Biblioteka / Warszawa

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie dwa lata temu rozpoczęła realizację eksperymentalnego programu mającego na celu otwarcie na Wydziale Architektury Wnętrz nowego przedmiotu kształcącego studentów w zakresie projektowania partycypacyjnego. W wyniku projektu uczniowie IX Liceum Ogólnokształcącego im. Klementyny Hoffmanowej otrzymali w bieżącym roku szkolnym nową bibliotekę. Co więcej - stworzyli ją wraz z architektami, aktywnie uczestnicząc w procesie twórczym.

Zgodnie z podstawową zasadą partycypacji, w jej przebieg powinny być zaangażowane co najmniej trzy grupy: zespół projektowy, użytkownicy przestrzeni i jej gospodarze. W przypadku projektu biblioteki IX LO im. Hoffmanowej byli to studenci Wydziału Architektury Wnętrz ASP w Warszawie wraz z opiekunem, uczniowie, dyrekcja i kadra szkoły. Współpraca pomiędzy grupami przebiegała wieloetapowo. W 2018 roku w przestrzeni dawnej sali gimnastycznej odbyły się pierwsze warsztaty, podczas których uczestnicy wspólnie pracowali przy trzech planszach ukazujących rzut pomieszczenia. Każdy z uczestników miał równe prawo do udziału w dyskusji oraz zgłaszania własnych pomysłów aranżacji przestrzeni. Najbardziej zaangażowani licealiści wzięli także udział w warsztatach zorganizowanych przez warszawski SARP, gdzie zaprezentowali efekty swojej działalności przed innymi grupami partycypacyjnymi oraz socjologami z Uniwersytetu Warszawskiego, którzy w międzyczasie dołączyli do projektu.

Z wyrażanych podczas warsztatów potrzeb wyłoniła się koncepcja, która - uzyskawszy akceptację dyrekcji szkoły - stała się bazą projektu wykonawczego opracowywanego przez studentów. Uczniowie zgłosili chęć posiadania przestrzeni wypoczynkowej, w której mogliby relaksować się podczas dłuższych przerw pomiędzy lekcjami. Wskazali także na konieczność stworzenia wyizolowanych pomieszczeń przeznaczonych do pracy grupowej. Ponadto istotne było dla nich umieszczenie w bibliotece naturalnej zieleni. Wszystkie te potrzeby zostały zrealizowane, co sprawia, że nowa biblioteka szkolna nie tylko zapewnia dostęp do zbiorów książkowych, ale jest też lubianym przez uczniów miejscem, w którym mogą nie tylko wydajnie pracować, ale też nawiązywać między sobą relacje. W przedsionku wypożyczalni umieszczono zieloną ścianę - ogród wertykalny składający się z kilkudziesięciu roślin. Dalej znajduje się strefa wypoczynkowa z pufami, dodatkowo wyróżniona przez architektów za pomocą drewnianego podestu. Pomiędzy filarami nośnymi wyznaczającymi podziały przestrzeni, urządzono stanowiska komputerowe, pomieszczenia do pracy grupowej oraz miejsce na warsztaty dla kilkunastu osób. Sposób aranżacji wnętrz sprzyja funkcji biblioteki - jasne, minimalistyczne pomieszczenie nie angażuje uwagi czytelnika, zostawiając miejsce na aktywność intelektualną lub odpoczynek od licznych bodźców, na które uczniowie narażeni są na szkolnym korytarzu.

Mieszkańcy Warszawy są coraz bardziej świadomi możliwości, jakie niesie za sobą nurt projektowania partycypacyjnego, czego dowodem jest wydany przez stołeczny urząd poradnik „Razem zmieniamy przestrzeń”. Jednak w skali ogólnopolskiej uruchamianie procesów konsultacyjnych z użytkownikami przed rozpoczęciem inwestycji to wciąż niszowa praktyka. - W wielu miejscach użyteczności publicznej widzimy brak partycypacji. Istnieją organizacje i osoby prywatne, które mogłyby zostać zaproszone przez instytucje i samorządy do dyskusji, brakuje jednak kanałów przepływu informacji pomiędzy tymi grupami. - stwierdza Dariusz Śmiechowski, koordynator projektu. Zaangażowanie młodych ludzi w proces projektowania dedykowanej im przestrzeni buduje w nich poczucie podmiotowości, zachęca do angażowania się w oddolne inicjatywy społeczne oraz wskazuje alternatywne formy funkcjonowania demokratycznej wspólnoty. Ponadto użytkownicy włączeni do dyskusji nad projektem przestrzeni publicznej identyfikują się z nią, stają się po części jej twórcami i gospodarzami. Dobrze przeprowadzona partycypacja tworzy zatem kapitał społeczny, co sprawia, że ostatecznie beneficjentami tego procesu zostają także inwestorzy.

W otwartej przestrzeni biblioteki wydzielone zostały strefy wypoczynku, pracy indywidualnej i grupowej, dzięki którym wnętrze stało się kameralne i wielofunkcyjne

Zmieszczenie obszernego księgozbioru na niewielkiej przestrzeni było dużym wyzwaniem. Udało się to dzięki przesuwnym regałom i dobremu usytuowaniu zbiorów podręcznych