Teatr Wielki w Kantonie

Z uwagi na pojawiające się coraz częściej koncepcje architektoniczne oraz manifesty dotyczące świadomego wykorzystywania materiałów, można odnieść wrażenie, że architektura jest już na skraju okresu geometryczno-centrycznego, w którym to forma ma pierwszorzędne znaczenie w kształtowaniu nowych budynków. Z tej perspektywy realizacja efektownej bryły Teatru Wielkiego w Kantonie w Chinach, autorstwa pracowni Steven Chilton Architects (SCA), wydaje się przykładem przestarzałej koncepcji, pomimo ukończenia jej realizacji w 2021 roku. Zważywszy na zmieniającą się politykę władz Chińskiej Republiki Ludowej w kwestii finansowania projektów publicznych, jest to być może jeden z ostatnich przykładów tego typu rozwiązań architektonicznych. Jesienią 2014 roku prezydent Chin Xi Jinping jednoznacznie zadeklarował koniec finansowania publicznego budynków, których forma mocno odbiega od standardów. W 2020 ta sama władza zadeklarowała również dążenie do zeroemisyjności państwa chińskiego do roku 2050.

Zrozumiałym jest jednak, że sam charakter i typologia teatru zobowiązują do odpowiedniej charakterystyki w tkance miejskiej. Im bardziej tkanka ta jest eklektyczna, tym trudniej o wyróżnienie konkretnych budynków, by nabrały odpowiedniego wyrazu odzwierciedlającego i odpowiadającego ich funkcji, szczególnie gdy mowa o mieście Kanton. Gigamiasto położone w południowo-wschodniej części Chin jest od wieków ważnym ośrodkiem międzynarodowych wpływów ekonomicznych oraz architektonicznych. Wśród architektów znany jest w równym stopniu z wysokobudżetowych realizacji (np. Guangzhou Opera House projektu Zaha Hadid Architects; „A-m” 6/11, czy Guangzhou Circle autorstwa AM Project), jak i z problemów wykonawczych oraz niskiej jakości materiałów. Wszystko to wpływa na fakt, że Kanton stanowi ogromny eklektyzm form w dużej skali, w pewien sposób maskujący ich niedoskonałości wykonawcze w mniejszej skali.

Projekt SCA był w tej sytuacji dość ryzykownym rozwiązaniem, którego główny element wyrazu – organiczna w formie fasada, złożona z bardzo wielu paneli o nietypowych wymiarach i ich wielopowłokowych wzorach – została na etapie projektu wykonawczego oddana w ręce lokalnego biura projektowego (LDI), a na etapie wykonania bezpośrednio podwykonawcom. Projekt jest też przykładem rozwijających się niezwykle szybko w ostatnich latach technologicznych rozwiązań scenicznych. Ostateczna koncepcja jest wynikiem współpracy architektów z konsultantami technologii teatralnej z Auerbach Pollock Friedlander oraz firmą Dragone zajmującą się technologią widowni.

Konstrukcja

Koncepcja fasady inspirowana była haftem jedwabnym (nawiązując do wielowiekowej tradycji miasta jako punktu początkowego morskiego szlaku jedwabnego jeszcze za czasów dynastii Han). Formę „wybrzuszeń” zewnętrznej powłoki zdefiniowano przez ulokowanie poszczególnych wejść do obiektu. Zabieg stylistyczny fałd w prosty sposób definiuje tym samym wejścia główne, zarazem tworząc naturalne zacienienia i zadaszenia. I w ten sposób określa wielokrzywiznową formę zewnętrznej powłoki fasady. To właśnie ona, w trakcie procesu projektowego, ulegała zmianom ze względu na rozmieszczenie poszczególnych funkcji wewnątrz obiektu, dlatego zdecydowano się na parametryczny zapis geometrii. Umożliwiło to szybką adaptację do nowych rozwiązań przestrzennych (częste zmiany umiejscowienia wejść stanowiły jedno z głównych wyzwań). Topologia fasady wytycza trzy strefy: techniczną (w górnej części dachu), główną (pokrywającą znaczącą większość powierzchni) oraz wejściową (tworzącą odrębny system podkonstrukcji wyłącznie dla dwukrzywiznowych paneli czterobocznych).

Fasada zbudowana jest z 14 600 niepowtarzalnych trójkątnych paneli, o zmiennych wymiarach ok. 2 x 1 m. Kompleksowość geometryczna nie była jednak głównym wyzwaniem projektu. Pokrywający elewację motyw zaprojektowany został przez artystę Zhang Hongfei, jest to ilustracja ze znanego chińskiego mitu – 100 ptaków oddających hołd feniksowi. Ilustrację zaaplikowano cyfrowo na powierzchnię walca stanowiącego trzon audytorium, a następne powielono na powierzchni fasady tak, aby najważniejsze postacie pojawiły się w widocznych miejscach zagięć „jedwabnego haftu”. Zdefiniowana w oprogramowaniu Grasshopper powierzchnia poddana triangulacji, wraz z obrysem granic poszczególnych kolorów, stanowiła wytyczne dla wykonawcy – Golden Curtain Wall Group – przy stworzeniu rysunków wykonawczych. Ze względu na przywołane wcześniej problemy wykonawcze przy wcześniejszych realizacjach, był to moment krytyczny, ponieważ ze względu na grafikę aplikowaną indywidualnie na każdy z modułów w trzech warstwach, wszelkie przesunięcia były bardzo widoczne (każdy z kolorów – ciemna czerwień, czerwień oraz złoty – były nakładane indywidualnie w oparciu o szablon dla każdego z paneli).

Pomimo skomplikowanej geometrii i wykorzystania systemu mocowań, co pozwoliło jedynie na bardzo ograniczoną tolerancję montażu, udało się uzyskać jego dużą precyzję. Było to możliwe za sprawą dokładnego modelu 3D i wzajemnej koordynacji kratownicy przestrzennej z profili zginanych giętarkami sterowanymi numerycznie (CNC). Podobne rozwiązanie zastosowano dla dwukrzywiznowych paneli czterobocznych, definiujących główne wejścia do obiektu.

Jednocześnie zewnętrzna powłoka to część formalnie i konstrukcyjnie niezależna od wewnętrznej części, wspartej na betonowej strukturze trzonu na planie koła dla otaczających go pomieszczeń technicznych i administracyjnych. Fasada stanowi więc membranę chroniącą wnętrze przed warunkami atmosferycznymi, zarazem pozwalając na dużą swobodę w kształtowaniu kubatury wewnętrznej (a także być może jej zmiany bądź readaptacje w przyszłości).

Dużą swobodą cechują się również rozwiązania techniczne dla głównego audytorium. Poza typowym rozkładem widowni wokół sceny na 2000 miejsc, konsultanci z Dragone zaproponowali system pozwalający na regularne dostosowanie widowni pod dowolny wariant przedstawienia. Jak przystało na realizację XXI wieku, zastosowano również technologie immersyjne tj. wciągające widza w doznania dynamiczne. Wokół całej sali nad głowami widzów umiejscowiono ekrany LED. Sufit wypełniono podciągami pod instalacje akrobatyczne oraz ruchome wagony z dekoracjami scenicznymi, by w trakcie trwania spektaklu umożliwić swobodną adaptację scenerii. Zaskakujące jest również wykorzystanie możliwości zastosowania w ramach przedstawień efektów wodnych – pod sceną znajduje się 9-metrowej głębokości basen wraz z platformą sceniczną, umożliwiającą wynurzanie dekoracji scenicznych ponad poziom wody. Na dnie basenu znajduje się dodatkowo przestrzeń magazynowa na dekoracje (które mogą być zmieniane w trakcie trwania przedstawienia).

Montaż niestandardowej elewacji pokrytej 14 600 nietypowymi, trójkątnymi panelami opartymi na stalowej konstrukcji, trwał niespełna sześć miesięcy