Architektura MuratorKrytykaAntropocen: katastrofa już tu jest

Antropocen: katastrofa już tu jest

O poszukiwaniu optymistycznych scenariuszy dla architektury i planowania w kontekście ich wpływu na środowisko rozmawiamy z Kacprem Kępińskim i Adrianem Krężlikiem – kuratorami wystawy Antropocen, która po prezentacji w warszawskim Zodiaku od 23 marca będzie dostępna w Muzeum Architektury we Wrocławiu.

Antropocen: katastrofa już tu jest
Park na zrewitalizowanym obszarze poprzemysłowym, Internationale Bauausstellung Emscher Park; fot. Katjen / Adobe Stock

Maja Mozga-Górecka: Geologowie od lat postulują uznanie antropocenu za kolejną epokę geologiczną. Czy oficjalna zmiana w tabeli stratygraficznej Ziemi wpłynęłaby na postrzeganie problematyki, którą zajęli się Panowie na wystawie Antropocen?

Adrian Krężlik:
Gdzieś około roku 1980 zaczęto myśleć o tym, jak na nowo opisać planetę, na której dzisiaj żyjemy. Epoki geologiczne odnoszą się do dużych zmian związanych np. z ruchami górotwórczymi Ziemi, wyznaczały powstawanie kontynentów czy pasm górskich. W przypadku antropocenu mówimy o zmianie, która jak tamte wpływa na klimat, ale jest spowodowana wyłącznie przez działalność człowieka. Gdy przygotowywaliśmy wystawę, mieliśmy do wyboru kilka innych określeń, jak: kapitałocen, dziadocen, andropocen, który mówi o epoce białego, starszego człowieka płci męskiej czy eremocen, który oznacza epokę samotności człowieka. Ta ostatnia nazwa jest dla mnie chyba najsmutniejsza, bo opisuje świat, w którym oprócz ludzi na Ziemi będą żyły tylko kurczaki, a wszystkie inne gatunki wymrą. Ale w każdej z nich mamy do czynienia z jednoznacznie negatywną wymową. Słowo antropocen nie jest tak pejoratywne, może być rozumiane różnorako. Zależało nam, by oprócz niekorzystnego wpływu człowieka i architektury na planetę, pokazać też pozytywny, żeby nie przekreślać wysiłku pewnej liczby osób, które dążą do zmiany na lepsze. Wystawa miała iść w kierunku nowej nadziei. Nie ma naszym zdaniem już miejsca na kolejne katastrofy, kolejne negatywne myśli i brak perspektyw. Nadszedł czas na pisanie jasnych, optymistycznych scenariuszy, pokazanie, w jakim kierunku możemy się rozwijać. Chcieliśmy powiedzieć, że rozwiązania istnieją i musimy pracować w oparciu o nie. Ta wystawa ma mówić o dobrej międzygatunkowej przyszłości dla wszystkich istot.

Kacper Kępiński:
Katastrofa po prostu już tu jest. Po obserwacji danych i kolejnych opracowań naukowych nie sposób uciec od tej myśli. Jednocześnie straszenie apokaliptycznymi scenariuszami nie jest produktywne. Działa do pewnego momentu, daje możliwość ostrzeżenia i wpływania na emocje odbiorcy. Nam jednak chodzi o próbę spojrzenia na to, jak w tej kryzysowej sytuacji możemy funkcjonować i jaką rolę powinny w tym wszystkim pełnić architektura, urbanistyka i projektowanie w ogóle. Nie odrzucamy więc wizji katastrofy – pokazujemy opisujące ją dane, bo jest niezwykle ważne, aby w całej tej emocjonalnej debacie nie zapominać, że dysponujemy oczywistymi dowodami naukowymi na wpływ człowieka na klimat. Zamiast brnąć w dyskusję o winnych i wyrządzanych szkodach, przesuwamy namysł w stronę rozwiązań i dobrych praktyk.

AK: Dysponujemy licznymi dowodami na istnienie antropocenu. W celu budowy miasta w Singapurze czy Niderlandach, przesuwano linię brzegową. W Polsce jako przykład takich działań lądu można wskazać port w Gdyni albo przekop Mierzei Wiślanej. Transportujemy też dużą ilość materiałów, granit jedzie ze środkowej Europy gdzieś do Azji, stal z Południowej Afryki do Chin. Beton jest typowo antropoceńską skałą, z której powstają miasta, ale mamy też wszystkie tworzywa sztuczne, pochodne ropy naftowej i stal. Wspólnie tworzą one nowe warstwy geologiczne Ziemi. Myślę jednak, że antropocen nigdy nie będzie oficjalnym określeniem w geologii. Z jednej strony mam głęboką nadzieję, że to podejście się zmieni, z drugiej gdy śledzę ustalenia Klubu Rzymskiego, porozumienia wszystkich szczytów klimatycznych (właśnie trwa kolejny w Egipcie) czy ustalenia Protokołu z Kioto, widzę, że żadne z proponowanych działań nie zostały podjęte w sposób należyty. Spójrzmy na emisję dwutlenku węgla do atmosfery przez ostatnie 50 lat. Jedyne momenty, w których jego ilość się zmniejszyła, wiązały się z jakimiś wydarzeniami ekonomicznymi, a więc kolejno z kryzysem paliwowym 1972 roku, kryzysem ekonomicznym z 2008, a potem z pandemią. I za każdym razem, gdy emisja spadła, zaraz potem wracała do swoich poprzednich poziomów. I zaczynała rosnąć.

Hałas w centrum – rusza cykl otwartych wykładów, warsztatów i pokazów filmowych Stołeczny oddział SARP oraz Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej zapraszają na drugą odsłonę projektu poświęconego problematyce planowania i użytkowania przestrzeni. Tym razem przedmiotem dyskusji będzie hałas.
Daj się urządzić z Warsaw Home Build, Green Days i Gift&Deco! Materiały wykończeniowe i budowlane, architektura krajobrazu i ogrodnictwo, a także upominki i dekoracje - to główne zagadnienia Warsaw Home Build, Green Days i Gift&Deco, czyli wydarzenia składającego się z trzech odsłon. Odbędzie się ono w dniach 23-25 marca 2023 w Ptak Warsaw Expo.
Antropocen: architektura trwała, użyteczna, piękna i... niezwykle szkodliwa Miasta i architektura w obecnej skali zaburzają naturalne cykle przyrody, emitują zanieczyszczenia i zawłaszczają kolejne przestrzenie. Jednocześnie nie sposób wyobrazić sobie funkcjonowania człowieka poza architekturą. We wrocławskim Muzeum Architektury do 21 maja będzie można oglądać wystawę „Antropocen” próbującą opisać wpływ architektury na środowisko życia wszystkich gatunków i bytów na Ziemi.
#Archikolaże. Szkice dla przyszłości: dyskusja Ósmego lutego zapraszamy na dyskusję towarzyszącą wystawie „Archikolaże”. Spotkanie z udziałem architektek Marleny Happach, Agnieszki Kalinowskiej-Sołtys, Ewy Kuryłowicz, Barbary Nawrockiej, Ewy P. Porębskiej, Agaty Twardoch, Aleksandry Wasilkowskiej i Marleny Wolnik poprowadzi filozofka i dziennikarka Katarzyna Kasia.
Spotkanie z Anną Ramos, dyrektorką Fundacji Miesa van der Rohe [FILM] Prezentujemy nagranie wykładu Anny Ramos, dyrektorki Fundacji Miesa van der Rohe, która m.in. organizuje konkurs o nagrodę Unii Europejskiej w dziedzinie architektury współczesnej im. Miesa van der Rohe: EU Mies van der Rohe Award.
BUDMA 2023 – wydarzenia dla architektów Kulisy i efekty rozpłytowywania placu Defilad, wykład Alexandra Schwarza z pracowni David Chipperfield Architects oraz Międzynarodowa Konwencja Budownictwo Polska-Ukraina to tylko niektóre z wydarzeń tegorocznych targów BUDMA 2023.