Adaptacja kamieniołomów / Chiny

Prefekturę Jinyun w prowincji Zhejiang pokrywają zalesione wzgórza, między którymi płyną kręte rzeki. Ten imponujący krajobraz, który od zawsze stanowił źródło inspiracji, nazywany jest też często krainą baśni. Charakteryzuje się ciepłym i wilgotnym klimatem subtropikalnym monsunowym. Takie ukształtowanie terenu prowincja zawdzięcza skałom tufowym stanowiącym pozostałość po aktywności wulkanicznej w regionie. Przez wiele wieków skała ta była cenionym surowcem, chętnie wydobywanym przez lokalną ludność jako materiał budowlany. Świadectwem tego są rozsiane po okolicy opuszczone kamieniołomy, których jest blisko 3000. Charakteryzują się niewielkimi rozmiarami wynikającymi z faktu, że były prowadzone przeważnie jako rodzinne interesy, a kamień wydobywano ręcznie. Każdy z porzuconych kamieniołomów różni się od pozostałych – niektóre zaczynają się u podnóża wzgórza i pną ku górze, inne u jego szczytu i schodzą stopniowo w dół, a jeszcze inne w środku wzgórza i wcinają się w nie w najróżniejszych kierunkach. Prefektura Jinyun od zawsze cieszyła się sławą urokliwego miejsca, z uwagi na malownicze wzgórza porośnięte bujną roślinnością. Dawniej była doceniana przez poetów, obecnie natomiast często odwiedzają ją filmowcy oraz turyści. Opuszczone i podupadłe kamieniołomy postrzegane były długo jako rany wyrządzone przez człowieka naturze i omijane szerokim łukiem.

Czytaj też: Otwarcie Obiektu Niemożliwego w Bytomiu [GALERIA] |

Z taką percepcją tych miejsc postanowiło zmierzyć się chińskie studio DnA_Design and Architecture i przywrócić kamieniołomy regionowi jako część jego kultowego dziedzictwa. Aby zadanie było jeszcze bardziej ambitne, miały one zostać przetransformowane w miejsca służące zarówno turystom, jak i lokalnej społeczności przy jak najmniejszej ingerencji w ich formę, ukształtowaną przez stulecia mozolnej pracy wielu pokoleń mieszkańców. Tak jak kiedyś tuf wydobywany z kamieniołomów służył budowie domów, tak teraz budulcem dla nowych obiektów stała się pustka „zalegająca” w szczelinach między skałami.

Do realizacji przedsięwzięcia wykorzystano ponad 20 dawnych kopalń rozproszonych po dwóch stronach doliny, wzdłuż drogi, gdzie w przyszłości ma stanąć centrum informacji turystycznej. Już teraz dawne kamieniołomy przekształcone w atrakcje turystyczne są połączone szlakiem, podążając którym można poznać historię i kulturę regionu. O wyborze miejsc przywróconych ludziom decydowała nie tylko ich lokalizacja i względy estetyczne, lecz także bezpieczeństwo. Wiele z nich stanowi zagrożenie z uwagi na groźbę zawalenia lub oderwania się kawałków skał narażonych od lat na czynniki atmosferyczne. Ingerencja w rekultywowane kamieniołomy z założenia miała być minimalna, jednak ze względu na bezpieczeństwo, w niektórych miejscach nie obyło się bez betonowych wzmocnień. Poza tymi nielicznymi fragmentami głównie wykorzystywanymi materiałami było drewno i stal.

Czytaj też: Latarnia Bytom – projekt Przema Łukasika na 25-lecie „A-m” |

Spośród wszystkich zaadaptowanych przestrzeni na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza te z numerem 8 oraz 9. Kamieniołom nr 8 jest przykładem szybu górniczego głębionego od góry do dołu. Jego wyższe partie były eksploatowane ręcznie, zaś dolne z zastosowaniem maszyn. Sposób głębienia wyrobiska wyraźnie zaznacza się w fakturze pozostawionej na kamiennych ścianach. Przestrzeń wyróżnia się wyrwami i zagłębieniami tworzącymi kameralne zaułki i platformy rozmieszczone na różnych poziomach. Z tego względu architekci z DnA dostrzegli potencjał do stworzenia tu otwartej czytelni oraz miejsca do warsztatów z kaligrafii.

Czytaj też: Rewaloryzacja kopalni Julia w Wałbrzychu |

Kamieniołom wcina się w zbocze na blisko 50 m i mierzy ok. 40 m wysokości. Do czytelni wchodzi się przez wydrążony w skale portal wzmocniony betonem. Wewnątrz dawnego kamieniołomu na tarasy ze stalowo-drewnianymi pawilonami prowadzą wykute w kamieniu schody osłonięte balustradami wykonanymi z tych samych materiałów. W przyszłości, dla odwiedzających mają zostać udostępnione także stanowiska do czytania e-booków. Tarasy znajdują się na pięciu różnych poziomach, z czego najwyższy zlokalizowany jest na 12 m. Na końcu kamieniołomu nr 8 mieści się 27-metrowy tunel prowadzący do kolejnego kamieniołomu (nr 2).

Nieopodal kamieniołomu nr 8 zlokalizowany jest kamieniołom nr 9, który na przestrzeni wieków powstawał w analogiczny sposób jak ten wcześniej opisany. Głębiony od góry, najpierw ręcznie, a u podstawy mechanicznie, charakteryzuje się także katedralnym kształtem. Obecnie został przekształcony w kameralną scenę z widownią, która znajduje się w kwadratowym pomieszczeniu z bardzo wysokim stromym dachem, przez który od góry wpada światło, dodatkowo nadające teatralny klimat. Taki układ decyduje o tym, że wnętrze ma świetną akustykę, zatem stanowi idealną przestrzeń dla odbywających się tam spektakli. Na drodze testów parametry akustyczne pomieszczenia zostały dodatkowo poprawione przez zastosowanie odpowiedniej podłogi i detali (z drewna i piaskowca), paneli akustycznych z piaskowca na ścianach, a także szeregu zabiegów (szczeliny pomiędzy siedziskami, czy zagłębienie widowni). Między występami artystów miejsce przewidziane pod widownię, można wypełnić wodą. Na jej powierzchni odbijają się wówczas ściany kamieniołomu nadające miejscu jeszcze bardziej magiczny charakter, a spektakl z udziałem ludzi zastępuje gra kameralnych świateł.

Do tej pory udało się ukończyć już dziewięć kamieniołomów, kolejne są w trakcie przebudowy, część z nich, ze względu na swoją unikalność ma pozostać nienaruszona. Temat ich adaptacji i rewitalizacji został poruszony podczas tegorocznego Forum Architektury AEDES w Berlinie na wystawie Jinyun Quarries – kamieniołom jako scena. Od eksploatacji ekonomicznej do ponownego wykorzystania. Dzięki scenografii wykonanej z wielkoformatowych zdjęć zwiedzający mogli poczuć się jak we wnętrzu kamieniołomów.

Opuszczone i podupadłe kamieniołomy długo postrzegane były raczej jako rany wyrządzone przez człowieka naturze niż jako część dziedzictwa regionu

Sposób eksploatacji szybu wyraźnie zaznacza się w fakturze pozostawionej na kamiennych ścianach. Kamieniołom głębiony był od góry, najpierw ręcznie, a u podstawy mechanicznie