|
Upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego wraz z budową węzła przesiadkowego Olsztyn-Śródmieście |
Olsztyn, obręb ul. Partyzantów i 1 Maja |
| Autorzy: | Biuro Architektoniczne Gadomscy |
| Inwestor: | Gmina Olsztyn |
| Powierzchnia terenu: | ok. 5600 m² |
| Realizacja: | 2022 |
Za upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego wraz z budową węzła przesiadkowego Olsztyn-Śródmieście odpowiada lokalne Biuro Architektoniczne Gadomscy. Inwestycję zrealizowano w obrębie ulic Partyzantów i 1 Maja, tuż obok ukończonego w 2019 roku przystanku PKP. Założeniem władz miasta było stworzenie w tym miejscu multimodalnego węzła, łączącego komunikację kolejową, samochodową i pieszą. Dotychczas znajdowało się tam kilkadziesiąt mocno zdegradowanych garaży, kilka lat temu odkryto jednak pozostałości cmentarza ewangelickiego, funkcjonującego w drugiej połowie XIX-wieku. W toku prac ustalono, że nekropolia skrywała groby ponad 1300 dawnych mieszkańców, w tym burmistrzów Olsztyna Friedricha von Roebela, Oskara Beliana czy przedsiębiorcy Karla Roenscha. Magistrat zdecydował, by ten fakt w jakiś sposób upamiętnić.
W ramach podjętych badań archeologicznych ustalono jednoznaczny przebiegu dawnej alei cmentarnej. Jej ślad wyznaczył główną oś kompozycyjną założenia, wskazując jednocześnie bezkolizyjną trasę przebudowywanej infrastruktury miejskiej związanej z przebudowa ul. Partyzantów – tłumaczą autorzy z Biura Architektonicznego Gadomscy. Zaproponowany przez nich projekt zagospodarowania obejmował urządzenie nowoczesnego węzła przesiadkowego i parku miejskiego.
Warstwę architektoniczną założenia tworzy zlokalizowany wzdłuż południowej granicy cmentarza otwarty Pawilon Pamięci uzupełniony komemoratywnymi ścianami kurtynowymi. Niższe ścianki inskrypcyjne kadrują pole lapidarium – miejsca ekspozycji artefaktów i destruktów odkrytych i zabezpieczonych w trakcie prowadzenia prac ziemnych. W części północnej zlokalizowano kosze gabionowe wypełnione materiałem rozbiórkowym pochodzącym z niedawnego garażowiska. Zaprojektowana zieleń, otaczająca ażurową przestrzeń gabionów, z upływem czasu zatrze ostatnie ślady powojennej degradacji cmentarza – wyjaśniają architekci. W ramach realizacji udało im się upamiętnić z imienia i nazwiska ponad 1300 pochowanych tu osób. Ich dane, w raz z datą śmierci, pojawiają się na specjalnych tablicach oraz ścianach pawilonu.
i
Realizacja przedsięwzięcia możliwa była między innymi dzięki porozumieniu i współdziałaniu trzech zaangażowanych stron: Gminy Olsztyn, Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Olsztynie oraz Stowarzyszenia Święta Warmia. Uważnie śledziłem, w jaki sposób są upamiętniane takie dawne cmentarze ewangelickie w naszym kraju. Muszę przyznać, że nigdzie nie ma takiego miejsca. Wszyscy możemy być dumni – mówił proboszcz olsztyńskiej parafii, ks. Łukasz Stachelek, podczas oddania węzła do użytku.
Jego zdanie podzieli ostatnio jurorzy Nagrody Roku SARP 2023. Realizacja Biura Architektonicznego Gadomscy zwyciężyła w aż dwóch kategoriach: Przestrzeń publiczna i Architektura krajobrazu. Upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego przy węźle przesiadkowym Olsztyn-Śródmieście to temat wymagający kompromisu pomiędzy tożsamością miejsca a obecnym układem przestrzennym. Zadanie rozwiązano z dużą kulturą i umiarem. Forma i symboliczny charakter projektu są znakomitą propozycją dla podkreślenia historii przez sugestię i kreację przy użyciu bardzo prostych środków wyrazu – uzasadniało jury.
