Weissenhof, Nový Dům, WuWA, Neubühl, Lainz, Baba – to nazwy eksperymentalnych osiedli Werkbundu zbudowanych w Europie w latach 1927-1932. Choć jest ich zaledwie sześć, to właśnie one symbolizują „architektoniczno-urbanistyczną rewolucję” pierwszej połowy XX wieku. Są dziedzictwem kulturowym nadzwyczajnej rangi, odzwierciedleniem historii ruchów polityczno-społecznych w Europie, świadectwem rozpowszechniania architektury modernizmu, a dzisiaj i w przyszłości ambitnym wyzwaniem w dziedzinie ochrony zabytków – pisali organizatorzy ekspozycji „Droga ku nowoczesności”, która prezentowana była w Muzeum Architektury w ramach programu architektonicznego Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.
Komisja Europejska przyznała właśnie osiedlom Werkbundu prestiżowy Znak Dziedzictwa Europejskiego. W tym roku otrzymało go jeszcze 9 innych obiektów, które odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu historii i kultury europejskiej, w tym Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach. Łącznie Znakiem Dziedzictwa Europejskiego wyróżnionych do tej pory 48 miejsc, wydarzeń i innych obiektów kultury materialnej i niematerialnej. Polska na tej liście ma już 6 pozycji, oprócz wrocławskiego osiedla WuWA i Miejsce Pamięci w Łambinowicach także akt Uni Lubelskiej, zawartej między Polską i Litwą w 1569 roku, Konstytucję 3 maja, cmentarz wojenny nr 123 – Łużna-Pustki z okresu I wojny światowej oraz Stocznię Gdańską – obiekty związane z powstaniem „Solidarności”.
Osiedla Werkbundu: historia
Pierwszą wystawę poświęconą nowoczesnemu mieszkaniu zrealizowano w Stuttgarcie w 1927 roku. Nowatorskim pomysłem było pokazanie w ramach wystawy nie tylko klasycznej ekspozycji dotyczącej nowych materiałów i technik budowlanych w tymczasowych obiektach, lecz całego osiedla domów z urządzonymi wnętrzami. Osiedle Weissenhof było wynikiem współpracy 17 awangardowych architektów ówczesnej Europy oraz mocnym impulsem dla międzynarodowego ruchu modernizmu.
Kolejne wzorcowe osiedla Werkbundu powstały w Brnie (1928), Wrocławiu (1929), Zurychu (1931), Wiedniu i Pradze (1932). Każde z nich koncentrowało się na odmiennych tematycznie i architektonicznie aspektach, uwarunkowanych kontekstem gospodarczym i politycznym kontekstem danego kraju. Stanowiły one rodzaj eksperymentu mającego na celu sprawdzenie funkcjonalnych założeń nowoczesnej architektury, przedstawienie nowych technicznych możliwości w budownictwie masowym oraz zaprezentowania nowego typu tanich małych i średnich mieszkań mających duże znaczenie społeczne. Wybudowane gotowe i urządzone domy miały przekonać przyszłych użytkowników do nowych sposobów mieszkania.
Wystawa „Droga ku nowoczesności”, po raz pierwszy przedstawi wszystkie wzorcowe osiedla w jednym miejscu. We wrocławskim Muzeum Architektury zaprezentowane zostaną historyczne plany, projekty architektoniczne i dokumenty, makiety wszystkich osiedli i pojedynczych domów, a także archiwalna i współczesna dokumentacja fotograficzna, oryginalne meble, elementy wystroju wnętrz i sprzęty domowe.
Czym jest Znak Dziedzictwa Europejskiego
Znak Dziedzictwa Europejskiego (European Heritage Label) jest inicjatywą wyróżniającą obiekty dziedzictwa kulturowego materialnego i niematerialnego, które odegrały szczególną rolę w kształtowaniu historii i kultury Europy lub rozwoju wartości stanowiących fundament integracji europejskiej. Głównym celem inicjatywy jest wzmocnienie u obywateli europejskich, w szczególności u młodych ludzi, poczucia przynależności do Unii Europejskiej, w oparciu o wspólne wartości i elementy europejskiej historii i dziedzictwa kulturowego, a także uznanie walorów różnorodności narodowej i regionalnej oraz wzmocnienie wzajemnego zrozumienia i dialogu międzykulturowego.
