W lutym zainaugurowano w warszawskim Muzeum Teatralnym wystawę Historia Europy opowiedziana przez jej teatry. Nie ma ona charakteru ściśle architektonicznego, ale w niespotykany sposób opowiadane na niej historie dotyczą ludzkich emocji, przestrzeni, inżynierii i sztuki – czyli kręgu wartości, jakim na co dzień oddają się w swej pracy zawodowej architekci. Wystawę, zorganizowaną przez niemieckie Stowarzyszenie Historycznych Teatrów Europy PERSPECTIV, można oglądać w kuluarach Teatru Narodowego do końca kwietnia 2015 roku.
Warto tu zajrzeć, aby przy okazji poprzeglądać się w lustrach i karraryjskich marmurach wnętrz z końca XX wieku bez konieczności zdobywania biletów na przedstawienia. Od 2015 do 2017 roku wystawa będzie prezentowana kolejno w Warszawie, Kopenhadze, Wiedniu, Monachium, Lublanie i Londynie.
Swój udział w przygotowywaniu materiałów na ekspozycję miało sześć muzeów teatralnych z sześciu krajów europejskich: Muzeum Teatralne w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie; Muzeum Teatralne w Wiedniu; Niemieckie Muzeum Teatralne w Monachium; Słoweński Instytut Teatralny w Lublanie; Muzeum Teatralne w Teatrze Dworskim w Kopenhadze oraz Muzeum Wiktorii i Alberta – Kolekcja sztuk performatywnych w Londynie.
Składająca się z ponad 250 zróżnicowanych eksponatów, pokazuje, jak dzieje Europy od starożytności do współczesności znajdują odzwierciedlenie w spektaklach i miejscach, budowlach czy budynkach teatralnych z różnych epok. Historia teatru jest na przestrzeni wieków misterium, rozrywką, religijnym wydarzeniem, nacjonalistycznym uniesieniem i demokratycznym dialogiem. Każdemu z tych spojrzeń odpowiada przestrzeń o odmiennym charakterze. Łączy je wszystkie wspólny mianownik – Europa i jej kultura.
Wystawienniczą oprawę Gerhard Veigel ujął w ramy mocnych kolorów wziętych wprost z flag europejskich państw. Bogatą w treści prezentację podzielono w poprzek narodowych granic na dziewięć wciąż aktualnych bloków tematycznych: Doświadczenia śródziemnomorskie, Wpływ religii, Rozwój społeczeństwa – ewolucje budynków, Nurty estetyczne i technologia, Naród, Pożar!, Przekraczanie granic, Wojna, Demokracja.
Najbardziej architektonicznym z prezentowanych zagadnień jest oczywiście ewolucja budynków: od starożytnych budowli greckich, które nadal są inspiracją dla miejsc zgromadzeń, po teatry – pałace, które znajdziemy w niemal każdym większym europejskim mieście. Spoglądając z inżynierskiego punktu widzenia, warto skupić się na części poświęconej pożarom i ich wpływowi na teatralną architekturę i technologię. Zwłaszcza że pokaz organizowany jest w teatrze, który spłonął w 1985 roku, a jego mozolna odbudowa według projektu Józefa Chmiela z zespołem zakończyła się dopiero w 1996 roku.
Wystawa skłania do refleksji nad znaczeniem teatralnego performansu i przeznaczonych dla niego miejsc zarówno w przeszłości, teraźniejszości, jak i przyszłości. A tę kurator Carsten Jung widzi w przestrzeniach sprzyjających demokratycznemu poszukiwaniu konsensusu. Metaforyczną ramą, spinającą poszczególne rozdziały, jest porównanie przestrzeni Parlamentu Europejskiego w Strasburgu i starożytnego Pnyksu – wzgórza przeznaczonego na zgromadzenia obywatelskie w ateńskiej demokracji.
Premiera wystawy w Warszawie związana jest z inauguracją w kwietniu tego roku polskiej trasy Europejskiego Szlaku Teatrów Historycznych (www.europeanroute. info). Ten stale rozwijający się projekt pod auspicjami Komisji Europejskiej, zrzeszający instytucje z kilkunastu europejskich krajów, służy promocji historycznej architektury teatralnej. Na szlak trafiają gmachy wzniesione minimum sto lat temu, jednolite stylowo na zewnątrz i wewnątrz, oraz – co najważniejsze – nadal funkcjonujące jako miejsca przedstawień. Przebiegająca przez Polskę Trasa Bałtycka, przygotowywana przez warszawski Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, obejmie swoim zasięgiem historyczne budynki teatralne w Polsce, na Litwie, Łotwie i w Estonii (www.balticroute.instytut-teatralny.pl). Jej szczegóły zostaną ujawnione podczas wydarzeń związanych z finisażem wystawy.
