Stara Wyłuszczarnia w Czarnej Białostockiej

Czarna Białostocka jest jedną z miejscowości położonych w sercu Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Na skraju miasta, pod samą ścianą lasu, znajduje się kompleks budynków nadleśnictwa z tzw. Starą Wyłuszczarnią. Murowany obiekt, z usytuowanymi po bokach dwoma drewnianymi magazynami, powstał w latach 30. XX wieku. Do dziś zachowały się tu dawne urządzenia do pozyskiwania nasion, a obecnie zaaranżowano dodatkowo niewielką ekspozycję ukazującą pracę leśników. Po wojnie wzniesiono w sąsiedztwie jeszcze jeden budynek, wykorzystywany do niedawna na cele administracyjno- gospodarcze. W ramach adaptacji całego zespołu na potrzeby nowoczesnej turystyki przebudowano go na centrum konferencyjno-szkoleniowe.

Architekci Piotr Łodziński i Zbigniew Baum zaproponowali obiekt współczesny, nawiązujący jednak skalą i formą do tradycyjnej architektury regionu. Z dawnego budynku pozostawiono jedynie fundamenty i fragmenty ścian. Ze względu na nową funkcję i przepisy przeciwpożarowe, ściany są murowane, a ściągi żelbetowe. W konstrukcji dachu i szalówce elewacji zastosowano natomiast drewno.

Bryła obiektu składa się z korpusu głównego, w którym znajduje się sala konferencyjna, sala szkoleniowa oraz zamknięte w kubicznej formie sanitariaty i szatnia, a także z bocznej dobudówki, w której zlokalizowano hol, zaplecze sal i pompę cieplną. Dzięki wysunięciu dachu poza obrys i umieszczeniu okien w południowo- -zachodniej połaci całość sprawia wrażenie lżejszej.

Przeszklone ściany szczytowe nie tylko dostarczają dużą ilość naturalnego światła do wnętrz, ale zapewniają też atrakcyjne otwarcia widokowe na Starą Wyłuszczarnię i las. Wykończenie stropu poddasza jasnym drewnem, niewygładzone, białe tynki uzupełnione jasnobeżowym gresem i kryjący toalety centralny kubik sprawiają, że stosunkowo niewielka przestrzeń wydaje się tu większa niż jest w rzeczywistości. Obiekty historyczne, o nietypowej dla Podlasia konstrukcji słupowo-ryglowej i pokrytych szalówką ścianach, poddano gruntownej modernizacji. Wymieniono przede wszystkim te elementy, które narażone były na działanie czynników zewnętrznych: dachy i ich konstrukcje oraz drewniane pokrycie elewacji jednego z magazynów.

Realizacja inwestycji jest częścią przedsięwzięcia mającego na celu zwiększenie potencjału edukacyjno-turystycznego Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcza Knyszyńska” – projektu prowadzonego w Białymstoku przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych. Przebudowany obiekt autorstwa Piotra Łodzińskiego i Zbigniewa Bauma to niewątpliwie przykład architektury kontekstualnej. Poprzez oszczędne środki wyrazu projektanci z szacunkiem odnieśli się do charakteru istniejącej zabudowy, nadając jednocześnie nowe znaczenia całemu zespołowi Starej Wyłuszczarni.

Założenia autorskie

W skład zespołu tzw. Starej Wyłuszczarni Nadleśnictwa Czarna Białostocka na terenie Puszczy Knyszyńskiej wchodzą trzy budynki historyczne, zrealizowane w 1934 roku, oraz wzniesiony po wojnie budynek administracyjno- gospodarczy. Teren inwestycji stanowił dotąd zaplecze techniczno-magazynowe nadleśnictwa, a dawne drewniane magazyny szyszek i murowana wyłuszczarnia wymagały gruntownej modernizacji.

Przystępując do projektu adaptacji kompleksu na funkcje turystyczne, zespół autorski postawił przed sobą cel stworzenia zespołu zabudowy, który byłby spójny pod względem architektonicznym z atrakcyjną kompozycją przestrzenną otoczenia, a jednocześnie służył zarówno zwiedzającym, jak i codziennej, statutowej działalności nadleśnictwa (przy czym należy podkreślić, że jego pracownicy wnieśli duży wkład w ostateczny efekt całego przedsięwzięcia).

Budynki historyczne poddano przede wszystkim koniecznym działaniom naprawczym, natomiast budynek administracyjno-gospodarczy został przekształcony w zupełnie nowy obiekt konferencyjno-szkoleniowy, nawiązujący jednak formą do lokalnych tradycji budowlanych. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w prostej bryle korpusu i zadaszenia oraz zastosowanych materiałach. Zaproponowano ponadto przeszklenia całych szczytów, umożliwiając użytkownikom bezpośredni kontakt z pobliskim krajobrazem i historyczną zabudową Starej Wyłuszczarni. Piotr Łodziński