Zaślepka na obiekt leadowy Architektura

i

Autor: Archiwum Architektury

Warszawa Fantastyczna i jej architektura

2012-05-10 19:57

Gdzie szukać w Warszawie Pałacu Nankińskiego, pomnika Zagłoby czy wieżowca Gold Circle? Może w tym pomóc tylko jeden  przewodnik...

Wydana w ubiegłym roku książka Dunin-Wąsowicza to jedyne w swoim rodzaju omówienie tekstów zaliczanych do szeroko rozumianej fantastyki, a opowiadających o Warszawie i jej mieszkańcach. Najstarszy spośród przeszło dwustu przywoływanych utworów wydany został w 1817, najnowszy w 2010 roku. Obok Złego Leopolda Tyrmanda czy Nienasycenia S.I. Witkiewicza wspominane są dzieła autorów mniej sprawnych, często wręcz grafomanów, którym brak talentu nie przeszkodził jednak w kreśleniu interesujących obrazów przyszłości. Wiele z tych książek to dziś prawdziwe białe kruki, znane tylko nielicznym miłośnikom dawnej fantastyki. Tom podzielony został na dwie główne części. Pierwsza opisuje fantastyczne wizje miasta stworzone przed II wojną światową,  w okresie PRL i współcześnie. Druga składa się z rozdziałów  poświęconych kolejno: miejscowym „potworom”, klimatowi, żydowskim mieszkańcom miasta, Pałacowi Kultury i Nauki i wreszcie warszawskim tramwajom. Tekst opatrzony został czytelnymi przypisami. Nie mniej przydatne są obszerna bibliografia, indeks osobowy, uwzględniający podział na postaci literackie i realne, oraz Rejestr ulic i obiektów fantastycznych. Niepotrzebne wydaje się jednak powtórne streszczanie omówionych już wcześniej utworów. Poszczególne szkice sprawiają przez to wrażenie nieco sztucznie dołączonych do chronologicznego przeglądu powieści i opowiadań, wypełniającego część pierwszą.  Wydawca uzupełnił książkę zbiorem plansz przywołujących mniej lub bardziej fantastyczne przekształcenia miasta. Znalazły się tu rysunki architekta Adama Idźkowskiego przedstawiające neogotyckie Stare Miasto wraz z zamkiem, fotografie makiet Dzielnicy Marszałka Piłsudskiego projektowanej przez Bohdana Pniewskiego, ilustracje do referatu Bolesława Bieruta dotyczącego Sześcioletniego planu odbudowy Warszawy, ale też zdjęcia palmy Joanny Rajkowskiej i prowadzonych przez Pawła Althamera, wciśniętych w złote kombinezony, uśmiechniętych mieszkańców bloków na Bródnie. Granica pomiędzy tym co możliwe, a tym, co nieprawdopodobne, okazuje się zaskakująco płynna. Autorzy omawianych tekstów często wyolbrzymiają zjawiska i zagrożenia dostrzegane w otaczającym ich świecie. Stąd obrazy miasta opanowanego przez Chińczyków czy Żydów, zniszczonego  wojną czy katastrofą ekologiczną. Dunin-Wąsowicz zauważa przy tym brak zainteresowania pisarzy zakrojonymi z rozmachem projektami urbanistycznymi, które rozważane były w XX wieku, choćby kompleksową odbudową stolicy w stylu socrealistycznym, lub planem Pabsta. Tylko sporadycznie wspominane są pojedyncze obiekty, jak Świątynia Opatrzności. Co ciekawe, opis tego kościoła pojawił się w socjalistycznej utopii Andrzeja Ziemięckiego Schron na placu Zamkowym. Powieść o Warszawie z 1980 roku. Poza tematyką, opisywane książki z różnych epok łączy niestety zła jakość druku i papieru. Tym bardziej cieszy poziom wydawniczy Warszawy... Stopka, co wciąż rzadkie, zawiera informacje na temat wykorzystanych krojów czcionki i rodzajów papieru.  Książka Dunin-Wąsowicza ma być pierwszym tomem nowej serii wydawniczej, poświęconej przestrzeni miejskiej Warszawy: architekturze, przyrodzie, wizjom literackim czy społecznym. To rzeczywiście fantastyczny początek obiecującego projektu i lektura obowiązkowa nie tylko dla varsavianistów (kz).Paweł Dunin-Wąsowicz, Warszawa fantastyczna, Raster, Warszawa 2010/2011, str. 334. Cena 63 zł