Spis treści
- Krótka historia Powązek
- Architekci na Powązkach
- Pomniki nagrobne na Powązkach – zapomniane dzieła architektów?
- Powązki: adres, godziny otwarcia, jak znaleźć grób konkretnej osoby
- Nagrobki architektów pochowanych na Powązkach [GALERIA]
Krótka historia Powązek
Cmentarz Powązkowski w Warszawie założono w 1790 roku dzięki fundacji m.in. rodziny Szymanowskich, ówczesnych właścicieli tych terenów, biskupa poznańskiego Antoniego Okęckiego, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego brata, prymasa Michała Poniatowskiego, księcia Adama Czartoryskiego oraz stołecznego duchowieństwa. Nekropolia w podwarszawskich Powązkach powstała dla trzech parafii, których znajdujące się w granicach miasta cmentarze ze względów sanitarnych musiały zostać zlikwidowane: staromiejskiej – pod wezwaniem św. Jana, nowomiejskiej – Najświętszej Marii Panny i św. Jędrzeja z placu Teatralnego. W 1792 roku obok wzniesiono jeszcze niewielki klasycystyczny kościół według projektu Dominika Merliniego (nadwornemu architektowi króla niektóre źródła przypisują też autorstwo katakumb, ale nie ma na to żadnych dowodów). Świątynię dwukrotnie rozbudowywano: w latach 1847-1850 według projektu Alfonsa Kropiwnickiego, a w latach 1890-1895 Józefa Piusa Dziekońskiego.
i
Początkowo cmentarz obejmował obszar 2,6 ha. Już w 20 lat od otwarcia okazał się jednak za mały i konieczne okazało się zakupienie dalszych działek. Na przestrzeni dziejów Powązki wielokrotnie powiększano w różnych kierunkach, stąd trudna dziś do rozszyfrowania numeracja kolejnych kwater. Obecnie powierzchnia cmentarza Powązkowskiego wynosi 44 ha. Wschodnią granicę założenia wyznacza ulica Okopowa, północną – Powązkowska i Tatarska, zachodnią – Ostroroga, a południową Spokojna i mur cmentarza żydowskiego.
Na Starych Powązkach spoczywa ok. miliona osób, w tym wybitni uczeni, artyści i politycy. Z myślą o znamienitych postaciach w 1925 roku wzdłuż południowej ściany katakumb utworzono Aleję Zasłużonych. Pierwszym pochowanym był tam pisarz Władysław Reymont. Dziś w alei znajduje się ponad sto grobów, m.in. Jana Kiepury, Marii Dąbrowskiej, Leopolda Staffa, Kaliny Jędrusik czy Bohdana Pniewskiego. Cmentarz Powązkowski w Warszawie wraz z budynkami i pomnikami został wpisany do rejestru zabytków w 1965 roku. Od siedmiu lat znajduje się też na liście Pomników Historii.
i
Architekci na Powązkach
Na warszawskich Powązkach obok wybitnych artystów, lekarzy, przedsiębiorców czy działaczy społecznych spoczywają też uznani architekci i budowniczowie. Celem niniejszego artykułu nie jest wymienienie ich wszystkich. Biorąc pod uwagę zachowane źródła, wydaje się to zresztą niewykonalne. Chętnie będziemy jednak uzupełniać tekst w miarę możliwości i dostępnych informacji. Osobną kategorię stanowiłby wykaz architektów projektujących nagrobki na cmentarzu Powązkowskim. W tym wypadku również ograniczyliśmy się na razie do najważniejszych nazwisk, ale z czasem będziemy dodawać nowe.
Architekci i budowniczowie spoczywający na warszawskich Powązkach (kolejność alfabetyczna, pod każdym nazwiskiem starano się wskazać numer kwatery, rzędu i grobu w rzędzie).
Andrycz Czesław (1878–1943), architekt, urzędnik konsularny i dyplomata II Rzeczypospolitej. 16 lipca 1943 roku został rozstrzelany podczas egzekucji odwetowej w ruinach getta. 113-II-14
Benedek Witold (1931–2011), architekt, wykładowca akademicki, w latach 1955–1992 główny projektant w zespołach projektowych Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, a od 1973 w Biurze Projektów Szkół Wyższych, współautor m.in. gmachu Akademii Muzycznej w Warszawie (1954 i 1965), Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1958), bibliotek Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (1972), Politechniki Wrocławskiej (1988) i Uniwersytetu w Białymstoku (1999) czy siedzib Wydziału Humanistycznego i Matematyczno-Fizycznego Uniwersytetu Gdańskiego (1966 i 1973). 217-IV-4
Bieńkuński Stanisław (1914-1989), architekt i urbanista, profesor Politechniki Warszawskiej, razem ze Stanisławem Rychłowskim współautor m.in. gmachów Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (1948), Ministerstwa Finansów (1956) i Grand Hotelu (1954-1959), zaprojektował też m.in.obiekty dla krakowskiego oddziału Telewizji Polskiej (1969) i budynek Teatru Dramatycznego i Filharmonii Lubelskiej (1982). 146A-IV-24
Boretti Giuseppe (1746-1849), Feliks (1798-1847), Józef (1826-1878). Giuseppe Boretti przybył do Warszawy z Włoch w 1787 roku. Pracował m.in. przy przebudowie kościoła Franciszkanów i rozbudowie Uniwersytetu Warszawskiego. Zawód architekta kontynuowali jego dwaj synowie: Feliks, etatowy budowniczy Łazienek i Belwederu, oraz Józef Antoni Julian, współpracownik Alfonsa Kropiwnickiego. 4-I-30
Bratro Jadwiga (1928-2015), architektka, pracowała m.in. przy projekcie renowacji pałacu w Wilanowie i inwentaryzacji ruin Zamku Królewskiego w Warszawie, od 1962 roku w Paryżu (w biurach Heaume & Persitz, Alexandre & Sandoz, lnternational Etudes Urbaines). 140-III-3
Bryła Stefan (1886-1943), inżynier, twórca teorii spawania konstrukcji stalowych, autor m.in. pierwszego na świecie mostu spawanego, zrealizowanego na rzece Słudwi w Maurzycach pod Łowiczem zastosowania spawalnictwa oraz konstrukcji spawanych. Rozstrzelany w ulicznej egzekucji w Warszawie 3 grudnia 1943 roku. 57-IV-27
Ciołek Gerard (1909-1966),architekt i architekt krajobrazu, współautor ponad 100 nowych i rekonstruowanych założeń parkowych w Polsce, wykładowca na Wydziałach Architektury Politechniki Warszawskiej i AGH w Krakowie, autor Ogrodów polskich. 93-IV-9
Chmielewski Eustachy (1900–1977), architekt, prekursor budownictwa wielokondygnacyjnego w Polsce, projektant m.in. Liceum im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej (1927), Domu profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych w Katowicach (1931) czy domów przy ul. Promienistej w Poznaniu (1937–1939). 174-IV-32
Dąbrowski Jan (1888-1975), architekt i konserwator, po wojnie kierował m.in. pracami przy odbudowie pałacu Na Wyspie i Belwederu. 135-I-27/28
Domaradzki Krzysztof (1945-2020), architekt i urbanista, współautor m.in. przebudowy Krakowskiego Przedmieścia w Warszawie, a także wielu planów zagospodarowania przestrzennego i projektów osiedli w podwarszawskich miejscowościach.
Dziedziński Zdzisław (1919–1997), architekt, kierownik pracowni w Zarządzie Budownictwa Wojskowego w Bydgoszczy, wykładowca w Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. PPRK-I-291
Dziekoński Józef Pius (1844- 1927), architekt, autor kilkudziesięciu kościołów w całej Polsce, współzałożyciel Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, pierwszy dziekan Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. 25-II-28Gołoński Andrzej (1799-1854)uczeń i współpracownik Jakuba Kubickiego, autor m.in. pałacu Uruskich-Czetwertyńskich i Badenich przy pl. Krasińskich w Warszawie. 17-II-4
Gutt Romuald (1888-1974) i Gutt Michał (1929-2004), architekt, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Politechniki Warszawskiej, autor m.in. budynku Głównego Urzędu Statystycznego, wielu szkół i kolonii mieszkaniowych, współprojektant ambasady Chin w Warszawie, muzeum w Oświęcimiu i upamiętnienia na Pawiaku. Syn Romualda Gutta, Michał, również był architektem. Wykładał m.in. na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej. 6-IV-5
Hempel Stanisław (1892-1954), inżynier, projektant i budowniczy wielu nowatorskich konstrukcji drewnianych, stalowych oraz betonowych, m.in. Iglica przed Halą Ludową we Wrocławiu (1948) czy masztu radiowego w Raszynie (1949). Aleja Zasłużonych
Hryniewiecki Jerzy (1908-1989), architekt i urbanista, profesor Politechniki Warszawskiej, współautor m.in. stadionu X-lecia, basenu Legii i „Supersamu” w Warszawie. 150-VI-32
Iwanicki Andrzej (1930-2000)architekt i wynalazca, autor m.in. domków kopułowych na warszawskim Okęciu (1956-1966).166-I-19
Jakimowicz Konstanty Sylwin (1879-1960), architekt, autor m.in. budynków stacyjnych Kolei Jabłonowskiej, wielu stołecznych szkół w tzw. stylu magistrackim i kościołów, w tym katedry Matki Bożej Zwycięskiej na Kamionku. 67-V-16/17
Jankowski Karol (1868-1928), architekt, współtwórca Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, autor m.in. zakładu sióstr nazaretanek przy ulicy Czerniakowskiej, Instytutu Aerodynamicznego PW czy Banku Zjednoczonych Ziem Polskich na placu Wareckim. 165-I-13
Jeger Gracjan (1826-1888), architekt, uczeń Marconiego, autor wielu warszawskich kamienic, właściciel popularnej wytwórni kafli oraz zakładu wyrobów stolarskich i ślusarskich dla budownictwa, który prowadził z architektem Zygmuntem Rospendowskim.pod murem ul. Powązkowskiej, naprzeciw kw. 179-III
Karpiński Zbigniew (1906–1983), architekt, autor wielu budynków biur i urzędów państwowych w Warszawie, generalny projektant tzw. Ściany Wschodniej.170-I-16
Kierbedź Stanisław (1810-1899), inżynier, pionier budowy żelaznych mostów kratownicowych, twórca m.in. innowacyjnej przeprawy na Newie w Petersburgu i mostu na Wiśle w Warszawie. M-V/VI-18/19
Kosecka Alina (1921-2011), architektka, wieloletnia rzeczoznawczyni SARP, żona architekta Bolesława Kosseckiego.
Kossecki Bolesław (1921-1997)architekt197-II-7/8
Kowarski Jerzy (1917-2004) i Kowarska Barbara (1918-2007), małżeństwo architektów. Jerzy był m.in. współautorem siedziby Ministerstwa Hutnictwa w Warszawie (1954) i ambasada PRL w Pekinie, Barbara – domów wielorodzinnych z usługami przy ul. Podczaszyńskiego w Warszawie (1954). Aleja Zasłużonych
Kozłowski Stefan (†1944) 171-III-1
Kropiwnicki Alfons (1803-1881), architekt i budowniczy, współuczestniczył w realizacji Teatru Wielkiego w Warszawie, autor wielu stołecznych kamienic, a także m.in. Łaźni Teodozji Majewskiej przy ul. Bednarskiej i Gościnnego Dworu przy pl. Żelaznej Bramy.178-IV-1
Lalewicz Marian (1876-1944), architekt, przedstawiciel akademickiego klasycyzmu, autor m.in. gmachu Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych przy ul. Targowej w Warszawie oraz wielu stołecznych kamienic, w tym domu dochodowego Pocztowej Kasy Oszczędności przy ul. Filtrowej. Został rozstrzelany przez Niemców podczas egzekucji przy ul. Dzikiej w sierpniu 1944 roku. 244-I-29
Lanci Franciszek Maria (1799-1875), architekt pochodzenia włoskiego, autor wielu kamienic i willi w Warszawie, a także pałaców, m.in. w Krzeszowicach i Międzyrzecu Podlaskim dla Potockich. Na zlecenie Augusta Potockiego Lanci pracował też przy rozbudowie Wilanowa. 177-III-29
Lessel Fryderyk Albert (1767-1822) i Józef Grzegorz (1802-1844). Fryderyk Lessel był architektem niemieckiego pochodzenia, budowniczym rządowym w czasach Królestwa Polskiego. Według jego projektów wzniesiono m.in. pałace Branickich, Morsztynów czy Szaniawskich. Architektem został też jego syn, Józef, który na koncie ma m.in. nieistniejący już dziś budynek głównej synagogi dla praskiej gminy żydowskiej w Warszawie. 10-VI-1
Makowiecki-Dołęga Jerzy (1896-1944), architekt, autor wielu obiektów dla marynarki wojennej. 257d-IV-19
Marconi Henryk (1792-1863), włoski architekt od 1822 roku działający w Polsce, autor m.in. hotelu Europejskiego, gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego czy pałacu Paca w Warszawie. 177 wprost-V-1
Marczewski Kazimierz (1903-1977), architekt i urbanista, jeden ze współtwórców Biura Odbudowy Stolicy, współautor wielu planów zagospodarowania oraz obiektów publicznych, m.in. kina Moskwa czy Domu Słowa Polskiego. Z ramienia ONZ pracował przy odbudowie Skopje. 59-V-10
Mączeński Zdzisław (1878-1961), architekt, wieloletni wykładowca na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, autor wielu kościołów, szkół i budynków publicznych, m.in. gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie w alei Szucha (1927–1930) czy Izby Przemysłowo-Handlowej przy ul. Wiejskiej (1929). Był też współprojektantem zespołu Spółdzielni Profesorów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej przy ul. Górnośląskiej i Myśliwieckiej. 54-IV-16
Merlini Dominik (1730-1797), pochodzący z Włoch architekt króla Augusta III Sasa i Stanisława Augusta Poniatowskiego, autor m.in. przebudowy Zamku Królewskiego, pałacu i pawilonów w Łazienkach, Królikarni. Katakumby naprzeciw 20-III
Miller Romuald (1882-1945), architekt, działacz polityczny, przez wiele lat naczelnik wydziału budownictwa Warszawskiej Dyrekcji PKP, autor projektów licznych dworców, a także m.in. Domów Związku Zawodowego Kolejarzy w Warszawie i Lwowie. Aleja Zasłużonych
Mokrzyński Jerzy (1909-1997), architekt, razem z Wacławem Kłyszewskim i Eugeniuszem Wierzbickim tworzył zespół tzw. tygrysów, z którymi opracował m.in. projekty gmachu KC PZPR w Warszawie (1947), dworca w Katowicach (1959–1972) czy Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje. 197-II-7/8
Niemojewski Lech (1894-1952), architekt, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, autor m.in. domu muzeum Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli czy wnętrz statków pasażerskich MS Piłsudski i MS Batory. T-IV-4/5
Noakowski Stanisław (1867-1928), architekt, historyk sztuki, malarz, rysownik, wykładowca WA PW. 233-I-1
Nowakowski Tadeusz (1879-1957), architekt i urbanista, autor m.in. wielu stanic granicznych, kamienic i willi, współtwórca Towarzystwa Urbanistów Polskich i jeden z inicjatorów powstania czasopisma „Architektura i budownictwo”. 101-II-19
Paszkowski Wacław (1881-1950), inżynier budowlany, profesor Politechniki Warszawskiej, twórca licznych konstrukcji stalowych i żelbetowych, współprojektant m.in. mostu Poniatowskiego w Warszawie. 22-II-12/13
Piłsudska Jadwiga (1920–2014), architektka, pilot Wojska Polskiego, córka Józefa Piłsudskiego. 6-V-29
Plapis Witold (1905-1968), architekt, profesor Politechniki Warszawskiej, działacz Biura Odbudowy Stolicy, współtwórca Kampinoskiego Parku Narodowego i tzw. Zielonego Pierścienia Warszawy, autor wielu prac z dziedziny architektury krajobrazu. 203-V-9
Pniewski Bohdan (1897-1965), architekt, profesor ASP i Politechniki Warszawskiej, autor wielu gmachów publicznych, w tym Sądów Grodzkich na Lesznie, Ministerstwa Komunikacji, Narodowego Banku Polskiego, Domu Chłopa, budynków Sejmu czy odbudowy Teatru Wielkiego. Aleja Zasłużonych
Podczaszyński Bolesław (1822-1876), architekt, nauczyciel akademicki, autor kilku książek o tematyce architektonicznej, współkierował komisją opracowującą plan wodociągów i kanalizacji Warszawy, odpowiadał m.in. za przebudowy pałacu w Wilanowie (1855-1856), Szkoły Głównej (1865) i Pałacu Kazimierzowskiego (1869-1870) w Warszawie, na koncie ma także liczne kościoły i pałace, w tym dla Leopolda Kronenberga w Warszawie (1867-1871). 72-I-23/24
Polkowski Franciszek Krzywda (1881-1949), architekt, architekt krajobrazu, wykładowca akademicki, organizator Zakładu Architektury Krajobrazu i Parkoznawstwa SGGW, projektant wielu parków i założeń ogrodowych, w tym parku w Żelazowej Woli. 192-I-24
Przybylski Czesław (1880-1936), architekt, profesor Politechniki Warszawskiej, autor m.in. gmachów Teatru Polskiego, domu Funduszu Kwaterunku Wojskowego (tzw. dom Bez Kantów) czy nieistniejących dziś Ministerstwa Spraw Wojskowych i Dworca Głównego w Warszawie. 198-VI-4
Romanowicz Arseniusz (1910-2008), architekt, razem z Piotrem Szymaniakiem autor m.in. przystani wioślarskiej YMCA przy Wale Miedzeszyńskim, przystanków linii średnicowej Powiśle, Ochota i Stadion, dworców Warszawa Śródmieście, Warszawa Wschodnia i Warszawa Centralna. 280-I-25
Rogoyski Bronisław (1861-1921), architekt, autor m.in. gmachu politechniki w Nowoczerkasku, budynków Wydziału Mechaniki i Wydziału Chemii Politechniki Warszawskiej, domów mieszkalnych dla profesorów uczelni przy ul. Koszykowej i Nowomiejskiej, a także budynku Pasty, pierwszego wysokościowca stolicy, i wielu kamienic. 63-V-29
Rychłowski Stanisław (1909-1981), architekt i urbanista, razem ze Stanisławem Bieńkuńskim współautor m.in. gmachów Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (1948), Ministerstwa Finansów (1956) i Grand Hotelu (1954-1959). 76-VI-21/22
Skórewicz Kazimierz (1868-1950), architekt i konserwator zabytków, w latach 1896-1905 główny architekt Baku, a w latach 1906-1907 główny architekt Warszawy, jeden ze współorganizatorów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, autor m.in. przebudowy gmachów Sejmu i Senatu. 140-II-2
Skrypij Stanisław (1914-1943), architekt, działacz ruchu robotniczego, w latach 1936–1939 i 1940–1942 pracował w Wydziale Planowania Miasta Zarządu Miejskiego, został rozstrzelany na Pawiaku 29 maja 1943 roku. 226-III-3
Skrzypczak Jerzy Tadeusz (1929-2018), architekt, nauczyciel na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, współautor m.in. Ściany Zachodniej oraz wielu warszawskich wieżowców jak Intraco II czy hotel Marriott.
Sosnowski Oskar (1880-1939), architekt i konserwator zabytków, jeden z inicjatorów utworzenia Towarzystwa Urbanistów Polskich, autor wielu willi, domów i kościołów, m.in. św. Rocha w Białymstoku czy św. Jakuba w Warszawie, a także projektu miasta-ogrodu Czerniaków, zginął we wrześniu 1939 roku ratując zbiory Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej.88-VI-20/21
Sroka Wilhelm (1866–1939), architekt, budowniczy, autor m.in. projektów teatru miejskiego w Teodozji na Krymie, szkoły rolniczej w Datnowie koło Kiejdan czy szpitala Czerwonego Krzyża w Kownie. Powązki, kwatera 168-VI-6/7
Szyller Stefan (1857-1933), architekt i konserwator zabytków, autor m.in. budynku głównego Politechniki Warszawskiej, biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, gmachu Zachęty, wystroju architektonicznego mostu Poniatowskiego i wiaduktu Markiewicza, a także wielu kamienic i kościołów w całej Polsce. 157-V-6/7
Szymaniak Piotr (1911-1967), architekt, razem z Arseniuszem Romanowiczem autor m.in. przystani wioślarskiej YMCA przy Wale Miedzeszyńskim, przystanków linii średnicowej Powiśle, Ochota i Stadion, dworców Warszawa Śródmieście, Warszawa Wschodnia i Warszawa Centralna. 135-VI-24
Świerczyński Rudolf (1887-1943), architekt, wykładowca akademicki, w latach 1931–1934 dziekan WA PW, autor m.in. warszawskich gmachów Banku Gospodarstwa Krajowego (1928–1931), Ministerstwa Komunikacji przy ul. Chałubińskiego (1929), Kierownictwa Marynarki Wojennej przy al. Żwirki i Wigury (1933-1935) czy Głównego Urzędu Patentowego w al. Niepodległości (1936-1947). 85-VI-1,2
Tołwiński Mikołaj (1857-1924) i Tołwiński Tadeusz (1887-1951). Mikołaj Tołwiński był architektem działającym głównie na terenie Odessy. Jego syn, Tadeusz, był architektem i urbanistą, głównym autorem planu regulacyjnego Warszawy z 1916 roku, a także m.in. gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie (1924). 217-VI-1/2/3
Trylińska Beata (1908-1973), architektka, konserwatorka zabytków, inspektorka Wydziału Architektury Zabytkowej Biura Odbudowy Stolicy, współautorka m.in. odbudowy kościoła św. Anny w Warszawie. 141-II-24/25
Witkiewicz Jan Koszyc (1881-1958), architekt i konserwator zabytków, autor m.in. domów drewnianych i sanatorium dla dzieci w Zakopanem (we współpracy ze stryjem Stanisławem Witkiewiczem), tzw. Chaty Żeromskiego w Nałęczowie czy gmachu SGH w Warszawie. 213-IV-28
Wojciechowski Konstanty (1841-1910), architekt, autor wielu kościołów w całej Polsce, m.in. bazyliki archikatedralnej Świętej Rodziny w Częstochowie, kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łodzi czy św. Wawrzyńca w Kutnie. K-IV-7
Woliński Adolf (1821-1895), architekt, uczeń Henryka Marconiego, pod którego kierunkiem budował m.in. pałac Zamojskich na Nowym Świecie, Wielopolskich w Chrobrzu czy nieistniejący dziś Instytut Oftalmiczny przy ulicy Smolnej w Warszawie, autor stołecznych wielu kamienic. 196-I-22
Wolski Łukasz (1878-1948), architekt, autor m.in. bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego na warszawskiej Pradze oraz kościoła św. Stanisława Kostki na Żoliborzu. 172-VI-27
Zachwatowicz Jan (1900–1983), architekt, historyk sztuki i konserwator zabytków, należał do twórców Biura Odbudowy Stolicy, bez którego zaangażowania nie istniałyby w dzisiejszym kształcie nie tylko warszawska starówka i Zamek Królewski, ale też wiele innych historycznych obiektów. 166-VI-2
Zieliński Tadeusz (1883-1925), architekt, wykładowca Politechniki Warszawskiej, autor m.in. budynku SGGW przy ul. Rakowieckiej, kreślarni Politechniki Warszawskiej, wielu willi w Warszawie, Konstancinie i Gdyni, współautor Instytutu Radowego przy Wawelskiej w Warszawie. 175-I/II
Żenczykowski Wacław (1897-1957), inżynier, konstruktor, profesor Politechniki Warszawskiej, pionier w zakresie żelbetowych konstrukcji łupinowych, autor konstrukcji m.in. dla budynków YMCA, SGH, Dworca Głównego czy kościoła św. Stanisława Kostki w Warszawie. Aleja Zasłużonych
i
Pomniki nagrobne na Powązkach – zapomniane dzieła architektów?
Nagrobki na Powązkach stanowią też jeden z najcenniejszych zbiorów sztuki sepulkralnej w Polsce. Kaplice, mauzolea, rzeźby i pomniki w zmieniających się na przestrzeni lat stylach projektowali tu znakomici artyści, by wymienić tylko Xawerego Dunikowskiego, Henryka Kunę, Konstantego Laszczkę, Olgę Niewską, Edwarda Wittiga czy Barbarę Zbrożynę. Wśród tych twórców nie brakuje oczywiście architektów. Józef Pius Dziekoński zaprojektował na Powązkach neogotycką kaplicę dla rodziny Lesserów, Witold Lanci kaplicę Blochów, Artur Goebel – rodziny Leopolda Kronenberga, Stefan Szyller – Kisiel-Kiślańskich, Józef Dietrich – rodziny Epsteinów, a Tadeusz Zieliński – Frąckiewiczów. Własne dzieło na Powązkach pozostawił też Stanisław Brukalski, projektując w 1926 roku utrzymany w stylu klasycyzującego modernizmu grób dla Adama Malinowskiego (klin-VIII-5/6).
Nagrobek Władysława Reymonta zaprojektował Konstanty Jakimowicz, Małgorzata Handzalewicz-Wacławek jest autorką nagrobka Bohdana Pniewskiego, Oskar Hansen współtwórcą pomnika Władysława Skoczylasa, a Stanisław Leon Marzyński Romualda Millera. Warto wymienić też symboliczny nagrobek prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego w Alei Zasłużonych projektu Pniewskiego czy grobowiec rodziny Mościckich Adolfa Szyszko-Bohusza (205-V/VI-19).
i
Powązki: adres, godziny otwarcia, jak znaleźć grób konkretnej osoby
Jak już wspomniano, cmentarz znajduje się w obrębie ulic Okopowej, Powązkowskiej, Tatarskiej, Spokojnej i Ostroroga. Z uwagi na usytuowanie głównych bram od strony Powązkowskiej, najlepiej dojechać tam komunikacja miejską. Z centrum kursuje tramwaj linii 22 i autobus 180. Nekropolia w sezonie letnim otwarta jest w godzinach 7.00-20.00, w sezonie zimowym nieco krócej, od 7.00 do18.00.
Dotąd zwiedzanie Powązek, a w szczególności poszukiwanie grobu konkretnej osoby, wymagało asekuracji przewodnika bądź korzystania ze specjalnej mapy. W chwili ufundowania cmentarza na jego terenie nie wyznaczono bowiem kwater ani alejek. O miejscu pochówku decydowali sami krewni zmarłego. Istniejący obecnie system oznaczania kolejnych kwater powstawał na przestrzeni przeszło 150 lat i ma dziś wartość zabytkową, jednak z pewnością nie ułatwia odnajdywania poszczególnych grobów. Teraz ma to się zmienić. W 2019 roku Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków zakończyło szczegółową inwentaryzację całego cmentarza. Efektem tej pracy jest wyszukiwarka dostępna na stronie mapa.um.warszawa.pl. Można tam odnaleźć miejsce spoczynku danej osoby, wpisując jej imię i nazwisko bądź datę śmierci.
Najnowszym narzędziem, które ułatwi poruszanie się po nekropolii jest bezpłatna aplikacja stworzona przez Fundację Stare Powązki. Dostępna na urządzenia z Androidem i iOS, została wyposażona także w nakładkę tyfloinformatyczną dla osób z dysfunkcją wzroku. Umożliwia nie tylko odnajdywanie grobów, ale też planowanie spacerów tematycznych, poznawanie życiorysów osób pochowanych oraz historii Powązek.
i
