Kompleks Rajska 8 / Gdańsk

Najnowsza realizacja JEMS Architekci w Gdańsku znajduje się w szczególnie ważnej lokalizacji, na rozwidleniu prowadzącym od dworca głównego w kierunku historycznego centrum ulicą Rajską i w stronę terenów postoczniowych ulicą Heweliusza. Niezagospodarowaną działkę przez lata nazywano „dziurą wstydu”, tym bardziej, że sąsiaduje z zaniedbanym Domem Technika NOT. Lokalne środowisko architektoniczne od lat postuluje wpis do rejestru tego ukończonego w 1974 roku, wyjątkowego przykładu powojennego modernizmu (projekt Szczepana Bauma i Danuty Olędzkiej). NOT, podobnie jak okoliczne bloki mieszkalne zrealizowane na Starym Mieście w ramach powojennej odbudowy, gdzie nie opierano się na historycznych formach (nie mylić z kamieniczkami Głównego Miasta), stanowił wyraźną inspirację dla mieszkaniowej części inwestycji, tworzącej pierzeję ul. Rajskiej. Horyzontalna artykulacja budynku, nawiązującego do ceglano-kamiennej gdańskiej architektury, podkreślona jest regularnym układem okien i prostym pasem betonowych prefabrykatów na ceglanym tle. Wertykalność zaznaczają tylko regularnie rozmieszczone piony balkonowych wycofań i portfenetrów ze stalowymi balustradami. Wariacji na temat ceglanej architektury pojawia się w Gdańsku wiele. Rzadko jednak udaje się uzyskać efekt masywnego ciężaru połączonego z subtelnym, dopracowanym detalem.

Segment mieszkaniowy stanowi podstawę kaskadowego spiętrzenia brył, widocznego zwłaszcza w zmieniającej się dynamicznie sekwencji widokowej od strony Kościoła św. Katarzyny. Część krytycznych głosów dotyczących inwestycji odnosi się do wysokości tego obiektu, wyniesionego mniej więcej o jedną kondygnację ponad okoliczną zabudowę. Dzięki temu stanowi jednak mocną przeciwwagę dla ceglanego Centrum Handlowego Madison, którego bryła dominowała dotychczas w tym rejonie. Fragment budynku z przestrzeniami biurowymi, wyższy i surowszy w formie, stanowi etap pośredni kaskady – zarówno w skali, jak i w wyrazie architektonicznym elewacji – z kulminacją w postaci peerelowskiego wieżowca Organika z rudą okładziną. Szkoda tylko, że niebieski odcień zastosowanego na elewacji części biurowej szkła refleksyjnego tak bardzo kontrastuje z naturalną kolorystyką całego kompleksu. Segment mieszkaniowy zakomponowany jest na planie litery U, z precyzyjnym geometrycznym odniesieniem do budynku NOT. Logika, czystość i modularność rzutów i przekrojów to od zawsze jeden ze znaków rozpoznawczych JEMS.

Z podobną dokładnością wymierzone są cegły na elewacjach, tworząc w ciężkiej bryle otwory o różnej wielkości: od perforacji ażurowego wątku, przez okna i portfenetry, aż do bramnego przejścia precyzyjnie kadrującego widok na Dom Technika. Można tędy wejść na dziedziniec z otwarciem widokowym na „Katarzynkę”. W przyszłości mogą się tu znaleźć ogródki gastronomiczne, ale dziś przestrzeń pełni głównie rolę tranzytową dla mieszkańców i klientów zlokalizowanej w parterze Domu Technika Biedronki. Łączy się z pieszym, zielonym skrótem wzdłuż kanału Raduni, ciągnącym się od Ratusza Staromiejskiego wzdłuż Młynów – Małego i Wielkiego (adaptowanego obecnie na Muzeum Bursztynu). Zaniedbane niegdyś miejsce odzyskało popularność, czemu sprzyja zaaranżowanie przy ul. Rajskiej nasłonecznionego skweru z małą architekturą. Chociaż lokalizacja inwestycji, blisko głównego węzła transportowego i poza najbardziej „sturystyfikowaną” częścią śródmieścia, idealnie sprzyjałaby miejskiemu życiu, struktura wielkości mieszkań sugeruje, że program ustalano głównie z myślą o wynajmie krótkoterminowym. Dominują niewielkie, dwupokojowe lokale, zorientowane na jedną stronę świata, lecz bez typowych dla tego rodzaju zabudowy długich, „hotelowych” korytarzy. Zwykle na każdej kondygnacji znajdują się tylko cztery mieszkania dostępne z jednej klatki schodowej. Program uzupełniają komfortowe apartamenty. Z najwyższych kondygnacji zapewnione są widoki na tereny postoczniowe i gotyckie wieże gdańskich kościołów. Szczególnie atrakcyjne wydają się duże mieszkania, z których tarasów widać „Katarzynkę” i słychać jej carillony.

Założenia autorskie

Kompleks Rajska 8 zaprojektowano na planie litery U. W jego skład wchodzą: część mieszkaniowo-usługowa, biurowa oraz ogólnodostępny plac miejski. Dom mieszkalny ma sześć kondygnacji nadziemnych i jedną podziemną. Tuż za nim, z fasadą przy ulicy Heweliusza, mieści się budynek biurowy o łącznej wysokości dziesięciu kondygnacji. Panorama z ostatnich pięter otwiera się na całe miasto, a duże przeszklenia na elewacji frontowej zapewniają rozległy widok na Stare Miasto i port.

Obiekty współgrają z zabytkową architekturą otoczenia i podkreślają związki z przeszłością. Historyczny przebieg ulicy Rajskiej odtworzony został w formie wewnętrznego pieszego pasażu, poprowadzonego w poziomie parteru. Podcienia otwierają widok na kościół św. Katarzyny i Stare Miasto. Najniższe piętro przeznaczone jest na lokale usługowe, których obecność nawiąże do handlowego charakteru ulicy Rajskiej. Na poziomie pierwszym znajdują się ogrody z łąką kwietną i budkami dla owadów.

Punktem wyjścia do poszukiwań architektonicznego charakteru budynków była analiza gdańskiej zabudowy historycznej. Podstawowy materiał wykończeniowy to czerwona cegła, która harmonijnie łączy się zarówno ze staromiejską, jak i powojenną zabudową. Powierzchnia elewacji została plastycznie uformowana, zmieniając rytm i powierzchnię poszczególnych części. Okna typu porte-fenêtre rozświetlają wnętrza mieszkań, przywołując proporcje i artykulację tych z gdańskich kamienic. Stolarka głęboko osadzonych, drewnianych okien budynku mieszkalnego jest biała, z kolei w części biurowej profile okiennych ram są grafitowe. Pierwsze z nich nawiązują do kolorystyki starych, miejskich kamienic, a drugie do industrialnego charakteru portowego. Projekty wnętrz biurowych i mieszkalnych wykonała również pracownia JEMS Architekci.

Maciej Rydz i Maciej Olczak

Wertykalność budynków akcentują regularnie rozmieszczone piony balkonowych wycofań i portfenetrów ze stalowymi balustradami