Oskar i Zofia Hansenowie w Muzeum nad Wisłą

Po Barcelonie, Porto i New Haven przyszedł czas na Warszawę - zwieńczeniem międzynarodowego tournée wystawy prezentującej twórczość Oskara i Zofii Hansenów będzie ekspozycja w stołecznym Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Pokazane zostaną różne aspekty teorii Formy Otwartej, która była osią działalności architektonicznej, artystycznej i pedagogicznej pary projektantów.

Teoria Formy Otwartej, ogłoszona przez Oskara Hansena (1922-2005) podczas Międzynarodowego Kongresu Architektury Nowoczesnej CIAM w Otterlo w 1959 roku, zakładała otwarcie architektury na współtworzenie jej przez jej użytkowników. Przeciwstawiając się strukturom, które definiował jako Formę Zamkniętą – do końca zaprojektowanym, nie pozostawiającym żadnego marginesu dla kreatywności ich użytkowników i stanowiących raczej pomnik wystawiony ich twórcom niż komfortową przestrzeń do życia – Hansen proponował radykalną zmianę sposobu myślenia o roli architekta. Miała ona polegać przede wszystkim na tworzeniu „tła dla zdarzeń”, passepartout dla codziennego życia. Architektura miała za zadanie eksponować ludzi i bogactwo ich codziennej aktywności w przestrzeni. Skupiona na procesie, wydobywaniu podmiotowości i tworzeniu ram dla indywidualnej ekspresji, stawała się narzędziem, które mogło być używane i przekształcane przez jej użytkowników, i które łatwo dostosowywało się do ich zmiennych potrzeb.

Koncepcję Formy Otwartej Hansen rozwijał w projektach różnej skali: od projektów wystawienniczych, tymczasowych pawilonów i osiedli mieszkaniowych, po Linearny System Ciągły, projekt liniowych miast rozciągających się przez całe terytorium Polski, od morza do Tatr. Współautorką wielu z tych projektów, w szczególności zrealizowanych osiedli mieszkaniowych, była jego żona, Zofia Garlińska-Hansen (1924-2013). Architektka związana z Warszawską Spółdzielnią Mieszkaniową zwykle pozostawała w cieniu męża, jej udział w tworzeniu Formy Otwartej był jednak przez Oskara Hansena stale podkreślany.

Wystawa pokazuje różne obszary i skale twórczej działalności, w których Forma Otwarta znalazła zastosowanie. Tło zdarzeń skupia się na projektach wystaw i pawilonów wystawienniczych, które ze względu na swój efemeryczny charakter stanowiły idealne pole do teoretycznych eksperymentów. Polityka skali koncentruje się na projektach urbanistycznych Oskara Hansena, pokazując ich społeczno-polityczny wymiar. Jednostka w zbiorowości przybliża realizacje osiedli mieszkaniowych Hansenów w Warszawie i Lublinie, prezentując ich mniej znane, często niezachowane detale. Architektura jako instrument skupia się na projektach budynków użyteczności publicznej – muzeum, galerii, teatru, studia nagraniowego – których kształt miał być determinowany przez użytkowników. Aktywny negatyw pokazuje przestrzenie prywatne Hansenów i związaną z nimi koncepcję rzeźbiarskiego przedstawienia wnętrza architektonicznego. Anty-pomnik opowiada o czasoprzestrzennym projekcie pomnika „Droga” upamiętniającego ofiary obozu Auschwitz-Birkenau – zespołowej pracy, która stała się rzeźbiarskim odzwierciedleniem Formy Otwartej. W poszczególne części wystawy wplecione są przykłady zadań z pracowni Oskara Hansena na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Hansen uczył na warszawskiej Akademii przez 30 lat, promując założenia Formy Otwartej wśród swoich studentów.

Do założeń Formy Otwartej nawiązuje również architektura wystawy przygotowana przez grupę projektową Centrala. W swoich formach przywołuje skojarzenia z projektami wystawienniczymi Oskara Hansena, a nielinearna narracja i możliwość swobodnego wyboru ścieżki zwiedzania sprawia, że samo zwiedzanie ekspozycji staje się doświadczeniem w duchu Formy Otwartej.

Wystawa w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie to czwarta odsłona ekspozycji przygotowanej przez Soledad Gutiérrez, Aleksandrę Kędziorek i Łukasza Rondudę, wyprodukowanej przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Museu d'Art Contemporani de Barcelona. Wystawa była prezentowana w MACBA w Barcelonie (2014), Muzeum Serralves w Porto (2015) i Yale School of Architecture w New Haven, USA (2016). Warszawska odsłona jest zwieńczeniem międzynarodowego tournée wystawy.

Wystawa posiada własną stronę internetową: hansen.artmuseum.pl

Oskar i Zofia Hansenowie. Forma Otwarta
15 września – 29 października 2017
Muzeum nad Wisłą Wybrzeże Kościuszkowskie 22
wstęp wolny