Kompleks oświatowy / Warszawa

Edukacyjny wymiar architektury

Zaproponowaliśmy rozbudowany zespół składający się z siedmiu prostopadłościennych brył, zestawionych tak, by tworzyły dwa oddzielne kompleksy: szkolny i przedszkolny, oba z obszernymi, zielonymi dziedzińcami. Chcemy rozwijać myślenie o tego typu budynkach, tworząc architekturę, która uczy, dlatego zdecydowaliśmy się m.in. odsłonić reguły konstrukcyjne i inżynieryjne, jakimi rządzi się projektowanie. W strefie wejściowej pokazujemy takie elementy składowe, jak słupy, nadproża, podciągi, stropy i ściany nośne. Postawiliśmy na szczerość formy i materiałów. Założenia ideowe i funkcjonalne są w tym wypadku nadrzędne wobec wyborów estetycznych, kolorystycznych, materiałowych i technologicznych, co pozwala w sposób możliwie najbardziej przejrzysty zaprezentować ciągi przyczynowo-skutkowe w podejmowaniu decyzji projektowych i uzmysłowić dzieciom, jak funkcjonuje budynek.

Takimi prostymi zabiegami chcemy oddziaływać na młodych użytkowników szkoły, wzmacniać spontaniczną aktywność poznawczą uczniów, rozwijać uważność i uczenie się poprzez odkrywanie otaczającego świata.

Zielone podwórka

Budynek zorganizowaliśmy wokół dwóch osobnych dziedzińców – szkolnego i przedszkolnego. Mają one charakter zielonych podwórek, służących do nieformalnego nauczania oraz zabawy. Wprowadzamy roślinność o naturalnym charakterze, nawiązującą do rodzimych siedlisk lasów i łąk sąsiadującego z obiektem Lasu Kabackiego. Dobór gatunkowy jest spójny, przy jednoczesnym podkreśleniu podziałów na poszczególne strefy rekreacyjne dla dzieci i młodzieży. Taki krajobraz ma walory poznawcze, wychowawcze i edukacyjne, co wpisuje się w nasze holistyczne myślenie o budynkach szkolnych. Strukturę zieleni skomponowaliśmy w oparciu o cztery główne grupy: piętro najwyższe (drzewa i wysokie krzewy, jak brzoza brodawkowata czy glediczia trójcierniowa), piętro średnie (krzewy 200-300 cm, np. bez czarny lub porzeczka alpejska), rośliny runa do stanowisk słonecznych (trawy, zioła i byliny kwitnące) oraz półcienistych (dzika marchew, jeżówka purpurowa czy mikołajek płaskolistny). W obszarze przedszkola stosujemy gatunki kwiatów, które w okresie letnim przyciągają motyle oraz takie o wyrazistych kolorach i kształtach ważne w procesie pierwszej edukacji o lokalnej florze. Gęsta roślinność w części szkolnej pozwala zarówno na zabawy grupowe, jak i wyciszenie oraz odpoczynek.

Dachy do używania

Kontynuację zewnętrznych dziedzińców stanowią zielone tarasy, zlokalizowane na dachach w południowej części działki. Zarówno w przypadku przedszkola, jak i szkoły są one przedłużeniem wewnętrznych korytarzy i wybranych klas. Wśród traw, bylin i drzew umieszczamy małą architekturę służącą do nieformalnej edukacji: siedziska i stoły dla dużych grup czy proste, drewniane ławy ustawione naprzeciwko siebie. Zagospodarowanie dachów, oprócz aspektu utylitarnego, dla uczniów szkoły i przedszkolaków ma również szerszy wymiar w skali miasta. To manifest i krok dalej w projektowaniu zwieńczeń warszawskich budynków. Dach nabiera nowego znaczenia – nie jest ani zapleczem dla instalacji, ani piątą elewacją – staje się miejscem codziennego użytkowania.

Słońce i sąsiedztwo, czyli kształtowanie bryły

Kształtowanie tektoniki budynku oparliśmy o kilka kluczowych czynników: ruch słońca, kierunki świata i sąsiedzki kontekst architektoniczno-krajobrazowy. Postanowiliśmy wykorzystać specyficzną lokalizację działki na styku miasta, czyli w ostatniej południowej linii zabudowy Warszawy. Jako priorytet przyjęliśmy zatem takie ukształtowanie bryły, aby w subtelny i naturalny sposób pogodzić sześciokondygnacyjną zabudowę mieszkaniową od północy z przyrodniczymi terenami Lasu Kabackiego od południa.

Ostateczną formę szkoły i wysokość poszczególnych bloków zdeterminowało nasłonecznienie działki oraz położenie budynku względem kierunków świata. Zależało nam na tym, aby słońce stało się ważnym elementem architektury i pełniło dwie funkcje: zapewniało optymalne nasłonecznienie pomieszczeń dydaktycznych (wymagane 4h światła dziennego) oraz oświetlało zielone tarasy, a także wewnętrzne dziedzińce.

W myśl takich założeń najwyższą zabudowę zlokalizowaliśmy od strony północnej, ulic Iwanowa-Szajnowicza i Zaruby, natomiast najniższą (parterową) od strony południowej w kierunku terenów zielonych. Na najwyższym piętrze, w narożnikach południowo-zachodnich oraz południowo-wschodnich, umieściliśmy sale wymagające lepszego doświetlenia m.in. techniczno-plastyczną, sale ogólne natomiast w południowej, niższej, jedno- lub dwukondygnacyjnej pierzei. Dzięki temu uzyskaliśmy założenie skupiające pomieszczenia i korytarze wokół dwóch słonecznych dziedzińców i tworzące rozłożysty, malowniczy układ połączonych brył, o czytelnej dyspozycji funkcjonalnej.

Czytelny układ funkcjonalny

Ta prosta, mocna decyzja – jeden budynek i dwa patia – jest naszą kotwicą projektową, która pozwala w przejrzysty sposób rozwiązać zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny układ funkcjonalny. Pierwszym krokiem było wyraźne rozgraniczenie szkoły i przedszkola. Jednocześnie zależało nam na tym, żeby nie oddzielać dzieci od siebie całkowicie, dlatego w projekcie wprowadziliśmy połączenia wzrokowe – uczniowie i przedszkolaki będą mogli zaglądać do siebie przez okna korytarzy, z dachów czy niektórych sal dydaktycznych. Obie instytucje mają niezależne wejścia w formie podcieni wpisanych w przyjętą kompozycję elewacji. Ich lokalizacja, zwłaszcza w przypadku narożnego podcienia szkoły, tworzy małe place wejściowe i sprawia, że budynek nabiera wartości miastotwórczych.

W drugiej kolejności skupiliśmy się na strefach wejściowych i takim ich zaprojektowaniu, żeby otwierały się na zewnętrzne dziedzińce oraz gromadziły wokół siebie pomieszczenia wspólne (szatnie, świetlice, jadalnie, sale do zajęć ruchowych). W północnej części umieściliśmy blok żywieniowy z niezależnym wejściem dla personelu, dojazdem i miejscem na rozładunek. Taka lokalizacja kuchni daje możliwość obsługiwania zarówno szkoły, jak i przedszkola.

Po trzecie sale dydaktyczne zestawiliśmy w proste bloki tematyczne. Część administracyjną szkoły skumulowaliśmy na pierwszym piętrze bloku środkowego. Sale dydaktyczne ogólne zostały rozłożone na południowych elewacjach. Sale specjalistyczne z zapleczami w bloku wschodnim od strony ulicy Zaruby, natomiast sale językowe i komputerowe – na ostatniej kondygnacji bloku środkowego.

Oddzielenie strefy I-III od strefy IV-VIII

Wchodząc głębiej w układ funkcjonalny szkoły, bazowaliśmy na podstawowej zasadzie budowania bezpiecznej społeczności szkolnej. W myśl tej reguły, z racji dużych różnic fizycznych i emocjonalnych między młodszymi a starszymi uczniami, ale również ze względu na specyfikę prowadzenia zajęć (w młodszych rocznikach klasa odbywa całą edukację w jednej sali lekcyjnej, zmienia się jedynie nauczyciel prowadzący przedmiot, natomiast w starszych rocznikach uczniowie krążą między salami lekcyjnymi) oddziela się przestrzenie dydaktyczne uczniów klas I-III od klas IV-VIII. Konsekwentnie zrealizowaliśmy to założenie. Cały program funkcjonalny dla uczniów klas I-III zlokalizowaliśmy na parterze w południowym skrzydle budynku, natomiast pomieszczenia dla uczniów klas IV-VIII na pierwszym i drugim piętrze. Komunikacje wewnętrzne obu stref zaprojektowaliśmy tak, aby się nie krzyżowały. Podobnie ma się sprawa umiejscowienia szatni w budynku i ich wyraźnego rozgraniczenia – szatnie dla młodszych uczniów znajdują się po lewej stronie, a dla starszych na prawo od głównego holu wejściowego. Miejscem styku obu grup wiekowych, jak to zwykle w szkole bywa, pozostaje jadalnia, biblioteka i świetlice, stąd umieszczamy je na przecięciu obu stref w najbardziej otwartym fragmencie budynku – na parterze i na piętrze, niedaleko głównej klatki schodowej i wyjścia na wewnętrzny dziedziniec.

Rozwój dziecka a projektowanie otoczenia

Rozłożysty i krajobrazowy charakter budynku pozwolił nam w czytelny sposób zorganizować również funkcję zewnętrzną. Zarówno w przypadku szkoły, jak i przedszkola otoczenie budynku ma ogromne znaczenie – ze względu na wynikający z różnicy wieku inny etap rozwoju fizycznego i emocjonalnego dzieci, a co za tym idzie różne potrzeby (zarówno, jeśli chodzi o poczucie bezpieczeństwa, jak i zabawę, rozwój czy naukę).

W obu przypadkach jasną organizację podwórek uzyskujemy dzięki wewnętrznym patiom, użytkowym tarasom i sposobie ukształtowania bryły względem granic działki. W przedszkolu przestrzeń od południa budynku, z racji najbardziej intymnego charakteru, przeznaczona została dla najmłodszych (3 lata), dziedziniec dla średniej grupy wiekowej (4-5 lat), tarasy zaś dla „starszaków” (6 lat). Podobnie postąpiliśmy w kontekście szkoły: ustronne przestrzenie od południa budynku wygospodarowaliśmy dla klas I-III, zaś dziedziniec i taras dla starszych uczniów.

Rama i krajobraz, czyli kształtowanie konstrukcji i elewacji

Projekt oparliśmy na powtarzalnym rozstawie żelbetowych słupów, ścian i nadproży. Stosujemy prostą siatkę konstrukcyjną i modułowe elementy budowlane. Układ ten traktujemy jako bazę do wypracowania formy obiektu i jego elewacji. W efekcie powstaje architektura funkcjonalna, ekonomiczna oraz autentyczna formalnie i wizualnie.

Równomierny rozstaw osi konstrukcyjnych stanowi jednocześnie bazę do kształtowania fasady. Łączymy dwa rozwiązania o odmiennym charakterze: elewację wykonaną z białego tynku, stanowiącą ramę dla całego budynku, gdzie przeszklenia rozłożone są w jednostajnym rytmie oraz drugą w odcieniach zieleni i brązu, gdzie przeszklenia, mimo iż ciągle projektowane w oparciu o bazowy rozstaw ścian i słupów, rozłożone są w sposób bardziej malowniczy. W obu przypadkach, elewacji-ramy i elewacji-krajobrazowej, operujemy stolarką okienną o powtarzalnych modułach i jednakowych podziałach na ościeżnicach.

Architekci, projektanci i artyści

Na etapie pracy nad projektem budowlanym i wykonawczym rozszerzyliśmy zespół o architektkę krajobrazu Monikę Rodziewicz, artystki Katarzynę Przezwańską i Monikę Sosnowską oraz projektanta przestrzeni publicznej Pawła Grobelnego. Dzięki temu projekt zyskał dodatkowe warstwy: przyrodniczą, znaczeniową, przestrzenną i artystyczną. Razem z malarką i rzeźbiarką Katarzyną Przezwańską wypracowaliśmy materialność budynku. Wspólnie opracowaliśmy teksturę elewacji bazującą na kolorowych tynkach wypełnionych kruszywem, nawiązującą tym samym do faktury drzewa i atmosfery lasu. Przygotowaliśmy zestaw materiałów wykończeniowych wewnętrznych w oparciu o kolory bliskie ziemi, roślinności dziedzińców lub funkcji pomieszczeń. Uzupełniliśmy je również o drobne detale, jak kolory fug, stolarki czy rytmy i podziały posadzek. Rzeźbiarka Monika Sosnowska zaprojektowała nietypową poręcz schodów na dziedzińcu, która przechodzi przez elewację przedszkola i szkoły. W symboliczny sposób łączy oddzielone od siebie funkcjonalnie przestrzenie. W przyszłości planujemy trzecią pracę artystyczną – ścieżkę dźwiękową budynku w postaci indywidualnie zaprojektowanego dźwięku dzwonka.

Interdyscyplinarne podejście do projektowania, które opiera się na dialogu architektów, inżynierów, humanistów i artystów, praktykujemy od dawna, wierząc, iż jest to skuteczna metoda do tworzenia architektury-środowiska; mądrej, zrównoważonej, wielowątkowej i otwartej.

Budynek zorganizowano wokół dwóch zielonych dziedzińców, których kontynuację stanowią również zielone tarasy, będące przedłużeniem wewnętrznych korytarzy i klas