Spis treści
- Osiedle "Przyjaźń" w Warszawie powstało dla polsko-radzieckich budowniczych PKiN
- Skąd się wzięło drewno w domkach na Osiedlu "Przyjaźń"? Mity i fakty
- Osiedle "Przyjaźń" - 40 hektarów, 85 pawilonów hotelowych, 85 domów jednorodzinnych, tysiące drzew i największy drewniany budynek Warszawy
- Osiedle "Przyjaźń" w rejestrze zabytków - procedura trwa
Osiedle "Przyjaźń" w Warszawie powstało dla polsko-radzieckich budowniczych PKiN
Kiedy w 1952 roku Związek Radziecki podjął decyzję o budowie Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, stronie polskiej powierzył zadanie zorganizowania gruntu pod kolonię mieszkaniową oraz bazę produkcyjną i magazynową. Projektem zajął się zespół kierowany przez Kazimierza Piechotkę z Miastoprojektu Stolica. Spoiwem dla całego przedsięwzięcia była linia kolejowa transportująca materiały na budowę. Teren przeznaczonych na budowę Jelonek - 40 hektarów - oprócz obiektów mieszkalnych pomieścił wszystkie najpotrzebniejsze budynki socjalne, a "Przyjaźń" stała się osiedlem samowystarczalnym.
Zobacz także: Pałac Kultury Zagłębia. Mniej znany Pałac Kultury od 60 lat stoi w Dąbrowie Górniczej
i
Do jego budowy przydzielono pracowników polskich i radzieckich. W duchu współpracy podzielono się obowiązkami - strona polska raczej wznosiła domy, radziecka obiekty socjalne. Do połowy 1952 roku powstało ponad 150 budynków mieszkalnych - domów jednorodzinnych (3-pokojowych z kuchnią) i pawilonów hotelowych (14-pokojowych ze świetlicą i kuchnią) - oraz ambulatorium, łaźnia, sklep, kotłownia, budynek administracyjny, remiza straży pożarnej i zbiorniki przeciwpożarowe, stołówka, klub oraz sieć chodników i dróg.
Ostatecznie budynków mieszkalnych powstało 170, dobudowano jeszcze jedną stołówkę i kolejne obiekty socjalne. W listopadzie 1952 roku zakończono budowę osiedla. W 1955 roku zakończono prace nad PKiN, a kolonię przekazano rządowi polskiemu. Ten zaś oddał ją w użytkowanie warszawskim uczelniom. Urządzono tu akademiki dla paru tysięcy studentów; co jakiś czas burzono pojedyncze domy pod inne inwestycje - w latach 70. pod drogę, a 90. pod nowe, murowane akademiki.
Osiedle pozostaje w rękach skarbu państwa do dziś, a na osiedlu mieszkają studenci oraz pracownicy naukowi i ich potomkowie.
i
i
Skąd się wzięło drewno w domkach na Osiedlu "Przyjaźń"? Mity i fakty
Przez lata utrwalała się historia, że część domów powstała z rozebranych baraków obozu jenieckiego Stalag I-B "Hohenstein”, a pozostałe sprowadził rząd Polski Ludowej, wymieniając śląski węgiel na domki fińskie. Badania Dąbrówki Lipskiej z Narodowego Instytutu Dziedzictwa wskazują jednak, że budynki powstały z prefabrykatów niemieckich, opatentowanych i produkowanych przez zakład Christoph und Unmack założony końcem XIX wieku w miejscowości Niesky na Łużycach Górnych.
Działalność firmy C&U była dość szeroka - oprócz drewnianych domów letniskowych i wiejskich (których przed II Wojną Światową była największym producentem w Europie), produkowała też np. wagony pociągowe. W latach 1945-1949 drewniane domy trafiły na teren ZSRR w ramach reparacji.
Osiedle "Przyjaźń" - 40 hektarów, 85 pawilonów hotelowych, 85 domów jednorodzinnych, tysiące drzew i największy drewniany budynek Warszawy
Badania Dąbrówki Lipskiej dowodzą, że budynki osiedla miały oryginalnie jasne kolory - seledynowy, błękitny, szary. W późniejszym czasie zyskały nieco ciemniejsze barwy. Różowo-bordowy jest np. Klub Karuzela - największy drewniany obiekt w Warszawie, od 2021 roku zamknięty ze względu na stan techniczny. Wewnątrz mieściło się kino, biblioteka, biura, sale klubowe i wykładowe, bufet oraz szatnia. Budynkiem o obecnie najbardziej krzykliwych kolorach jest Kolorado, które powstało jako kino.
Jedynymi murowanymi budynkami były łaźnia oraz kotłownia. Na stronie Osiedla Akademickiego "Przyjaźń" można przeczytać, że posadzono tu aż cztery tysiące drzew. Inne źródła dodają do tego 40 tysięcy krzewów. Choć nie wszystkie z niemal 200 budynków zachowały się do dziś, wciąż tworzą krajobraz w Polsce dość niespotykany.
Osiedle "Przyjaźń" w rejestrze zabytków - procedura trwa
W listopadzie 2023 roku prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wszczął postępowanie o wpisie Osiedla "Przyjaźń" do rejestru zabytków. Wraz z nim pod ochronę trafi też warszawskie Osiedle WSM Zatrasie wybudowane w latach 1962-1967 według projektu Jacka Nowickiego. Procedura już teraz gwarantuje tym założeniom ochronę konserwatorską - oznacza to zastopowanie wszelkich prac remontowych, ale i konserwatorskich czy restauratorskich.
Zobacz, jak Osiedle "Przyjaźń" wygląda zimą:
Źródła: Varsavianista.pl / Fundacja Hereditas, osiedleprzyjazn.pl
