W Gdańsku powstanie kolejne muzeum poświęcone II wojnie. Poznaliśmy wyniki konkursu na projekt Muzeum Westerplatte i Wojny 1939

Spis treści

1. Specustawa dla Muzeum Westerplatte
2. Wyniki konkursu na Muzeum Westerplatte
3. Muzeum Westerplatte według Muro Architekci, Krystyna Lachman-Pabich Architekci i Projektownia
4. Muzeum Westerplatte według Heinle, Wischer und Partner Architekci
5. Muzeum Westerplatte według Visio Architects and Consultants

Specustawa dla Muzeum Westerplatte

Budowę Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 na terenie pola bitwy na słynnym gdańskim półwyspie umożliwia specustawa przyjęta w 2019 roku. Zgodnie z dokumentem inwestycja obejmować będzie realizację gmachu z wystawą o powierzchni 3,5 tys. m² oraz odbudowę siedmiu budowli dawnej wojskowej składnicy tranzytowej. Konkurs architektoniczny na projekt założenia na początku 2023 roku ogłosiło Muzeum II Wojny Światowej.

W obiektach, które powstaną na historycznym polu bitwy, zostanie opowiedziana nie tylko  historia wrześniowych walk na Westerplatte. Przedstawiony będzie także szerszy kontekst wojny obronnej 1939 r. Plenerowy charakter całego założenia pozwoli na utworzenie Muzeum w obrębie historycznej przestrzeni – w tym w uczytelnionych reliktach przeszłości, otoczonych autentycznym krajobrazem – napisano w ogłoszeniu o konkursie.

W 15-osobowym jury zasiedli architekci Lucyna Nyka (przewodnicząca), Agnieszka Gębczyńska-Janowicz, Izabela Burda, Katarzyna Hodor, Igor Strzok, Wacław Szarejko i Piotr Lorens, a także Filip Kuczma, Wojciech Śleszyński, Adam Koperkiewicz, Jacek Friedrich, Karol Nawrocki, Stanisław Radwański, Robert Domżał i Piotr Zając.

Pula nagród wyniosła 240 tys. zł. Za zajęcie pierwszego miejsca przewidziano 75 tys. zł, za miejsce drugie 50 tys. zł, a za miejsce trzecie 40 tys. zł. Dodatkowo zaplanowano wyróżnienia po 25 tys. zł. Maksymalny koszt realizacji inwestycji w stanie wykończonym wraz z wyposażeniem wnętrz i zagospodarowaniem terenu (z wyłączeniem wystawy) oszacowano na nieco ponad 176 mln zł, a koszt wykonania usługi na podstawie wybranej pracy na maksymalnie 7% łącznego kosztu realizacji. 

Wyniki konkursu na Muzeum Westerplatte

Procedura była dwuetapowa. W pierwszym etapie uczestnicy składali opracowania studialne, w drugim – autorzy pięciu najlepszych uszczegółowili swoje propozycje. Do pierwszego etapu zostało dopuszczonych zaledwie pięć zespołów. Wyniki poznaliśmy 31 października. W konferencji prezentującej laureatów udział wzięli m.in. sekretarz stanu i generalny konserwator zabytków Jarosław Sellin, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej Grzegorz Berendt oraz przewodnicząca jury Lucyna Nyka.

Muzeum Westerplatte według Muro Architekci, Krystyna Lachman-Pabich Architekci i Projektownia

Ostatecznie pierwsze miejsce przyznano trzem łódzkim pracowniom: Muro Architekci, Krystyna Lachman-Pabich Architekci i Projektownia (zespół w składzie: Marek Pabich, Krystyna Lachman-Pabich, Kamilla Galicka-Zys , Bartłomiej Mucha, Robert Judziński, Krzysztof Łasecki, Katarzyna Weirauch, Krzysztof Stalmasiński, Zuzanna Reluga, Weronika Jóźwiak, Barbara Wycichowska, Grażyna Ojrzyńska, Bogusława Kowalczyk, Henryk Krysiak).

Przeprowadzona kwerenda historyczna i krajobrazowa w przypadku tej pracy dała podstawę do zaproponowania wysokiej jakości rozwiązań – mówiła podczas ogłoszenia wyników Lucyna Nyka. Jak wiemy, na terenie półwyspu istnieje wiele nawarstwień – historyczne, powojenne. Jest wiele obiektów, które chcemy zachować, są obiekty, które będą musiały ulec rozbiórce – dodała.

Nadrzędnym celem projektowym było wykazanie jak największej czytelności systemu obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte z 1939 roku – tłumaczą autorzy. Na bazie materiałów przekazanych przez organizatora oraz zdjęć wykonanych przez Niemców po 7 września 1939 roku wiernie odtworzyli formę i wygląd magazynów amunicyjnych, a także historycznych skarp i obwałowań. Wymiary poszczególnych magazynów zostały odtworzone z archiwalnych rzutów i przekrojów, a sam wygląd elewacji z rysunków oraz zdjęć archiwalnych – dodają. Architekci zaproponowali też odtworzenie i uzupełnienie historycznych szpalerów drzew, m.in. wzdłuż dawnych alei Brzozowej, Portowej, Kąpielowej i Jesionowej, a w związku z likwidacją południowego parkingu, przywrócenie tam leśnej roślinności.

Po głębokich analizach, zdecydowaliśmy się ponadto zmienić przebieg promenady nadmorskiej, przenosząc ją w ślad historycznej ścieżki wartownika Posterunku nr 3 oraz kierunku natarcia sił niemieckich wzdłuż falochronu. Konsekwencją takich działań jest zmiana profilu nabrzeża wraz z odsłonięciem falochronu o około 80-90 cm. Obecna promenada powoduje wiele problemów, a podczas sztormów jej budowa i kształt powoduje zalewanie reliktów historycznych – wyjaśniają projektanci.

Główny pawilon wystawienniczy zaprojektowano w linii istniejącego, ahistorycznego ciągu pieszego, w osi widokowej na kopiec. Jego forma przywodzi na myśl otwartą ranę. To znamię w terenie, żyjące w symbiozie z tym, co było świadkiem okrutnej historii. Znamię, którego nie usunie upływ czasu. Pierwsze wrażenie zwiedzającego ma wywołać w nim poczucie niepewności i zaniepokojenia, które stopniowo narastają z chwilą kierowania się ku placowi przed wejściem do obiektu – czytamy w opisie pracy.

Zwieńczeniem zewnętrznego traktu jest częściowo szklany plac przed pawilonem, który doświetla hol położony na poziomie –1. Wszystkie detale architektoniczne w obrębie pawilonu wykonano ze stali kortenowskiej. Elementy tego typu pojawiają się również we wnętrzu, w połączeniu z surowym betonem.

Drugie miejsce zajęło biuro Heinle, Wischer und Partner Architekci, a trzecie Visio Architects and Consultants Rafała Schurmy.

Muzeum Westerplatte według Heinle, Wischer und Partner Architekci

Muzeum Westerplatte według Visio Architects and Consultants

W konkursie na projekt Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 jury przyznało też dwa wyróżnienia. Otrzymały je biura WXCA oraz Piotr Płaskowicki Architekt.