Trudno o lepszy kontekst dla wystawy Lifting the Curtain. Central European Architectural Networks niż 14. Biennale Architektury w Wenecji. Ekspozycja nie tylko wpisuje się w temat absorbowania nowoczesności zadany autorom prezentacji w pawilonach narodowych przez Rema Koolhaasa, lecz również w przyjęty przez niego model pokazywania architektury i jej historii, w którym nazwiska twórców znajdują się na drugim planie.
Wystawa jest jednym z wydarzeń towarzyszących biennale. Powstała dzięki nieformalnym kontaktom przedstawicieli różnych instytucji architektonicznych w Europie Środkowo- Wschodniej. Jej kuratorami są Sarmen Beglarian (PMAF – Polish Modern Art Foundation), Piotr Bujas (TRACE, Central European Architectural Research Think-tank), Igor Kovačević (CCEA – Centre for Central European Architecture, Prague), Iris Meder (ÖGFA – Austrian Association for Architecture, Vienna), Maroje Mrduljaš (Platforma 9,81 – Institute for Research in Architecture, Zagreb/Split) oraz Samu Szemerey (KÉK – Hungarian Contemporary Architecture Centre, Budapest). Zorganizowała ją Fundacja Polskiej Sztuki Nowoczesnej, założona w 1985 roku przez Piotra Nowickiego, która zajmuje się promocją artystów oraz inicjowaniem wydarzeń kulturalnych.
i
Lifting the Curtain zaliczyć można do szeregu przedsięwzięć zmierzających do podważenia kanonu historii architektury nowoczesnej (opartego na realizacjach zachodnich) oraz utrwalonych podziałów na centrum i peryferia. Na tle podobnych inicjatyw poświęconych Europie Środkowo-Wschodniej wyróżniają ją po pierwsze zaproponowane przez międzynarodowy zespół kuratorski narzędzia badawcze, mające na celu ukazanie perspektywy wykraczającej poza narodowe narracje. Po drugie jest częścią trzyletniego międzynarodowego projektu naukowego, którego zwieńczeniem będzie obszerna publikacja.
Wystawa pokazywana w Centro Culturale Don Orione Artigianelli jest nieduża, lecz niezwykle „gęsta”. Składa się na nią sześć kategorii: transfers, encounters, research, experiment, publics, collectives. Nazwa każdej z nich umieszczona została nad fragmentem ekspozycji obrazującej wymienione zagadnienie „architektonicznej sieci”. Jej najbardziej oczywisty poziom to kontakty projektantów z Europy Środkowo-Wschodniej, ich wzajemne relacje i udział w ugrupowaniach artystycznych. Inne, mniej oczywiste elementy to m.in. rozumiane jako katalizatory ruchu wydarzenia (np. trzęsienie ziemi w Skopje w 1963 roku), międzynarodowe konkursy architektoniczne (np. konkurs na projekt osiedla Petržalka w Bratysławie w 1966 roku) oraz działalność interdyscyplinarnych instytucji badawczych.
Odrębna kategoria o nazwie individuals ukazuje dorobek dwunastu architektów będący przykładem działania w sieci. Wśród zaprezentowanych postaci znaleźli się Lucjan Korngold, Adolf Loos, Maciej Nowicki, Juraj Neidhardt, Miroslav Masák czy Drago Ibler. Jako wyjątek i zaprzeczenie działania w sieci pokazano sylwetkę Juliusza Żórawskiego. Jak mówi Piotr Bujas, jeden z kuratorów ekspozycji, choć jego myśl antycypowała światową teorię architektury, pozostała lokalna ze względu na brak powiązań.
Architektura wystawy została zaprojektowana przez Simoneʼa De Iacobisa i Małgorzatę Kuciewicz z warszawskiej grupy projektowej Centrala oraz Monikę Konrad, polską architektkę obecnie pracującą w OMA. Meandrujące stoły, pomiędzy którymi przechadza się publiczność, podkreślają fragmentaryczność ekspozycji ukazującej zaledwie wycinek zebranych materiałów. Każda z kategorii mogłaby stać się punktem wyjścia do dalszych badań alternatywnej genealogii modernizacji i nowoczesności w Europie. Więcej znajdzie się na stronie internetowej: http://www.t-r-a-c-e.net/Lifting-the-Curtain-exhibition oraz w katalogu, który ukaże się na jesieni.
