Podkrakowska wieś Kamień obchodziła w zeszłym roku 700-lecie swej lokacji. Z początkiem XV wieku dobra zostały zakupione przez kanoników regularnych laterańskich, związanych z kościołem Bożego Ciała na Kazimierzu, wówczas mieście pod Krakowem. Kronikarz Jan Długosz wspomina o Kamieniu, którego wcześniejszą nazwą był Kamyk, Kamon lub Kamen.Nazwa wsi, rzecz jasna, nie jest przypadkowa. Kamień był, i jest nadal, bogaty w kamień; leży wszak na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. To z tutejszego kamieniołomu, spławiany był biegnącą obok Wisłą budulec – wapienne bloki, z których na podkrakowskim Kazimierzu wzniesiono monumentalną świątynię Bożego Ciała, stojącą dziś przy placu Wolnica (skądinąd nazwa ta występowała też we wsi Kamień i oznaczała teren dawnego wiejskiego placu). Obecnie, po przebudowach, w surowym wnętrzu dominuje konstrukcja z wapiennych bloków, stanowiąca tło dla barokowych elementów wyposażenia.
W samym Kamieniu na terenie plebanii zachowało się jeszcze parę dziewiętnastowiecznych wapiennych stodół. Nie jest to tak imponujące nagromadzenie kamiennych budowli, jak słynne wapienne stodoły w Żarkach (położonych także w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej), nieco młodsze, bo pochodzące z początku XX wieku i pierwotnie drewniane. Stojące w zwartym szeregu poza dawnym zarysem miasteczka, zrekonstruowane po pożarze w 1938 w cegle i kamieniu, stanowią intrygujący zespół niemal 40 budynków, równie niecodzienny, co malowniczy. Całe założenie raz po raz bywa wykorzystywane na potrzeby przemysłu filmowego (tu m.in. kręcono sceny do obrazu Lecha Majewskiego Młyn i krzyż).
I bazylika Bożego Ciała w Krakowie, i stodoły w Kamieniu czy Żarkach zbudowane są z kamienia masywnego. Rozmiar bloków jest różny, uzależniony od potrzeb i możliwości technologicznych, finansów i innych względów. Kamienne bloki używano w budownictwie od czasów najdawniejszych, a kluczową kwestią – zważywszy na charakterystyczny dla tego materiału ciężar – było położenie miejsca budowy względem źródła wydobycia. Różnym rodzajom kamienia, często wyjątkowego dla danej lokalizacji, zawdzięczamy charakterystyczną zabudowę historyczną miast i mniejszych osad. W naszym obszarze kulturowym występują między innymi obiekty i zespoły budownictwa sakralnego. Opactwa, powstające zwłaszcza w dobie romańszczyzny, to robiące nierzadko ogromne wrażenie kompleksy kamiennych budowli, realizowanych latami, w tempie, które dziś może się wydawać kuriozalne, jakże „niedzisiejsze”.
To artykuł, do którego dostęp mają prenumeratorzy cyfrowej „Architektury-murator”.Chcesz dalej czytać ten tekst?
