Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL powstanie na terenie więzienia i aresztu śledczego przy ulicy Rakowieckiej na warszawskim Mokotowie. Zajmujący około 6 hektarów zespół budynków powstał na początku XX wieku. Od połowy 2016 roku wiadomo, że działający tam areszt śledczy zostanie zlikwidowany, a cały obszar zostanie przekształcony w nową placówkę muzealną. Na ogłoszony pod koniec września ubiegłego roku konkurs architektoniczny wpłynęło 20 prac. Za najlepszą uznano koncepcję pracowni M.O.C. Architekci z Katowic (autorzy: Ewa Janik, Błażej Janik, Grzegorz Ostrowski, Martyna Wyrwas, Radosław Bagrowski)
To miejsce nie ma być już aresztem śledczym, z jego ponurymi więziennymi powierzchniami, lecz staje się muzeum; powinno więc kreować wartości humanistyczne i duchowe, a nawet zawierać wątki optymistyczne. Praca nr 004 spełnia to w najwyższym stopniu – czytamy w opinii jury. Projekt katowickiej pracowni przewiduje wzniesienie czterech rzeźbiarskich wież wokół głównego budynku dawnego więzienia. Architekci zaproponowali obłożenie betonowych konstrukcji marmurem, oraz wyrycie na poszczególnych pylonach napisów „Bóg”, „Honor”, „Ojczyzna”, „Wolność”. Ich wnętrza pozostawili puste, dopuszczając jednak możliwość umieszczenia tam scenograficznych instalacji.
Nadrzędnym celem projektowym było uporządkowanie istniejącego założenia, zachowując i eksponując obiekty niosące wartości historyczne i architektoniczne – czytamy w założeniach autorskich. Wieże połączono pasem komunikacyjnym, który ma ułatwić poruszanie się po terenie i łączyć nowe elementy z istniejącymi. Pylony pełnią też funkcję świetlików zapewniających dopływ światła dziennego do części podziemnej. Strefę wejściową do kompleksu umieszczono w budynku drukarni. W jego elewacji architekci zaprojektowali otwory zapewniające wizualne połączenia nowego muzeum z otoczeniem. Mur otaczający dawne więzienie pozostał jednak nienaruszony. Jury uznało takie rozwiązanie za niewystarczające i zaleciło autorom przemyślenie problemu perforacji muru frontowego w celu fizycznego otwarcia lub wizualnego skomunikowania zespołu muzealnego z miastem.
Konkurs budzi duże emocje w środowisku architektów i krytyków architektury. Po co brać udział w tej grandzie, w tej propagandowej ściemie, w wydawaniu 216 mln państwowych złotych na martyrologiczny ołtarzyk dobrej zmiany? – pisze na swoim profilu na facebooku Grzegorz Piątek. Nie wszyscy jednak zgadzają się z surową oceną startujących w konkursie architektów tłumacząc, że dobra architektura powstawała w różnych momentach historycznych, a jej naczelną wartością pozostaje jakość a nie kwestie ideologiczne. Prawda jest taka, że bojkot konkursu przez środowisko i tak nic nie da – abstrahując, że to nierealne, bo to środowisko jest równie rozbite jak cały naród; bojkot nie ma sensu, bo ta władza to i tak zrealizuje, i wyda nasze 216 milionów złotych. Szczerze wolałbym, żeby w tego rodzaju konkursach startowali najlepsi, a nie tylko architekci wyklęci, powstający teraz z kolan dzięki dobrej zmianie. (...) Na te inwestycje pójdą nasze pieniądze i trud wielu osób. Wolałbym, żeby – niezależnie od treści – powstawały najlepsze możliwie obiekty – odpowiada Tomasz Malkowski. Bardziej wstrzemięźliwie wypowiedział się natomiast twórca profilu Warszawski modernizm Grzegorz Mika - ocenianie projektu tylko przez pryzmat tematu i mówienie o ołtarzu dobrej zmiany, w sytuacji gdy nie ma pełnego programu ekspozycji, propozycji narracyjnych, i w ogóle nie wiemy zbyt dużo, jest chyba przedwczesne.
Drugą nagrodę przyznano projektowi pracowni Nizio Design International (główny autor: Mirosław Nizio Zespół: Bartłomiej Terlikowski, Maciej Bieńka, Daniel Jurkiewicz, Filip Twardowski, Łukasz Boniewski, Maciej Włodarski), a trzecią pracy nadesłanej przez Ewę Dorociak, Pamelę Krzyszczak i Annę Szewczyk (autorzy: Ewa Dorociak, Pamela Krzyszczak, Alicja Rudowska, Anna Szewczyk).
Wyróżnienia: - Graph’it Studio Sp z o. o. i Paweł Łaguna Architekt (autorzy: Paweł Łaguna, Michał Zając, Artur Jóźwik) - Dynamo Produce – Marzena Wytrykusz, PB-Studio – Jakub Piórkowski i Rasztawicki Aarchitekci – Oliwier Rasztawicki (autorzy: Marzena Wytrykusz, Marta Zander, Marek Kruk, Adrian Mania, Filip Kozarski, Oliwer Rasztawicki, Andrzej Gołębiewski, Kuba Piórkowski)
