Lekkie kontenery i lustrzana blacha na elewacji. Siedziba ZIG / Dąbrowa Górnicza

Spis treści

1. Siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej
2. Centrum: między hutą, fabryką i kopalnią
3. Pomnik Hendrixa i Społem
4. Marlena Wolnik proponuje budynek uniwersalny
5. Architektka przedstawia założenia autorskie
6. Zdjęcia i rzuty ZIG w Dąbrowie Górniczej
7. Zagłębie’s Chamber of Commerce (ZIG)

Siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej

Siedziba ZIG zaistniała w eklektycznym i skomplikowanym środowisku, na terenie Fabryki Pełnej Życia, co zdeterminowało przyjęte przez autorkę (Marlena Wolnik) rozwiązanie oparte nie tylko na głębokim szacunku i minimalnej niezbędnej ingerencji w zastane tło, lecz przede wszystkim na formule znikania, zrealizowanej jako dosłowna i symboliczna refleksyjność w trudnym otoczeniu. Kolejnym krokiem stało się zwrócenie ku idei tymczasowości i mobilności quasi-kontenerowych form, co było wynikiem wyczucia industrialnej aury miejsca.

Centrum: między hutą, fabryką i kopalnią

Aby w pełni zrozumieć ten wybór, należy poznać genezę centrum, które ulokowało się pomiędzy trzema ogniwami: Kopalnią Reden, Hutą Bankową i Fabryką Wyrobów Metalowych Fitzner-Gamper, która dziś nosi nazwę Fabryki Pełnej Życia. Pamiątką po zlikwidowanej kopalni wzniesionej przez państwo pruskie po trzecim rozbiorze Polski jest kolonia. Hutę Bankową erygowano w 1840 roku już w Królestwie Polskim pozostającym pod zwierzchnictwem carskiej Rosji Romanowów. Fabryka powstała najpóźniej, w latach 70. XIX wieku.

Dąbrowa Górnicza otrzymała prawa miejskie dopiero w 1916 roku z rąk władz Monarchii Habsburskiej. Te trzy ogniwa i cztery kultury obecne są dziś w śródmieściu, które rozmierzono na przecięciu dwóch głównych arterii tworzących szkielet kompozycyjny miasta. Ulica Tadeusza Kościuszki jak antyczne cardo przecina prawie prostopadle decumanus – ulice Królowej Jadwigi i Jana III Sobieskiego, kreując w środku plac niczym rzymskie forum.

Rolę świątyni odgrywa tu monumentalny, socrealistyczny gmach Pałacu Kultury Zagłębia. Pierwsze próby formowania centrum pochodzą z lat międzywojennych, kiedy wzniesiono funkcjonalistyczny gmach Poczty Głównej i modernistyczne domy mieszkalne. Kolejnymi podejściami były koncepcje powojenne, funkcjonalistyczna i jej socrealistyczne następczynie, wszystkie projektowane przez autora Pałacu Kultury Zagłębia. Upadek doktryny realizmu socjalistycznego spowodował ich zaniechanie. Następne projekty oparły się na postulatach karty ateńskiej. Sztywne i monumentalne formy ustąpiły miejsca indywidualnym bryłom późnego modernizmu, swobodnie rozmieszczonym w rozległej przestrzeni publicznej z zielenią i ulicami.

Pomnik Hendrixa i Społem

Tak wykreowane centrum zdefiniowały horyzontalne i wertykalne jednostki osiedlowe oraz wolno stojące pawilony handlowo-usługowe. Wśród nich wyróżniają się trzy wieże mieszkalne z dwoma pomnikami: Bohaterów Czerwonych Sztandarów oraz Jimiego Hendrixa i Kurta Cobaina, a także Spółdzielczy Dom Handlowy Społem z ekspresyjnym dachem tarczownicowym. W 2015 roku dawna Fabryka Fitzner-Gamper została zlikwidowana.

Dało to asumpt do rozszerzenia obszaru o kompleks pofabryczny, który gwarantuje dostęp do nowych przestrzeni i atrakcyjnych form ceglanych ścian z odcinkowymi arkadami, trójkątnych szczytów, dachów szedowych wspartych na wyrafinowanych konstrukcjach stalowych i żelbetowych. Już pojawiły się tu nowe kontenerowe punkty gastronomiczne, galerie w halach fabrycznych, tereny sportowe, publiczne łąki i ogrody warzywne. O każdej porze fabryka tętni dziś życiem. W 2019 roku rozstrzygnięto nawet międzynarodowy konkurs urbanistyczny na docelowe zagospodarowanie areału. Wygrała koncepcja pracowni Analog Piotra Śmierzewskiego ze Szczecina.

Marlena Wolnik proponuje budynek uniwersalny

Autorka siedziby Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej, będąc członkiem jury, miała sposobność dogłębnego rozpoznania potencjału przestrzeni, co pomogło jej później w projektowaniu własnej architektury. Zaproponowała skromną uniwersalną strukturę obiektu, by mogła pełnić różnorodne funkcje: biurową, wystawienniczą, warsztatową lub wykładową. Budynek może nawet zostać domem mieszkalnym w zupełnie innych miejscu, regionie czy kulturze, zawsze dobrze wpasowując się w otoczenie.

Jego funkcja gwarantuje z jednej strony intymność pracy dzięki niewielkiej kubaturze i kameralnym wnętrzom, a z drugiej – umożliwia otwartość oraz kontrolę społeczną przez transparentne witryny. Szyby okienne kadrują naturalne widoki od wschodu i zachodu niczym ramy obrazów w galerii, a taras umożliwia postrzeganie sąsiedztwa wszystkimi zmysłami.

W rzeczywistości inaczej niż w projekcie odsunięto zewnętrzne schody od zachodniej elewacji. W trakcie użytkowania wystąpiły również drobne deformacje płaszczyzn blachy polerowanej, co jednak nie naruszyło koncepcji, wręcz przeciwnie – wprowadziło nieoczekiwane efekty krzywego lustra i dynamicznych refleksów na elewacji. Co najważniejsze, lapidarna forma w żaden sposób nie zakłóciła zastanego kontekstu, a dzięki zwierciadlanej powłoce umożliwiła pełne jej wtopienie się w tło. Lustrzana blacha dosłownie i symbolicznie skłania obserwatora do autorefleksji oraz samoidentyfikacji wobec obiektu i otoczenia. Może zmusić do spojrzenia w przeszłość, do uchwycenia teraźniejszości w różnych odcieniach dnia i pór roku oraz do wyobrażenia nadchodzącej przyszłości.

Podobnie ujął to Wiktor Hugo: Czym jest historia? Echem przeszłości odbitym przez przyszłość. Odblaskiem przyszłości rzuconym w przeszłość.

Obiekt został wyróżniony w 28. edycji konkursu Architektura Roku Województwa Śląskiego.

Obiekt nie jest trwale związany z gruntem, co daje możliwość przeniesienia go w dowolne miejsce

Architektka przedstawia założenia autorskie

Pomysł na formę siedziby Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej w Dąbrowie Górniczej wziął się z idei wykorzystania przemysłowych kontenerów, z jakich początkowo miał być wykonanym obiekt, aby wpisać się w poindustrialne otoczenie Fabryki Pełnej Życia, co było jednym z założeń projektu. Zaprojektowanie dziewięciu powtarzalnych modułów pozwoliło na zastosowanie systemowej, stalowej konstrukcji. Zestawienie ich „trójkami” nawiązuje do skrótu i logo ZIG. Poprzez przesunięcie względem frontowej elewacji jednej z „trójek” na parterze wytworzył się podcień w naturalny sposób eksponujący główne wejście i znajdujące się tam pomieszczenia wielofunkcyjne. Jednocześnie dzięki temu na tym poziomie powstał taras wytwarzający strefę przedwejściową do zaprojektowanej tam części biurowej.

Obiekt z racji swej tymczasowości nie jest trwale związany z gruntem, co daje możliwość – przy częściowym demontażu – przeniesienia go w dowolne miejsce. Otwarte przestrzenie umożliwiają zaadaptowanie ich na różne funkcje w zależności od przyszłych potrzeb. Obiekt stał się jednym z elementów Fabryki Pełnej Życia. W jej obrębie znajduje się dworzec kolejowy czy Pałac Kultury Zagłębia. Siedziba ZIG uzupełnia tę pełną życia, kulturalno-rozrywkową przestrzeń, będąc tłem, ale i częścią obecnych tam wydarzeń. Bardzo charakterystyczne otoczenie oraz ludzie stają się najważniejszym elementem tej przestrzeni. Stąd powstał pomysł zastosowania na elewacji polerowanej blachy, która powoduje, że budynek w abstrakcyjny sposób wtapia się w otoczenie i odbija to, co dzieje się wokół, stając się jego częścią.

Marlena Wolnik

• Siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej Dąbrowa Górnicza, ul. Kościuszki
• Autorzy: Marlena Wolnik MWArchitekci, architektki Marlena Wolnik i Karolina Więcławik
• Architektura wnętrz: Marlena Wolnik MWArchitekci
• Konstrukcja: mgm studio Rafał Gromada
• Generalny wykonawca: mgm studio Rafał Gromada
• Inwestor: Zagłębiowska Izba Gospodarcza
• Powierzchnia terenu: teren otwarty
• Powierzchnia zabudowy: 136 m² Powierzchnia użytkowa: 180 m²
• Powierzchnia całkowita: 203 m²
• Kubatura (brutto): 553 m³
• Projekt: 2020 Realizacja: 2021

Nie podano kosztu inwestycji

Zdjęcia i rzuty ZIG w Dąbrowie Górniczej

Lapidarna forma nie zakłóca zastanego kontekstu, przeciwnie – dzięki zwierciadlanej powłoce umożliwia jej wtopienie się w otoczenie