Modernizacja osiedla Grand Parc w Bordeaux

10 kwietnia 2019 roku, Bruksela – tłum dziennikarzy, zebrany na konferencji prasowej Mies van der Rohe Award, zostaje zaskoczony werdyktem przyznania europejskiego architektonicznego oskara dla projektu Grand Parc Bordeaux. Projekt stworzony przez pracownie Lacaton & Vassal architects, Frédéric Druot Architecture oraz Christophe Hutin Architecture, a także ekspertów z uczelni ENSAE ParisTech stanowi transformację zespołu trzech bloków z lat 60. XX wieku. Jest to pierwszy tej skali projekt socjalny, o stosunkowo niskim budżecie wyróżniony tak ważną nagrodą, zarazem redefiniujący motto less is more na poziomie architektonicznym, socjalnym, ekonomicznym, a także ekologicznym. To już kolejny raz, kiedy jury doceniło projekt rewitalizacji wielkiej płyty. W 2017 roku, Grand Prix zdobyła transformacja bloku Kleiburg w Amsterdamie (proj. NL Architects, XVW architectuur). Jednak w przeciwieństwie do holenderskiej inwestycji, która oferowała zupełnie nowe mieszkania nowym użytkownikom, ta francuska polegała na modernizacji budynków, w których mieszkali lokatorzy.

W I etapie programu modernizacji poddano trzy budynki z 530 mieszkaniami socjalnymi na przedmieściach Bordeaux w południowo-zachodniej Francji. Architekci zaproponowali innowacyjne podejście do „jakości”, jaką stanowią istniejące już budynki wraz z ich historią oraz relacjami społecznymi. Zamiast wyburzać stare bloki, co wiązałoby się z kosztami rozbiórki, utylizacji materiałów oraz budowy nowych bloków o znacznie mniejszych metrażach, postawiono przewrotnie na rozświetlenie i powiększenie mieszkań za pomocą wyburzenia starej i dodania nowej fasady, a także zagospodarowanie dachu na nowe mieszkania oraz przestrzenie wspólne.

Zaproponowane rozwiązanie może stać się początkiem rewitalizacji setek podobnych bloków z wielkiej płyty, budowanych na masową skalę we Francji w okresie powojennym, podobnie, jak miało to miejsce w Polsce. Dlatego poszukiwanie inteligentnej formy transformacji, minimalizującej koszty przy jednoczesnej poprawie jakości życia mieszkańców jest tak ważne, nie tylko w odniesieniu do jednej lokalizacji, miasta czy nawet kraju, ale w perspektywie szeroko pojmowanego problemu rewitalizacji powojennej zabudowy państw europejskich.

W rezultacie uzyskano nową jakość przestrzenną, wynikającą z powiększonych o ogród zimowy, rozświetlonych mieszkań, wraz z dodatkowymi przestrzeniami wspólnymi oraz rewitalizacją istniejącej infrastruktury. Współfinansowanie całej inwestycji przez miasto umożliwiło uniknięcie podwyżek czynszu, co wraz z prowadzonymi konsultacjami społecznymi, miało istotny wpływ na decyzję wspólnoty o przeprowadzeniu rewitalizacji.

Konstrukcja

W trakcie budowy wykorzystano prefabrykaty, układane kolejno na sobie bez konieczności kotwiczenia konstrukcji w istniejących ścianach budynku z lat 60. Główna ingerencja w obiekt wynikała z konieczności powiększenia otworów okiennych i wycięcia ich w betonowych profilach wielkiej płyty. W rezultacie każdy apartament wymagał łącznie od 12 do 16 dni remontu, co umożliwiło mieszkańcom niemalże nieprzerwane korzystanie ze swoich mieszkań w tym czasie.

Zewnętrzna część obiektu, o szerokości 3,8 m (80 cm stanowi balkon zewnętrzny dopełniający strefę ogrodu zimowego), jest posadowiona niezależnie na systemie prefabrykowanych stropów oraz podpór stropowych. Na nowej części osadzono również system wewnętrznych, przesuwnych przegród izolacyjnych ze szkła, oddzielających ogrzewaną przestrzeń dzienną od ogrodu zimowego, a także zewnętrzny system przesuwnych przegród płyt z poliwęglanu. Cała nowa konstrukcja została zamocowana do oryginalnej struktury systemem kotew, typowych dla rusztowań umożliwiających przemieszczenia nowej formy niezależnie od tej istniejącej. Bufor przestrzenny w formie ogrodu zimowego stanowi nie tylko dodatkową powierzchnię mieszkalną, ale działa jak izolator chroniący mieszkanie przed chłodem w okresie zimowym oraz bezpośrednim nasłonecznieniem w okresie letnim.

Koszt inwestycji wyniósł 52 000 euro w przeliczeniu na mieszkanie, co według inwestora stanowi 50% kosztów, jakie należałoby przeznaczyć na budowę nowych bloków (nie uwzględniając rozbiórki istniejących konstrukcji). Warto przy tym zaznaczyć że tylko połowa tej kwoty została przeznaczona na rekonstrukcję fasady, resztę zainwestowano w serię dodatkowych usprawnień w budynkach.

Uzasadnienie jury Mies van der Rohe Award 2019: projekt stanowi wyzwanie dla europejskich zasobów mieszkaniowych okresu powojennego. W tym przypadku wykorzystano minimalne środki, aby osiągnąć maksymalny efekt. Zamiast rozbiórki budynków, inwestor zdecydował się na modernizację, poprawiając warunki życia lokatorów, a jednocześnie nie lekceważąc ich przyzwyczajeń. W czasach, gdy nowe obiekty socjalne mają coraz mniejszą powierzchnię, tutaj została ono zwiększona, zapewniając mieszkańcom poczucie godności. Realizacja wyraża pozytywny aspekt budownictwa społecznego i nowoczesności, zmieniając architekturę i możliwości architektury

W trosce o mieszkańców zbyt duża interwencja w konstrukcję budynków nie była możliwa. Architekci zdecydowali się więc na gruntowny remont infrastruktury i powiększenie każdego mieszkania poprzez dodanie ogrodów zimowych i balkonów