Modernizacja Teatru Ochoty w Warszawie

Teatr Ochoty przy ulicy Reja jest jedną z najmniejszych instytucji tego typu w Warszawie, a zarazem jedną z dwóch na terenie dzielnicy – nieopodal, w budynku dawnego kina autorstwa Mieczysława Pipreka, funkcjonuje prywatny Och-Teatr prowadzony przez fundację Krystyny Jandy. Siedzibą Teatru Ochoty jest z kolei pochodzący z 1936 roku dom Zrzeszenia Organizacji Oświatowo-Kulturalnych, którego historia łączy się z dynamicznym rozwojem tej części Warszawy przypadającym na lata 20. i 30. XX wieku. Wówczas wytyczono między innymi pobliski plac Narutowicza oraz powstały nawiązujące do historycznych form osiedla – Kolonia Lubeckiego i Staszica. Tuż obok budynku wzniesiono gmach Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych według projektu Stefana Tomorowicza i Jana Zabłockiego (dziś siedzibę ma tu Ministerstwo Środowiska), a po przeciwnej stronie ulicy Wawelskiej – Kierownictwa Marynarki Wojennej autorstwa Rudolfa Świerczyńskiego i Stefana Bryły. Oba miały być częścią Dzielnicy im. Marszałka Józefa Piłsudskiego planowanej w rejonie Pola Mokotowskiego.

Po wojnie w budynku przy ulicy Reja ulokowano Ludowy Instytut Oświaty i Kultury, przy którym w 1970 roku znane małżeństwo aktorów, Halina i Jan Machulscy, utworzyło teatr i prężnie działające młodzieżowe ognisko teatralne. Niewielka scena z czasem przekształciła się w repertuarowy teatr kameralny, który w tym miejscu funkcjonuje do dziś. Przez lata głównym problemem instytucji była ograniczona ilość miejsca – brakowało zarówno przestrzeni magazynowej, jak i edukacyjnej dla cieszącego się dużą popularnością koła teatralnego.

W 2009 roku władze Ochoty przyjęły mikroprogram rewitalizacji dzielnicy, na potrzeby którego przeprowadzono konsultacje społeczne odnośnie kierunku i zakresu oczekiwanych przekształceń w tym rejonie miasta. Wnioski płynące z konsultacji stały się też podstawą do opracowania założeń konkursu na projekt rozbudowy teatru, który urząd dzielnicy zorganizował w 2010 roku. Zgodnie z sugestią mieszkańców uwzględniono w nich zagospodarowanie przylegającego do obiektu skweru oraz budowę pawilonu z kawiarnią i przestrzenią ekspozycyjną.

Dość liberalne warunki, umożliwiające udział również architektom bez dorobku zawodowego, przyczyniły się do dużego zainteresowania konkursem. Spośród 55 prac jury wybrało koncepcję trzech młodych projektantów: Jakuba Magonia, Tomasza Leszczyńskiego i Przemysława Fojcika. Na etapie projektu budowlanego i wykonawczego do zespołu dołączyła Danuta Fredowicz z sosnowieckiego biura ESAL, wnosząc doświadczenie zdobyte w wielu zróżnicowanych projektach. Wtedy też inwestor zdecydował o zwiększeniu zakresu opracowania i poddaniu modernizacji także dotychczasowej siedziby teatru.

Finalnie, poza dobudową części kawiarnianej, magazynu oraz sal edukacyjnych, obiekt został dostosowany do potrzeb niepełnosprawnych, poprawiono akustykę sali teatralnej, a także zamontowano nowe instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne. Pracami objęto także skwer: uporządkowano istniejącą zieleń, wprowadzono siedziska oraz wymieniono nawierzchnię. Nowa zabudowa o pawilonowym charakterze przylega do głównej bryły od południa i zachodu. Między starą i nową częścią powstał dziedziniec, który będzie można włączyć w sferę działań teatralnych, a dzięki rozsunięciu szklanych przegród, otworzyć na przestrzeń skweru.

Opracowując plastycznie elewacje pawilonu, projektanci sięgnęli po wyrazisty wzór szachownicy, będący echem motywów charakterystycznych dla stylu art déco, a przez to subtelnie nawiązujący do modernistycznej bryły teatru. Dzięki zastosowaniu szkła o odpowiednio wysokim stopniu refleksyjności, z zewnątrz elewacja staje się ekranem odbijającym zieleń. Choć trudno byłoby uznać tę część Ochoty za obszar zdegradowany, a jest to zasadnicze kryterium uznania danego terenu za wymagający podjęcia działań rewitalizacyjnych, z pewnością zdołano wykorzystać potencjał kultury jako katalizatora przestrzennych, społecznych, a przede wszystkim jakościowych zmian w okolicy. Zmodernizowany i dostosowany do współczesnych potrzeb Teatr Ochoty kontynuuje swoje edukacyjne tradycje, stając się ważnym centrum kulturalnego życia dzielnicy.

Założenia autorskie:

Zakres opracowania konkursowego dotyczył projektu nowego pawilonu i magazynów, przystosowania istniejącego obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz zagospodarowania sąsiadującego z nim skweru. Koncepcja pokonkursowa obejmowała jeszcze zapewnienie w istniejącym budynku odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych oraz ochrony przeciwpożarowej, a w trakcie inwestycji zdecydowano o konieczności realizacji dodatkowej salki teatralnej.

Projekt powstał w oparciu o dwa podstawowe założenia. Pierwszym z nich było zbudowanie relacji przestrzennych pomiędzy obiektem istniejącym, projektowaną rozbudową i skwerem. Drugim – taki układ budynku, by umożliwiał organizację różnorodnych działań: zarówno spektakli, jak i zajęć ogniska teatralnego. Najciekawszym rozwiązaniem architektonicznym wydaje się kontrast między lekkim, szklanym, horyzontalnym pawilonem a wertykalną bryłą wybudowanego w duchu przedwojennego, klasycznego modernizmu teatru.

Elementem, który w szczególny sposób zwraca uwagę jest fasada pawilonu z nadrukiem wzoru szachownicy, co sprawia, że charakter elewacji zmienia się w zależności od pór dnia i roku, a we wnętrzu uzyskano atmosferę parkowej altany. To totalne, choć dość proste rozwiązanie tworzy rodzaj napięcia na styku wnętrza z zewnętrzem.