Pawilon InfoWuWA we Wrocławiu

Otwarcie w lutym tego roku na wrocławskim Dąbiu punktu informacyjnego InfoWuWA z kawiarnią, w przyziemiu domu wzorcowego nr 1 wystawy Mieszkanie i miejsce pracy z 1929 roku, stało się nie tylko architektonicznym, ale też społecznym wydarzeniem. Jak to się stało, że tak mały obiekt robi tyle pozytywnego zamieszania i zgodnie z intencją promuje dobre imię WuWA (niem. Wohnung und Werkraum Austellung) – ekspozycji ponad 30 modernistycznych budynków w skali 1:1? Prawda jest taka, że sama przełomowa architektura Deutscher Werkbund niewiele by wskórała bez wieloletniego edukowania społeczeństwa i upowszechniania wiedzy o niej.

Po latach żmudnej, pozytywistycznej pracy entuzjastów osiedla, w tym historyków sztuki na czele z Jadwigą Urbanik i Muzeum Architektury, aktywistów z wrocławskiego SARP-u i Izby Architektów oraz miasta, a głównie Wrocławskiej Rewitalizacji, WuWA jest sukcesywnie odrestaurowywana i w końcu trafiła do świadomości i serc wrocławian. Jeszcze dekadę temu poza architektami i miłośnikami modernizmu nikt o niej nie słyszał. A przecież WuWA to jedna z pereł architektury na skalę światową – owoc myśli awangardowej, której szlachetne idee budowania dla masowego odbiorcy ergonomicznych, funkcjonalnych, prospołecznych i pozbawionych zbędnej dekoracji domów wyznaczyły standardy projektowe na wiele lat. W prestiżowym albumie z 1983 roku Modern Architecture 1920-1945 z tekstami Kennetha Framptona i zdjęciami Yukio Futagawy jedynym obiektem z Polski, między pawilonem Miesa van der Rohe na Expo w Barcelonie a willą Savoye Le Corbusiera, był dom hotelowy dla osób samotnych i małżeństw bezdzietnych Hansa Scharouna z wrocławskiej wystawy. WuWA, ocalona od wyburzeń i przekształceń wpisem do rejestru zabytków z 1979 roku, przetrwała właściwie bez większych strat do dnia dzisiejszego w przeciwieństwie do podobnych osiedli Werkbundu w Stuttgarcie, Brnie i Pradze.

Pomysł Grażyny Adamczyk-Arns, szefowej spółki Wrocławska Rewitalizacja, by zaadaptować pawilon przy galeriowcu na punkt informacyjny o osiedlu WuWA, okazał się strzałem w dziesiątkę. Zaprojektowany w 1929 roku przez Paula Heima i Alberta Kemptera jako półokrągłe uzupełnienie szczytowej ściany budynku mieszkalnego, do czasów II wojny światowej pełnił rolę poczekalni tramwajowej z dwoma kioskami. Potem funkcjonował jako zakład fryzjerski. W 2016 roku rozpoczęto prace projektowe. Nie tak proste, jak się wydawało na pierwszy rzut oka, zadanie powierzone zostało dynamicznie rozwijającej się wrocławskiej pracowni Arch_it. Architekci z pokorą wobec dzieła Heima i Kemptera, pod bacznym, lecz i życzliwym okiem konserwatora miejskiego, zaprojektowali renowację pawilonu, przywracając mu modernistyczny charakter i wzbogacając go o nowe funkcje. Zmieszczenie w malutkiej, półkolistej salce kawiarni, księgarni i galerii wymagało dużej wirtuozerii. Wnętrze zaaranżowano powściągliwie z dominacją bieli. Meble wolno stojące ograniczono do dwóch niewielkich kontuarów. Podobnie zminimalizowano wszelkie ekspozycje, które uformowano w pozamykanej frontami meblościance. W jednym z dawnych kiosków zlokalizowano pomieszczenie socjalne, a w drugim mini kuchnię.

Z takim samym pietyzmem, co przy wprowadzaniu zmian, architekci podeszli do kwestii renowacji zastałej materii. Odrestaurowano gięte po łuku drewniane ławki, a także rolety. Wstawiono nowe, stalowe okna wzorowane na oryginalnych, odtworzono dziobany tynk na elewacjach zgodnie z pierwotną kolorystyką. Lastriko na posadzce udało się odremontować tylko w publicznej toalecie w zewnętrznej dobudówce pawilonu. Głęboki podcień zadaszenia podkreślono klinkierową nawierzchnią podestu, kontynuującą cokół galeriowca. Wyzwaniem technicznym i wykonawczym był wspornikowy dach, który wymagał gruntownego remontu, nowego pokrycia i docieplenia. Zamiast historycznego tynku jego podniebienie ukazuje teraz urodę betonu, wyznaczonego promienistymi liniami deskowania i ledowymi listwami. Brutalistyczny zabieg dał ostatecznie znakomity efekt. Jego dopełnieniem jest atrakcyjny neon o typografii inspirowanej modernizmem.

Niewielka transformacja uczyniła z dawnej poczekalni tramwajowej faktyczną bramę wejściową na teren wystawy mieszkaniowej. WuWA, za sprawą swojego nowego pawilonu informacyjnego, jest teraz bardziej widzialna i rozpoznawalna. Nie tak dawno niedoceniana, zaniedbana i zapomniana, odzyskuje dawną świetność i należne jej miejsce w panteonie światowych ikon architektury. Co niezmiernie ważne, stając się kolejną atrakcją turystyczną Wrocławia, pozostaje żywym fragmentem miasta – nie muzealnym eksponatem, lecz zwykłym i jednocześnie niezwykłym miejscem do mieszkania.

Założenia autorskie

Projekt obejmował rewaloryzację i adaptację dawnego zakładu fryzjerskiego, a pierwotnie poczekalni tramwajowej oraz kiosków z mlekiem i prasą na terenie osiedla WuWA. W ramach remontu objętego ochroną konserwatorską pawilonu odnowiono w oryginalnej kolorystyce elewację, odtworzono stolarkę okienną oraz charakterystyczne zewnętrzne siedziska, wymieniono pokrycie dachowe oraz wykonano elementy blacharskie. Przywrócono także charakterystyczny, znany z poniemieckich wrocławskich budowli, tynk dziobany i klinkierowe wykończenie nawierzchni zewnętrznych. Na dachu dodano neon, który wraz z liniowym oświetleniem zewnętrznym podkreśla aktualną funkcję obiektu jako kawiarni i punktu informacyjnego, stanowiącego strefę wejściową na obszar dawnej wystawy. Ze względu na wymagania funkcjonalne oraz niewielką powierzchnię przyjęto rozwiązania współczesne, inspirowane wczesnym niemieckim modernizmem. Odtworzono oryginalne ławki wewnętrzne w intensywnym kolorze, zaś pozostałe meble i wyposażenie zaprojektowano w biało-czarnej palecie. Zabudowa meblowa ściany przeznaczona jest zarówno na produkty niezbędne dla funkcjonowania kawiarni, jak i do ekspozycji materiałów informacyjnych o WuWA. PIOTR ZYBURA

Architekci przywrócili budynkowi modernistyczny charakter, wzbogacając go o nowe funkcje. Zmieszczenie w malutkiej, półkolistej salce kawiarni, księgarni i galerii wymagało dużej wirtuozerii