Nagroda Roku SARP 2023: architekci wybrali najważniejsze realizacje minionego roku

Spis treści

1. Budynek mieszkalny jednorodzinny
2. Budynek mieszkalny wielorodzinny
3. Budynek biurowy, oświaty lub administracji
4. Budynek kultury
5. Inny budynek użyteczności publicznej
6. Przestrzeń publiczna
7. Architektura w przestrzeni dziedzictwa
8.  Architektura wnętrz
9. Architektura krajobrazu
10. Zrównoważony rozwój i budynki certyfikowane
11. Wyróżnienie specjalne i Grand Prix

Nagroda Roku SARP przyznawana jest od 1983 roku za realizację obiektu lub zespołu obiektów o znaczących wartościach architektonicznych. Jedyny warunek: obiekt musi być wybudowany na terytorium Polski i przekazany do użytku w minionym roku kalendarzowym. Zgłoszenia mogą nadsyłać architekci, a także oddziały SARP, inwestorzy, organy administracji publicznej i redakcje magazynów architektonicznych, po uzyskaniu zgody autorów.

W jury tegorocznego konkursu o Nagrodę Roku SARP znaleźli się: architekci Tomasz Karpowicz (przewodniczący), Grzegorz Stiasny (SARP Warszawa), Piotr Fokczyński (SARP Wrocław), Agnieszka Wasielewska-Prychoda (SARP Gorzów Wielkopolski), Sylwia Krzysztofik (SARP Łódź), Jacek Wisniewski (SARP Bydgoszcz), a także Michał Krasucki, stołeczny konserwator zabytków i Małgorzata Respekta-Paszkiewicz, przedstawicielka firmy WIŚNIOWSKI. W tej edycji pojawiły się też nowe kategorie. Podczas uroczystej gali, która odbyła się 12 maja w pawilonie wystawowym SARP, sędziowie przyznali nagrody aż w 10 kategoriach: budynek mieszkalny jednorodzinny; budynek mieszkalny wielorodzinny; budynek biurowy, oświaty lub administracji; budynek kultury; inny budynek użyteczności publicznej; przestrzeń publiczna; architektura w przestrzeni dziedzictwa; architektura wnętrz; architektura krajobrazu; zróżnicowany rozwój i budynki certyfikowane oraz główną Nagrodę Roku SARP 2023 dla jednego z obiektów.

Budynek mieszkalny jednorodzinny

Na tegoroczny konkurs nadesłano w sumie 93 zgłoszenia. Spośród nich jury wybrało 19 finalistów. W kategorii Budynek mieszkalny jednorodzinny nominowano dwie realizacje: Mikrokamienicę przy ul. Twardowskiego w Krakowie (proj. BXB Studio, zespół w składzie: Bogusław Barnaś, Magdalena Fuchs, Justyna Duszyńska, Urszula Furmanik, Mateusz Zima, Kamil Makowiec, Anna Hydzik, Anna Mędrala, Kinga Żuk, Marzia Tocca, Paula Wróblewska, Maros Mitro, Anna Velcheva, Eva Allerhand, Miquel Alberto, Raquel Astasio Luna) oraz Dom na skarpie (proj. 77STUDIO architektury, zespół w składzie: Paweł Naduk, Anna Nawrocka, Sławomir Ducek, Agnieszka Osiejewska). Nagrodę w tej kategorii otrzymała krakowska Mikrokamienica za doskonałe wykorzystanie trudnej i wąskiej działki oraz udowodnienie, że ograniczona powierzchnia zabudowy nie jest przeszkodą w kreowaniu atrakcyjnej architektury.

Cechą szczególną tego budynku jest jego elastyczność i zmienność przestrzeni oraz inteligentny układ funkcjonalny mający zdolność dostosowania się do potrzeb użytkowników. Pomimo niewielkiej skali budynek ten może adaptować się do kilku różnych wariantów funkcjonalnych przy bardzo małej ingerencji w strukturę budynku. Na uwagę zasługuje dynamiczna, nowatorska fasada podkreślona minimalistycznym detalem i zaskakującym światłocieniem. Charakterystycznym elementem elewacji jest bardzo starannie i nowatorsko ułożona cegła która definiuje pierzeje ulicy – czytamy w uzasadnieniu.

Budynek mieszkalny wielorodzinny

W kategorii Budynek mieszkalny wielorodzinny w finale znalazły się dwie realizacje autorstwa biura Maćków Pracownia Projektowa: kompleks Aleja Dębowa 17-19 (zespół w składzie: Zbigniew Maćków, Przemysław Skwarek, Eliasz Matuła; współpraca: Aleksandra Herman, Anna Okoń, Laura Paluch, Magdalena Sobiecka, Bartłomiej Witwicki, Zuzanna Wojtasiak; zieleń: Patrycja Jonko; inwestor: Nacarat Polska) oraz apartamentowiec Witolda 3840 (zespół w składzie: Zbigniew Maćków, Juliusz Erdman, Karolina Kaczmarowska, Agata Kowalczyk, Emilia Marcinkowska, Mariusz Maury, Michał Mrzewa; współpraca: Gabriela Barlik, Justyna Juszczak, Arkadiusz Kiernicki, Marek Konopnicki, Joanna Major, Sara Zapotoczna; inwestor: OKRE Development).

Zwycięzcą tej kategorii okazał się budynek Witolda 3840. Jury zwróciło uwagę na niezwykle trafne decyzje projektowe autorów, podkreślające dialog pomiędzy nową częścią mieszkalno-usługową a historycznym budynkiem dawnego urzędu celnego. Spójna i konsekwentna zasada odrębności formy, gabarytów i detalu architektonicznego zastosowanego w nowym, horyzontalnie zaprojektowanym budynku, dzięki dużej powściągliwości autorów nie konkuruje, a doskonale uzupełnia od strony nadrzecznego bulwaru historyczną sylwetę – uzasadniali sędziowie. Architekci precyzyjnie zaprojektowali przestrzeń pomiędzy budynkami, wprowadzając przenikanie przestrzeni publicznej i prywatnej, a jednocześnie szanując prywatność. To samo dotyczy kontynuacji i uzupełnienia w elewacji frontowej, precyzyjnie wpisanego w historyczny gabaryt, a jednak bardzo nowoczesnego w formie budynku. Na uznanie zasługuje wielka staranność w restaurowaniu wszystkich historycznych detali – tłumaczyli jurorzy.

Budynek biurowy, oświaty lub administracji

W dość szerokiej kategorii Budynek biurowy, oświaty lub administracji nominowano tylko dwie realizacje: blok sportowy przy XIII Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu (proj. arch_it, zespół w składzie: Piotr Zybura, Sylwian Moska, Marta Bazan, współpraca autorska: Maja Cichocka, Szymon Ciupiński, Andrzej Doktor, Jakub Dunal, Agnieszka Gałwiaczek, Joanna Karnicka, Nicole Kowalczuk, Jakub Marczewski, Maciej Marszał, Karol Mądrecki, Kamila Modzelewska, Anna Sobiech; inwestor: Gmina Wrocław) oraz budynek The Office w Niepołomicach (proj. James & Mau Arquitectura, zespół w składzie: Jaime Gaztelu, Diego Llorente, współpraca autorska: Patrycja Pokrzywa, Wojciech Buchta, Jolanta Szczurek, Vanessa Szydłowka, Robert Zapałal inwestor: Cedrob).

Nagroda przypadła hali sportowej przy wrocławskim liceum autorstwa biura arch_it. Jurorzy podkreślili znakomite wykorzystanie funkcji budynku sportowego dla uzupełnienia śródmiejskiej tkanki. Szczególnie trafną jest decyzja autorów o powtórzeniu gabarytów dwóch skrzydeł istniejącej szkoły. Minimalistyczna forma w efekcie stanowi dosłownie i w przenośni najjaśniejszy punkt w tej części miasta. Wielkie wyczucie proporcji pomiędzy polami przeszkleń i gładką, ceglaną elewacją jest dowodem nadzwyczajnej wrażliwości graficznej autorów. Dyskretny ceglany wątek przestrzenny dopełnia grę elewacyjnych płaszczyzn, niejako okazując szacunek przedwojennym mistrzom wrocławskiej architektury – napisano w uzasadnieniu.

Budynek kultury

W kategorii Budynek kultury jury również nominowało dwa obiekty: Centrum Kultury i Sztuki im. Ady Sari w Starym Sączu (proj. 55Architekci, zespół w składzie: Wojciech Świątek, Anna Szewczyk-Świątek, Magdalena Caban; inwestor: CKiS w Starym Sączu) oraz Izbę Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy (proj. Bujnowski Architekci, zespół w składzie: Piotr Bujnowski, Maciej Koczocik, Krzysztof Makowski, Martyna Rowicka-Michałowska, Karina Jędrak-Kościesza, współpraca autorska: Katarzyna Magdzik, Paweł Grajda, Aleksander Stajniak; inwestor: SZRM, Miasto Stołeczne Warszawa).

Nagrodę zdobył nowy budynek centrum kultury w Starym Sączu. Jak uzasadniało jury, to dobrze przemyślany projekt. Architekci w trakcie prac projektowych musieli się zmierzyć z wieloma ograniczeniami. Powierzchnia inwestycji jest niewielka oraz osadzona w kontekście historycznym i architektoniczno-urabnistycznym staromiejskiego centrum miasta. Pomimo ograniczeń, w obiekcie uzyskano efektywną przestrzeń ekspozycyjną. Budynek idealnie wkomponowuje się w otoczenie, nie zaburzając historycznego charakteru miasta, jest to dobry przykład połączenia tradycji z nowoczesnością – podkreślili sędziowie.

Centrum Ady Sari to miejsce spotkań dla starszych i młodszych mieszkańców z kulturą oraz miejsce, gdzie mieszkańcy mogą realizować swoje pasje i chętnie z tego korzystają – uzasadniali.

Inny budynek użyteczności publicznej

W kategorii Inny budynek użyteczności publicznej nominowano: Gimnazjon (proj. db2 architekci, zespół w składzie: Iwona Wilczek, Mariusz Tenczyński, Joanna Maseli, Paula Warzyc) oraz Orientarium na terenie łódzkiego ogrodu zoologicznego (proj. Szlachcic Architekci, zespół w składzie: Dorota Szlachcic, współpraca autorska: S. Piasek, J. Kilen, K. Szczepański, A. Stanisławska, P. Koprowska, N. Sawicka, M. Konikiewicz, J. Bartnikowska, A. Spychalska; inwestor: Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi).

Nagrodę zdobyło Orientarium. Jak tłumaczyli sędziowie to obiekt o wyjątkowej formie, funkcji i skali; wymagający wykorzystania skomplikowanej technologii, by przenieść odbiorcę w inną rzeczywistość. Budynek jest spójny, pomimo ogromnej skali jest pięknie wkomponowany w otoczenie, ma spójną formę całego założenia oraz starannie dobrany detal. Na uznanie zasługuje także multidyscyplinarność inwestycji, która łączy architekturę z biologią i z wykorzystaniem multimediów, co umożliwia odtworzenie niedostępnych ekosystemów, występujących na dnie oceanu, w kominach termalnych lub w ujściu hinduskiej rzeki. Jest to spektakularny festiwal dla odbiorcy w każdym wieku. Orientarium jest bardzo popularnym obiektem – w ciągu roku odwiedziło je ponad 800 tysięcy osób – zaznaczono w uzasadnieniu.

Przestrzeń publiczna

W kategorii Przestrzeń publiczna w finale znalazły się: upamiętnienie terenu dawnego cmentarza ewangelickiego wraz z budową węzła przesiadkowego Olsztyn-Śródmieście (proj. Biuro Architektoniczne Gadomscy, zespół w składzie: Piotr Gadomski, Wojciech Gadomski, liternictwo: Julia Michalak; inwestor: Gmina Olsztyn) i przebudowa Teatru Letniego im. Heleny Majdaniec w Szczecinie (proj. Flanagan Lawrence, zespół w składzie: Przemysław Kołodziej, Jason Flanagan; inwestor: Gmina Miasta Szczecina). Nagrodę w tej kategorii sędziowie przyznali realizacji z Olsztyna, która – jak tłumaczyli – jest znakomitym przykładem na to, w jaki sposób można przywrócić pamięć miejsca, a jednocześnie zachować obecną funkcję. Upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego przy węźle przesiadkowym Olsztyn-Śródmieście to temat wymagający kompromisu pomiędzy tożsamością miejsca a obecnym układem przestrzennym. Zadanie rozwiązano z dużą kulturą i umiarem. Założenie jest bardzo starannie wpisane w zastany kontekst, związany z ruchem generowanym przez znajdujący się obok węzeł przesiadkowy, a jednocześnie projekt podkreśla historyczny układ cmentarza przez zachowanie jego dawnej osi, skali i rytmu powtarzających się brył – uzasadniało jury.

Forma i symboliczny charakter projektu są znakomitą propozycją dla podkreślenia historii przez sugestię i kreację przy użyciu bardzo prostych środków wyrazu. Na uwagę zasługuje uwzględnienie nazwisk pochowanych tu osób na płytach obecnego parku pamięci – podkreślono.

Architektura w przestrzeni dziedzictwa

W kategorii Architektura w przestrzeni dziedzictwa nominowano Fort Mokotów przy ul. Racławickiej w Warszawie (proj. WWAA, zespół w składzie: Marcin Mostafa, Natalia Paszkowska, Krzysztof Mazanek, Dorota Wilczyńska, Grzegorz Makarewicz; inwestor: White Stone Development) i akademik BaseCamp przy ul. Sienkiewicza we Wrocławiu (proj. Grupa 5 Architekci, zespół w składzie: Rafał Zelent, Maciej Dudkiewicz, Maciej Gruszecki, współpraca: Ewelina Wesołowska, Wojciech Mikołajczak, Agnieszka Wróblewska, Adam Nieduszyński, Mariusz Wolski, Joachim Surdy, Bartłomiej Skowronek, Barbara Szol, Marta Kowalska-Puk; inwestor: BC Wrocław Sienkiewicza). Zwyciężył Fort Mokotów.

 Architektura wnętrz

Wśród finalistów w kategorii Architektura wnętrz znalazła się modernizacja czytelni Biblioteki Narodowej w Warszawie (proj. Konior Studio, zespół w składzie: Tomasz Konior, Dominik Koroś, współpraca autorska: Andrzej Witkowski, Marcin Piotrowski, Wojciech Przywecki, Michał Lipiec, Angelika Drozd, Mikołaj Zdanowski, Piotr Straszak; Katarzyna Sokołowska, Wojciech Sokołowski, Ewelina Bidzińska, Michał Latko, Marcin Maciejewski; inwestor: Biblioteka Narodowa, MkiDN) oraz wystawa „Botticelli opowiada historię. Malarstwo mistrzów renesansu z kolekcji Accademia Carrara” na Zamku Królewskim w Warszawie (proj. NarchitekTURA, zespół w składzie: Bartosz Haduch, Łukasz Marjański; inwestor: Zamek Królewski w Warszawie. Nagrodę w kategorii otrzymały nowe czytelnie Biblioteki Narodowej.

Jury zwróciło uwagę, że realizacja śląskiej pracowni stanowi twórcze nawiązanie i rozwinięcie modernistyczno-funkcjonalistycznych założeń pierwotnego projektu Stanisława Fijałkowskiego. Przeszklony dach nad przestronnym wnętrzem centralnej części budynku, będący współczesną reminiscencją dziedzińca, jest wyróżnikiem projektu i tworzy rozległą, dobrze oświetloną przestrzeń. Zastosowane nowe materiały wykończeniowe, takie jak miedź, stal i drewno, harmonijnie współgrają z zachowanymi okładzinami kamiennymi. Po modernizacji budynek, zarówno w swojej zewnętrznej, jak i wewnętrznej formie i stylistyce, stanowi spójną całość, udowadniając, że możliwe jest udane rozwinięcie i reinterpretacja założeń projektowych z lat 60. XX wieku – czytamy w uzasadnieniu.

Architektura krajobrazu

W kategorii Architektura krajobrazu nominowano upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego wraz z budową węzła przesiadkowego w Olsztynie (proj. Biuro Architektoniczne Gadomscy, zespół w składzie: Piotr Gadomski, Wojciech Gadomski, liternictwo: Julia Michalak; inwestor: Gmina Olsztyn) i Orientarium w Łodzi (proj. Szlachcic Architekci, zespół w składzie: Dorota Szlachcic, współpraca autorska: S. Piasek, J. Kilen, K. Szczepański, A. Stanisławska, P. Koprowska, N. Sawicka, M. Konikiewicz, J. Bartnikowska, A. Spychalska; inwestor: Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi), a nagrodę ponownie otrzymała realizacja z Olsztyna.

Upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego zostało zaprojektowane i zrealizowane z kulturą i w formie świadczącej o wysokim poziomie warsztatu projektanta. Nadając minimalistyczny wyraz, osiągnięto pełny efekt zobrazowania założeń ideowych projektu. Dotyczy to zarówno całości układu, jak i najdrobniejszych detali – uzasadniali tym razem sędziowie.

Zrównoważony rozwój i budynki certyfikowane

W ostatniej, dziesiątej kategorii, Zrównoważony rozwój i budynki certyfikowane, w finale znalazły się: budynek biurowy BI na terenie zespołu The Park Kraków (proj. APA Wojciechowski, zespół w składzie: Michał Sadowski, Szymon Wojciechowski, współpraca autorska: Karol Anioła, Joanna Bobik, Piotr Gałecki, Katarzyna Gniewiewska-Sierakowska, Piotr Janczewski, Agnieszka Kalinowska-Sołtys, Ewa Kędzierska, Kamil Kiliszek,Beata Książek, Anna Kurowska, Aleksandra Mroczek, Aleksandra Pawłowska, Karol Pawłowski, Aleksandra Przywózka, Eugenia Re, Antonella Sassano, Marta Wierusz, Aneta Wiśniewska, Daria Zając, Zuzanna Zonnenburg; inwestor: Cain International oraz White Star Real Estate) i wieżowiec SkySawa w Warszawie (proj. Polsko Belgijska Pracownia Architektury Projekt, zespół w składzie: Adam Wagner, Katarzyna Wakuła; inwestor: Polski Holding Nieruchomości), a nagrodę otrzymał budynek SkySawa.

Dzięki takim obiektom Polska jest liderem zrównoważonego, certyfikowanego budownictwa w Europie Środkowo-Wschodniej – podkreślili sędziowie. Takie obiekty muszą spełniać szereg wymogów, poczynając od procesów projektowania i budowy, przez ciągłe wdrażanie nowoczesnych technologii, do codziennego użytkowania. Ponad 155-metrowa wieża SkySawa otrzymała końcowy certyfikat zrównoważonego budownictwa BREEAM na poziomie Outstanding. Jest to aktualnie najwyższa ocena zdobyta w Polsce w schemacie BREEAM International 2016. Wieża otrzymała finalnie więcej niż zakładała to certyfikacja na poziomie projektowym – czytamy w uzasadnieniu.

Wyróżnienie specjalne i Grand Prix

Jury tegorocznej edycji konkursu o Nagrodę Roku SARP postanowiło przyznać także wyróżnienie specjalne. Otrzymała je szkoła dla dzieci z Ukrainy w biurowcu myhive Mokotów Two w Warszawie (proj. xystudio, zespół w składzie: Filip Domaszczyński, Dorota Sibińska, Marta Nowosielska, współpraca: Małgorzata Sikora, Marta Skoniecka, Natalia Komsta, Łukasz Smolczewski; inwestor: Magda Garncarek – inicjatywa „Otwieramy Szkoły”).

Nagrodę specjalną przyznano za zaangażowanie społeczne, tak niezbędne i jednocześnie tak mało dostrzegalne w wykonywanym przez nas zawodzie architekta. Humanitaryzm oznacza wrażliwość społeczną, chęć wykonywania pracy użytecznej dla społeczności i łączenia sił z organizacjami wyznającymi te same wartości. Jako architekci zawsze wprowadzamy pozytywne zmiany istotne dla naszych klientów. Równie ważny jest korzystny wpływ na życie społeczności, w których pracujemy. Laureaci swoje praktyczne, strategiczne i kreatywne umiejętności architektów wnieśli do wielkiego napotkanego wyzwania – pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy. Ich społeczna praca w stworzenie miejsca nauki ukraińskich dzieci niech będzie inspiracją dla nas także do osiągania lepszych efektów we wszystkim, co robimy – apelowali jurorzy.

Grand Prix Nagrody Roku SARP 2023 zdobyło Orientarium w Łodzi autorstwa biura Szlachcic Architekci.