Najlepsze przestrzenie publiczne według TUP: 2021

Towarzystwo Urbanistów Polskich po raz piętnasty wybrało najlepsze przestrzenie publiczne w kraju. Jury nagrodziło sześć realizacji w czterech kategoriach.

Za nami piętnasta, jubileuszowa edycja konkursu na najlepiej zagospodarowane przestrzenie publiczne organizowanego przez Towarzystwo Urbanistów Polskich. Jury obradowało w tym roku pod przewodnictwem architektki Anny Anety Tomczak, wiceprezeski TUP, a w jego skład tradycyjnie weszli przedstawiciele zarządu głównego oraz prezesi wszystkich oddziałów terenowych. Do konkursu nominowano w sumie 12 realizacji z całej kraju. Ostatecznie sędziowie przyznali sześć nagród w czterech kategoriach: nowo wykreowana przestrzeń w zieleni, zrewitalizowana przestrzeń w zieleni, nowo wykreowana przestrzeń miejska i zrewitalizowana przestrzeń miejska. Jurorzy pod uwagę brali nie tylko walory estetyczne, ale przede wszystkim wartość społeczną realizacji: to, w jaki sposób dane miejsca integrują mieszkańców i przywracają lokalną tożsamość kulturową.

Laureaci konkursu TUP na najlepsze przestrzenie publiczne 2021

Pierwszą nagrodę w kategorii Zrewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni zdobyła przystań kajakarska w Tychach (autorzy: RS+ Robert Skitek, architekci Robert Skitek, Jakub Zygmunt, Jarosław Zieliński, Martyna Lenart-Zygmunt, Wojciech Zientek, inwestor: Gmina Tychy). Obiekt, oddany do użytku w 2020 roku, jest siedzibą sekcji kajakarskiej Miejskiego Ośrodka Sportu Młodzieżowego. Składa się z dwóch części – magazynowej i szkoleniowej – rozdzielonych dachem, po którym można swobodnie spacerować i podziwiać widok na jedno z najpiękniejszych jezior regionu. Dach, dzięki pokryciu go roślinnością, stanowi także miejsce do wypoczynku, a zarazem kontynuację ciągnącej się wzdłuż nabrzeża promenady.

Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za stworzenie atrakcyjnego miejsca w formie przystani kajakowej, stanowiącej architektoniczne rozwinięcie krajobrazu. Kubatura budynku została doskonale wkomponowana w istniejące otoczenie, tworząc z sąsiednimi skarpami terenowymi, pomostami oraz płaszczyzną jeziora jednorodną całość przestrzenną. Stworzono miejsce rekreacji przeznaczone dla sportów kajakowych, punkt spotkań młodzieży i płaszczyznę obserwacji przyrody. Realizacja podniosła atrakcyjność jeziora Paprocańskiego i stworzyła przestrzeń służącą szerokim aktywnościom związanym z wodą, dedykowaną różnym grupom odbiorców. Kapituła konkursu doceniła konsekwencję w realizacji działań związanych z podnoszeniem jakości użytkowych miejsca służącemu rekreacji oraz podkreśliła doskonałe zharmonizowanie kubatury budynku z otaczającym krajobrazem. | Więcej o realizacji...

Drugą nagrodę w kategorii Zrewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni otrzymały ex aequo: Poznawcze szlaki rekreacyjno-turystyczne Leśnictwa Antoninek w Poznaniu (autorzy: Biuro Projektowe AN-Architekt, architekt Adam Nogal (koncepcja architektoniczna i program funkcjonalno-użytkowy), Consultor (etap I), Most-Projekt (etap II, projekt wykonawczo-budowlany), inwestor: Urząd Miasta Poznania, Zakład Lasów Poznańskich) oraz pawilon edukacyjny Kamień w Warszawie (autorzy: eM4.Pracownia Architektury.Brataniec, architekci Marcin Brataniec, Urszula Forczek-Brataniec, Maciej Gozdecki, Damian Mierzwa, Marek Bystroń, Jan Wojtas (konstrukcja), Paulina Nosalska (zieleń), inwestor: Zarząd Zieleni m.st. Warszawy).

Projekt pod nazwą Poznawcze szlaki rekreacyjno-turystyczne zrealizowano we wschodnim klinie zieleni w Poznaniu, na blisko 500-hektarowym obszarze leśnictwa Antoninek o cennych walorach przyrodniczych i zróżnicowanej rzeźbie terenu. Obejmował on wybudowane pomostów na pływakach, ścieżki prowadzącej przez teren bagienny i tzw. ścieżki w koronach drzew wraz z punktem wypoczynkowo-widokowym oraz wieżą obserwacyjną.

Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za właściwe zdiagnozowanie oraz realizację priorytetów miejskich, za jakie uznano realizację funkcji społecznych, rekreacyjnych i ochronnych. Celem było stworzenie atrakcyjnej przestrzeni publicznej na terenach lasów komunalnych oraz kanalizacja ruchu pierwszego w celu ochrony obszarów cennych przyrodniczo, ale także ich rekreacyjnego udostępnienia mieszkańcom. Leśna ścieżka w koronach drzew oraz inne elementy małej architektury wkomponowano w otaczający krajobraz. Inwestycja powstała z inicjatywy Zakładu Lasów Poznańskich, jednostki organizacyjnej Urzędu Miasta Poznania.

Pawilon Kamień to niewielki budynek o formie przypominającej głaz narzutowy, wzniesiony przy nabrzeżu Wisły na Golędzinowie wraz z polaną rekreacyjną. Budowę obiektu, służącego edukacji przyrodniczej, przewidziano w ramach projektu „Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej”, realizowanego z funduszy unijnych przez urząd miasta we współpracy ze Stowarzyszeniem Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków. Według założeń projektantów, betonowa bryła pawilonu z czasem powinna pokryć się mchem, jeszcze bardziej upodabniając obiekt do rzecznego kamienia. | Więcej o realizacji...

Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za realizację idei promującej nowoczesną edukację przyrodniczą w terenie miejskim. Realizacja jest zwieńczeniem szerszego projektu Life+ w Warszawie. Golędzinowska Łąka daje możliwość obserwacji dzikich ptaków oraz małych zwierząt, pozwala poznać wartość naturalnej zieleni nadrzecznej oraz plastyczność błota. Jest miejscem dedykowanym szerokim odbiorcom oraz otwartym na różne inicjatywy społeczne. Budynek Kamień oraz jego otoczenie to przestrzeń wymiany doświadczeń, debat, spotkań i inspiracji. Kapituła Konkursu doceniła wysoki poziom wrażliwości projektowej, subtelną narrację przestrzenną, czytelny szacunek dla natury w rozwiązaniach projektowych i realizacyjnych oraz kompozycję wpisującą założenie w otaczający krajobraz miejski.

Pierwszą nagrodę w kategorii Nowo wykreowana przestrzeń publiczna w zieleni zdobył z kolei Park Czyżyny w Krakowie (autorzy: JAKABE Projekty, inwestor: Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie). Park powstał w odpowiedzi na potrzebę stworzenia enklawy zieleni w silnie zabudowanym rejonie ulicy Stella-Sawickiego. W 2016 roku mieszkańcy pobliskich bloków zgłosili jego projekt do budżetu obywatelskiego i uzyskali potrzebną do realizacji liczbę głosów. Prace rozpoczęły się w maju 2019 roku i trwały ponad rok. Pokryty w większości asfaltem i betonem teren dawnej zajezdni MPK wraz z fragmentem znajdującej się tu niegdyś drogi kołowania dla samolotów przekształcono w zupełnie nowe założenie. Zieleń urządzono dwojako: część w stylu angielskim – uporządkowanym, z alejami drzew i trawnikami, a część w charakterze ruderalnym. Od strony ruchliwej ulicy powstały nasypy obsadzone drzewami.

Uzasadnienie: Park Czyżyny to nowa przestrzeń publiczna zrealizowana w intensywnej zabudowie wielorodzinnej w wyniku społecznego projektu „Zamieszkaj obok parku”. Nowa zieleń pozytywnie wpłynęła na jakość życia mieszkańców osiedla, zapewniając im funkcje wypoczynkowe, rekreacyjne oraz sportowe. Zrealizowano spójną kompozycyjnie, wielofunkcyjną przestrzeń, zachowano obszary istniejącej zieleni wysokiej, zrekultywowano obszary wcześniej utwardzone oraz wykreowano bariery akustyczne i wizualne na granicach z terenami komunikacji miejskiej. Kapituła Konkursu doceniła spójność procesu planistycznego z aktywnością społeczności oraz wysoką wartość społeczną parku, układ kompozycyjny a także nawiązania do tożsamość miejsca w postaci akcentów związanych z historią dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny.

Pierwszą nagrodę w kategorii Nowo wykreowana miejska przestrzeń publiczna przyznano Centrum Przesiadkowemu Park & Ride w Lublińcu (autorzy: Adamietz, architekt Helena Burczek, inwestor: Gmina Lubliniec). Centrum zrealizowano w ramach projektu zintegrowanych węzłów przesiadkowych na terenie gmin powiatu lublinieckiego. Inwestycja obejmowała budowę czteropoziomowego parkingu na ponad 100 miejsc postojowych, wiaty przystankowej ze stanowiskami dla autobusów, parkingu dla rowerów z samoobsługowym punktem naprawy oraz przebudowę istniejącego dworca PKS wraz z jego najbliższym otoczeniem. Centrum przesiadkowe w Lublińcu to jeden ze sztandarowych projektów firmy Adamietz, która zrealizowała go w formule zaprojektuj i wybuduj. Najważniejszym elementem inwestycji był parking w technologii betonu monolitycznego, którego elewacje pokryto płytami kompozytowymi w trzech odcieniach szarości. Powierzchnia zabudowy obiektu wynosi ok. 1300 m², a użytkowa – 4600 m².

Uzasadnienie: Nagrodzona realizacja Centrum pełni przede wszystkim funkcję komunikacyjną gwarantującą komfort i bezpieczeństwo podróży oraz funkcję czynnej rekreacji i turystyki w ścisłym centrum miasta. Wartością inwestycji jest integracja różnych rodzajów komunikacji, w szczególności kolejowej, kołowej i pieszej. Wartością przestrzenną jest zdefiniowanie niewielkiego placu dworcowego jako bezpiecznego miejsca przesiadkowego, zastępującego rozległe, amorficzne i techniczne przedpole widokowe niewielkiego budynku stacji kolejowej. Kapituła Konkursu doceniła realizację kreatywnego miejsca komunikacyjnego, wysoki poziom projektowania uniwersalnego oraz ponadgminne znaczenie zrealizowanej przestrzeni publicznej.

Pierwszą nagrodę w kategorii Zrewitalizowana miejska przestrzeń publiczna otrzymała adaptacja tzw. domku gotyckiego w Opatówku koło Kalisza na nową siedzibę Gminnej Biblioteki Publicznej im. Braci Gillerów (autorzy: Biuro Projektowe Konopski & Spółka (projekt architektoniczno-budowlany), Małgorzata Matysiak we współpracy z wykonawcą: Zakładem Remontowo-Budowlanym „Maxbud” – Wojciech Przepiórka (projekt wnętrz), inwestor: Gmina Opatówek).

Pochodzący z lat 20. XIX wieku dwupiętrowy, neogotycki budynek na przestrzeni dziejów często służył lokalnej społeczności. W okresie międzywojennym siedzibę miała w nim Narodowa Organizacja Kobiet, działało też przedszkole. Od lat 30. w obiekcie funkcjonowała wytwórnia cukierków, co utrwaliło się w zbiorowej świadomości w formie zwyczajowej nazwy „Cukierenka”, jaką mieszkańcy określają obiekt. Po wojnie budynek został podzielony na mieszkania, jednak ze względu na pogarszający się stan techniczny lokatorzy zostali wykwaterowani. Ostatnio staraniem samorządu budynek odrestaurowano i przeznaczono na siedzibę biblioteki.

Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za stworzenie nowych wartości dostępnych publicznie w dawnym domku gotyckim zwanym „Cukiernią”. Wprowadzenie nowej funkcji w formie Biblioteki Gminnej pozwoliło wykreować przestrzeń aktywną kulturowo, społecznie i edukacyjnie. Jest ona ofertą przyciągającą wielu odbiorców w różnym wieku, którzy korzystają z miejsc cichej pracy, przestrzeni plenerowej oraz propozycji oświatowych, artystycznych i rekreacyjnej w skali lokalnej. Kapituła Konkursu doceniła przekształcenie miejsca w przestrzeń zachęcającą do kreatywnego użytkowania oraz sprzyjającą spotkaniom społecznym.