Założenia
Jan Dekert, kupiec urodzony w Bledzewie, był w latach 1789-1790 prezydentem Warszawy. Na jego cześć nazwano północną pierzeję Rynku Starego Miasta, mieszczącą obecnie – wraz z przyległymi kamienicami przy ul. Nowomiejskiej – siedzibę główną Muzeum Warszawy. Strona Dekerta to osiem kamienic: Montelupich (Filipowska), Klemensowska (Gagatkiewicza), Kurowskiego (Talentich), Pod Murzynkiem, Szlichtyngowska (Kleinpoldowska), Baryczków, Kazubowska, Falkiewiczowska. Ich historia sięga średniowiecza – od tego czasu obiekty zmieniały właścicieli podczas zawirowań rodzinno-majątkowych. Dla przyszłości kamienic kluczowe okazały się dwa wydarzenia: nabycie przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości kamienicy Baryczkowskiej na swoją siedzibę (w 1914 roku TOnZP założyło tam „muzeum starożytności polskich”, co zapoczątkowało działalność muzealną pod tym adresem) oraz późniejszy o ponad dwie dekady zakup przez miasto trzech kamienic (Baryczkowskiej, Szlichtyngowskiej i Pod Murzynkiem) na siedzibę planowanego Muzeum Dawnej Warszawy.
i
Instytucję, będącą oddziałem Muzeum Narodowego, planowano otworzyć jesienią 1939 roku, do czego, jak wiadomo, nie doszło. Udało się jednak przeprowadzić częściowy remont kamienic. Dzięki zastosowaniu ogniotrwałych, żelbetowych stropów był to potem, po powstaniu warszawskim, najlepiej zachowany, choć doszczętnie wypalony, fragment zabudowy Starego Miasta, zniszczonego podczas działań wojennych w ponad 90%.
W 1948 roku decyzją Zarządu Miejskiego muzeum zostało reaktywowane pod nazwą Muzeum Historyczne m.st. Warszawy. Zajęło jedenaście odbudowywanych wówczas staromiejskich kamienic mieszczańskich: osiem od strony Rynku Starego Miasta i trzy od strony ulicy Nowomiejskiej. Rekonstrukcję przeprowadzono na podstawie projektów Stanisława Żaryna. W 1955 roku ekspozycję udostępniono zwiedzającym.
i
Od czasu otwarcia muzeum w 1955 roku kamienice nie przechodziły gruntownego remontu, a jedynie doraźne naprawy i drobne przeróbki. Ich stan był zły i coraz pilniej wymagały przebudowy – tym bardziej, że z czasem zmieniły się standardy ochrony dziedzictwa, obsługi zwiedzających, dostosowania obiektów do potrzeb osób niepełnosprawnych czy dróg ewakuacji. W 2014 roku rozpoczęto projekt Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie, realizowany w ramach programu Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego, przy wsparciu udzielonym z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych. Wartość projektu to 64 611 992 zł, w tym koszt prac budowlanych i konserwatorskich to ok. 45 700 000 zł. Kwota dofinansowania wynosi 18 294 817 zł. Wartość całkowita wraz z kosztami niekwalifikowalnymi odnoszącymi się głównie do realizacji wystawy głównej to ok. 85 794 000 zł.
i
Projekt (w tym koszty niekwalifikowalne) zakłada przeprowadzenie: prac budowlanych i konserwatorskich 11 kamienic siedziby głównej muzeum z zewnątrz i wewnątrz; zakupów tzw. pierwszego wyposażenia, doposażenia meblowego i sprzętowego (m.in.: przestrzeni biurowych, biblioteki, sklepu i kawiarni muzealnej); realizację wystawy głównej oraz czasowej; przygotowanie kolekcji muzealnych do ekspozycji poprzez wykonanie konserwacji eksponatów, digitalizacji kolekcji sreber i malarstwa ze zbiorów Muzeum, zakupów eksponatów uzupełniających aktualną kolekcje; digitalizacji drewnianych, polichromowanych stropów z poł. XVII i XVIII wieku i skaningu 11 kamienic z zewnątrz wraz z częścią wnętrz oraz wykonaniem filmu 3D. Przebudowa dotyczy także: opracowań merytorycznych, m.in. wielobranżowych projektów i scenariusza merytorycznego wystawy głównej, badań i ekspertyz konserwatorskich, m.in. stratygrafii elewacji, kwerend i wizyt studyjnych oraz szkoleń w odniesieniu do realizacji projektu i działalności Muzeum po przeprowadzeniu modernizacji; działań z zakresu promocji i informacji o projekcie, m.in. konferencji naukowej przy udziale partnera projektu (Islenski baerinn ehf / Turf House) z Islandii, konferencji i reklam medialnych oraz dwutomowego wydawnictwa na temat powojennej odbudowy 11 kamienic i tworzenia wystawy głównej, a następnie na temat aktualnie realizowanego projektu.
i
Najważniejsza i największa część inwestycji to prace budowlane i konserwatorskie. Zostały one zaplanowane w taki sposób, aby zapewnić optymalny układ funkcjonalno- przestrzenny. Prace prowadzone są tak, aby w pełni zachować i wyeksponować istniejące walory historyczne zabytkowych kamienic, takie jak detale architektoniczne, rozwiązania materiałowe, pierwotny układ przestrzenny poszczególnych obiektów, za czym idzie minimalna ingerencja w najcenniejsze wnętrza, zachowanie wartościowych rozwiązań z okresu powojennej odbudowy, wprowadzenie nowych technologii i materiałów współczesnych w sposób harmonijnie uzupełniający rozwiązania historyczne oraz maksymalne ukrycie koniecznych urządzeń technicznych. Po zakończeniu prac obiekt będzie dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych; spełni też wymogi przepisów Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów dotyczące ochrony eksponatów.
i
W ramach prac budowlanych wykonano wzmocnienia elementów konstrukcyjnych – ścian zewnętrznych czy stropów w pomieszczeniach technicznych, impregnację więźby dachowej, częściową wymianę poszycia, ocieplenie stropów, przywrócenie w możliwe największej części historycznych podziałów wewnątrz kamienic, wymianę przeszklonych zadaszeń dziedzińców; powstała też nowa klatka schodowa.
Prace remontowe i konserwatorskie objęły zabytkowe elementy wystroju architektonicznego, a w szczególności elewację wraz z dekoracjami rzeźbiarskimi i sztukatorskimi oraz malarskimi, a także elementy wewnętrzne: drewniane, metalowe i kamienne. Konserwacji poddano ponadto malarstwo ścienne. Zmodernizowano oraz wymieniono instalacje wodno-kanalizacyjne, przeciwpożarowe, centralnego ogrzewania oraz wykonano instalacje wentylacji mechanicznej i klimatyzacji, elektryczne i teletechniczne w siedzibie muzeum.
i
Wielobranżowe zamienne projekty budowlane oraz projekty wykonawcze zrealizowała firma KB – Projekty Konstrukcyjne z Krakowa pod przewodnictwem Stanisława Karczmarczyka oraz Jerzego Wowczaka. Generalnym wykonawcą prac budowlanych i konserwatorskich jest firma Castellum z Wrocławia.
Przed nami ostatnie miesiące remontu siedziby głównej Muzeum Warszawy. Wiosną 2017 roku w odnowionych wnętrzach pojawi się nowa wystawa główna Rzeczy warszawskie, w 21 gabinetach prezentująca ok. 8000 oryginalnych eksponatów – świadków burzliwej historii stolicy. Otwarcie wystawy zaplanowano na ostatni weekend maja 2017 roku.
Joanna Dudelewicz
i
Konstrukcja
Prace rozpoczęto w lutym 2015 roku od wykonania robót przygotowawczych, które polegały na zabezpieczeniu wszystkich elementów zabytkowych znajdujących się w obiekcie, posadzek kamiennych na parterze, kamiennych portali drzwiowych oraz schodów, jak również elementów drewnianych (schodów wewnętrznych wraz z balustradami, stropów i obudów klatek schodowych, parapetów oraz podłóg). Następnie rozpoczęto demontaż przeznaczonych do wymiany istniejących drewnianych podłóg, stolarki drzwiowej oraz instalacji elektrycznych i sanitarnych. Zdemontowane zostały również dźwigi osobowe w obiekcie. Do najcięższych należały prace rozbiórkowe związane z odciążeniem stropów, które polegały na skuciu warstw posadzkowych oraz usunięciu zasypek sklepień nad pomieszczeniami parteru oraz stropów Kleina znajdujących się na kondygnacjach wyższych. Trudność polegała przede wszystkim na lokalizacji obiektu. Z uwagi na sąsiedztwo Rynku Starego Miasta, cały gruz musiał być ręcznie transportowany wiadrami i usuwany przy pomocy żurawi zamontowanych do rusztowań elewacyjnych do ustawionych na placu budowy od strony rynku kontenerów. Z budowy wyjechało około 5 tysięcy ton gruzu ceglanego z samych tylko zasypek.
i
Równolegle prowadzone były badania konserwatorskie tynków wewnętrznych, wykonano też ciężkie prace związane z wykuciem w ścianach bruzd dla prowadzenia kanałów wentylacyjnych i przejść instalacyjnych. Z uwagi na znaczne ich rozmiary, bruzdy musiały być wzmacniane specjalną konstrukcją gorsetów stalowych kotwionych chemicznie do ścian. Wykonano około 2000 m samych kanałów wentylacyjnych. W części stropów z uwagi na przeznaczenie pomieszczeń zaprojektowano wzmocnienia polegające na zwiększeniu przekrojów i uciągleniu belek stropowych.
Po przeprowadzeniu prac rozbiórkowych rozpoczęto układanie okablowania elektrycznego oświetlenia, gniazd, instalacji przeciwpożarowych, komputerowych, telewizji CCTV oraz pozostałych instalacji niskoprądowych. Ich przebieg przewidziano zarówno w bruzdach w ścianach, jak i w odkrytych stropach z uwagi na różnice poziomów poszczególnych kamienic. Ułożonych zostało około 180 km kabli instalacji niskoprądowych oraz około 120 km elektrycznych, które obsługiwać będą około 1000 różnych urządzeń. Następnie przystąpiono do wykonania posadzek. Na istniejących sklepieniach nad pomieszczeniami parteru, pachwiny wypełniono keramzytem stabilizowanym w wierzchniej warstwie, na której ułożono płyty styropianowe. W stropach na wyższych kondygnacjach przestrzenie między belkami na płytach ceglanych wypełniono płytami styropianowymi. Na tak przygotowanych podłożach wykonane zostały jastrychy cementowe w ilości około 900 m3.
i
Jednocześnie z pracami rozbiórkowymi i instalacyjnymi wewnątrz prowadzone były prace elewacyjne od strony Rynku Starego Miasta, ul. Nowomiejskiej i ul. Krzywe Koło oraz od strony dziedzińców. Rozpoczęto je od badań konserwatorskich i zabezpieczenia elementów kamiennych. Przez cały czas przebiegały one pod ścisłym nadzorem Stołecznego Konserwatora Zabytków oraz inspektorów Muzeum Warszawy.
Jednym z trudniejszych etapów robót było wykonanie stropu nad kamienicą nr 32. Belki stalowe wyposażone w kołki Nelsona, montowane z trzech elementów każda, osadzane były w gniazdach nad znajdującym się poniżej stropem. Po ich wypoziomowaniu i skorygowaniu wymiarów w stosunku do montowanej później nowej konstrukcji dachu, przestrzenie pomiędzy belkami wypełniono płytami styropianowymi. Po ułożeniu zbrojenia w postaci siatek o oczkach 10 x 10 cm, całość stropu została zabetonowana. Po 28 dniach przystąpiono do montażu nowej konstrukcji dachu, składającej się z wiązarów z rur stalowych kwadratowych ustawianych na słupach. Każdy wiązar zbudowany był z trzech elementów montażowych, które łączono już na miejscu wbudowania. Cała konstrukcja stalowa dachu została zabezpieczona przeciwpożarowo. Następnie wykonano poszycie wraz z nowym pokryciem z blachy miedzianej.
i
Do robót konstrukcyjnych należało również stworzenie nowej żelbetowej klatki schodowej w kamienicy nr 4 oraz biegu schodowego wraz ze wzmocnieniem stropu świetlika w kamienicy nr 30.
Po ułożeniu wszystkich projektowanych instalacji w ścianach przeprowadzono prace związane z zamurowaniem i zabudową szachtów.
Zgodnie z dokumentacją projektową wymieniona została stolarka okienna zewnętrzna. Zamontowane zostały dwa dźwigi osobowe w kamienicy nr 30 i 42 oraz dźwig towarowy w kamienicy nr 42. Obecnie prowadzone są prace wykończeniowe.
Robert Wanat
