Spis treści
- Historia Pałacu Kultury Zagłębia. Marmury z Pałacu w Świerklańcu i pierwszy Pałac Kultury w Polsce
- Podobne budynki powstawały w latach 50. w całej Polsce
- Architektura powojenna Dąbrowy Górniczej - co jeszcze warto zobaczyć?
Historia Pałacu Kultury Zagłębia. Marmury z Pałacu w Świerklańcu i pierwszy Pałac Kultury w Polsce
Będąc w Dąbrowie Górniczej, pierwsze, co usłyszałam o Pałacu Kultury Zagłębia, to że powstał przed Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie. Rzeczywiście, jego budowa ruszyła wcześniej, w maju 1951 roku. PKiN zaczął powstawać dopiero rok później, a budowę zakończono 21 lipca 1955 roku. Pałac z Dąbrowy Górniczej wznoszono jednak aż 7 lat, do 11 stycznia 1958 roku, gdy oficjalnie otwarto go jako Dom Kultury Zagłębia. Zatem jak to zwykle w mitach bywa, prawda leży gdzieś po środku.
Inicjatorem budowy był generał Aleksander Zawadzki, najpierw wicepremier i wojewoda śląsko-dąbrowski, a później Przewodniczący Rady Państwa. Przemówieniem o ruchu robotniczym, życiu kulturalnym i lepszej Polsce inaugurował później otwarcie Pałacu dla mieszkańców Dąbrowy Górniczej.
i
Podczas długich prac budowlanych nie obyło się bez kontrowersji - postawienie obiektu tak pokaźnego kosztowało państwo majątek. Architektowi Zbigniewowi Rzepeckiemu dostało się z kolei za marnowanie przestrzeni na przesadnie pokaźne korytarze.
Parę źródeł podaje, że marmury i kamienne bloki w ozdobnych wnętrzach przywieziono tu ze Świerklańca - z rozbieranego w tym samym czasie "Małego Wersalu", wzniesionego w 1876 roku przez hrabiego Guido Henckel von Donnersmarcka.
Monumentalną, symetryczną bryłę Pałacu wyłożono czerwoną cegłą i piaskowcem. Wnętrzom prócz marmurów nie szczędzono ornamentów - ozdobne stropy z mitologicznymi motywami, majolika, boazerie, lustra i kolumny nadawały budynkowi powagi, a poszczególnym pomieszczeniom unikalności.
Nakłady finansowe na budowę miały oczywiście przełożenie na oczekiwania władz względem ideologicznej działalności placówki. Założono więc klub "Przyjaźń" mający na celu zacieśnienie stosunki polsko-radzieckie, organizowano też wystawy, np. "Związek Radziecki Dzisiaj", "Dzierżyński - Rewolucja - Socjalizm", "Osiągnięcia Gospodarcze ZSRR", "Osiągnięcia zakładów pracy w XX-leciu PRL", czy „Największe dokonania przemysłu NRD”.
W tym samym czasie działały tu jednak przede wszystkim kluby zainteresowań mieszkańców w każdym wieku, w tym Amatorski Klub Filmowy "Zagłębie" (na którego zaproszenie w Pałacu gościła m.in. Agnieszka Holland), kluby brydżowe, seniora, teatr czy zespoły muzyczne oraz potężna biblioteka.
W budynku z czasem otwarto Muzeum Historii Ruchów Robotniczych im. Aleksandra Zawadzkiego poświęcone imiennikowi, a w latach 60. i 70. przeprowadzono remonty w celu powiększenia przestrzeni dydaktycznej.
O tym, jak ówczesne władze dumne były z Pałacu Kultury Zagłębia może świadczyć fakt, że po niecałych 30 latach istnienia, 22 listopada 1979 r., jako wybitny przykład architektury socrealistycznej, został on wpisany do Krajowego Rejestru Zabytków.
Po przemianie otwarto tu również szkołę muzyczną, a przeróżne kluby funkcjonują do dziś. W latach 2011-2014 przeprowadzono generalny remont Pałacu.
Podobne budynki powstawały w latach 50. w całej Polsce
Co prawda żaden z nich nie został nazwany Pałacem Kultury, ale równie ogromne wrażenie robi do dziś Pałac Młodzieży w Katowicach wpisany do rejestru zabytków i wspaniale zachowany, pełen oryginalnej stolarki, malowideł, płaskorzeźb, oświetlenia i wyposażenia.
W Skarżysku-Kamiennej, z myślą o Zakładach Metalowych, wzniesiono wielki Zakładowy Dom Kultury (obecne Miejskie Centrum Kultury im. Leopolda Staffa) który jednak nie przetrwał do dziś w niezmienionym stanie, tracąc podczas remontu malowidło zdobiące aulę. Pałac Młodzieży zaplanowano również przy PKiN w Warszawie.
W Krakowie socrealistycznym przepychem dorównuje im chyba wyłącznie Budynek Zarządu w Centrum Administracyjnym Huty im. Sendzimira (kiedyś Lenina).
Architektura powojenna Dąbrowy Górniczej - co jeszcze warto zobaczyć?
Można by pomyśleć, że za tak wielką inwestycją narodową w formie i socjalistyczną w treści pójdzie więcej powojennej architektury. Poza założeniem na placu Wolności, do którego należy Pałac Kultury Zagłębia i przeciwległy pawilon Społem w zasadzie trudno wymienić więcej pozycji. Baczny obserwator zauważy w mieście PRL-owskie murale (chociażby na halach Fabryki Pełnej Życia za Pałacem).
Mozaiki zdobią m.in. fasadę budynku przychodni na ul. Piłsudskiego oraz pawilonu na ul. Kościuszki. Po jeziorze Pogoria I dryfuje natomiast kosmiczna kawiarnia z czasów PRL (obecnie w stanie ruiny), Arizona.
Źródło: Pałac Kultury Zagłębia
Jak wygląda zatrzymany w czasie budynek "Z" w Centrum Administracyjnym Huty im. Sendzimira?
