Architektura MuratorKrytykaŻydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane

Żydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane

Dzięki tej książce Łódź odkrywa na nowo swoją zapomnianą historię. Świat żydowskich architektów, którzy pracowali dla rozwijającej się w szalonym tempie kosmopolitycznej metropolii.

Żydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane
Szpital Kasy Chorych przy ul. Łagiewnickiej w Łodzi, proj. H. Hirszenberg, Witold Szereszewski (?); fot. archiwalna ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi Archiwum Włodzimierza Pfeiffera

Jak pisze autor książki – badacz łódzkiej architektury o imponującym dorobku – dopiero w latach 80. XIX wieku pojawiła się w Łodzi większa grupa dobrze wykształconych architektów. Miasto przekroczyło wówczas liczbę 100 tys. mieszkańców i zabudowywało się w szybkim tempie, nabierając wielkomiejskiego charakteru. Wśród projektantów wywodzących się ze społeczności żydowskiej byli m.in. Gustaw Landau-Gutenteger, Dawid Landé i Adolf Zeligson – żeby wymienić najwybitniejszych. To między innymi im poświęcony jest jeden z rozdziałów książki. Pracowali dla najważniejszych łódzkich fabrykantów, co stanowiło unikalną łódzką specyfikę. Adolf Zeligson był na przykład ulubionym projektantem sławnej rodziny Poznańskich.

Żydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane
Dawna willa Maksymiliana Kona przy ul. Konstytucyjnej 42a, proj. Maurycy Bornsztajn: fot. K. Stefański

Można więc bez żadnej przesady stwierdzić, że żydowscy architekci odegrali wielką rolę w ukształtowaniu architektury Łodzi końca XIX i pierwszych dekad XX wieku. Chętnie wprowadzali nowe rozwiązania, wychodząc naprzeciw życzeniom zleceniodawców, którymi byli w głównej mierze żydowscy inwestorzy. Opisywane środowisko projektantów miało też swój udział w propagowaniu architektury modernistycznej. Ostatni rozdział książki zatytułowany Niespokojny i poszukujący duch poświęcony jest Henrykowi Hirszenbergowi. Jego dzieła odnajdziemy dziś nie tylko w Łodzi, ale i w Tel Awiwie.

Lektura książki utwierdza w przekonaniu, że oeuvre i nazwisko Henryka Hirszenberga powinny dołączyć do zespołu naszych dawno uznanych modernistów – pisze Hanna Faryna-Paszkiewicz w swojej recenzji, którą można będzie przeczytać w numerze 5/2022 „Architektury-murator”. Książka Krzysztofa Stefańskiego jest pionierską pracą naukową, ale ma przystępny charakter - narracja jest żywa i dynamiczna. Autor opowiada o budynkach, ale przede wszystkim o pasjonujących, skomplikowanych losach w jakimś stopniu zapomnianych dziś architektów.

Krzysztof Stefański, Henryk Hirszenberg (1885-1955) i środowisko żydowskich architektów Łodzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2021. „Architektura-murator” jest patronem medialnym książki.

A już 8 kwietnia zapraszamy na spotkanie z Krzysztofem Stefańskim poświęcone publikacji. Rozmowę z autorem poprowadzi Anna Łagodzińska-Pietras. Spotkanie odbędzie się w Muzeum Miasta Łodzi o godzinie 17.00.

Zobacz też film, w którym profesor Krzysztof Stefański opowiada o łódzkiej architekturze i jej twórcach

Żydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane
Dawna kamienica małżonków Wileńskich na rogu ul. H. Sienkiewicza i pl. Komuny Paryskiej, proj. H. Lewinson; fot. K. Stefański
Żydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane
Henryk Hirszenberg, projekt zakończenia balustrady klatki schodowej w kamienicy H. Olszera przy ul. Zachodniej (obecnie nr 101), 1932; fot. ze zbiorów O. Bruno-Hirszenberg
Żydowscy architekci Łodzi. Historie zapomniane
Okładka książki
Tagi:
Ogrody Anny w Łodzi Ogrody Anny to otwarta przestrzeń publiczna, w której bije serce starego nowego kwartału – rewitalizowanych terenów poprzemysłowych – realizację projektu medusa group komentuje Błażej Ciarkowski.
Ilustrowany atlas architektury Łodzi Centrum Architektury zaprasza na premierę kolejnego przewodnika, tym razem poświęconego architekturze Łodzi. Najważniejsze realizacje miasta zilustrowali Mateusz Gryzło, Hubert Przybyszewski i Maria Łomiak, a tekstami opatrzyli Anna i Błażej Ciarkowscy, łodzianie, znawcy i miłośnicy miasta.
Tożsamość. 100 lat polskiej architektury. Łódź Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki zaprasza na kolejną odsłonę ekspozycji „Tożsamość. 100 lat polskiej architektury”. Wystawa tym razem poświęcona jest Łodzi, w której – jak tłumaczą organizatorzy – nowoczesność łączy się z tradycją, na nowo definiując przestrzeń miasta.
Strefa PROGRESS: nowy zespół mieszkalny w Łodzi od biura Grupa 5 Architekci Rozpoczyna się realizacja Strefy PROGRESS w Łodzi według projektu warszawskiej pracowni Grupa 5 Architekci. W ramach inwestycji powstaną cztery budynki, w tym 14-kondygnacyjna dominanta.
Lapidarium Detalu w Łodzi Ekspozycja detalu pochodzącego z łódzkich budowli z XIX i XX wieku jest katalogiem motywów stanowiących o tożsamości architektonicznej miasta – o realizacji Nizio Design International pisze Jerzy S. Majewski.
Orientarium / Łódź Autorzy przenoszą nas w świat południowo-zachodniej Azji w sposób romantyczny i tajemniczy, pokazując go i na powierzchni ziemi, i pod wodą. O nowej realizacji biura Szlachcic Architekci pisze Ewa Kuryłowicz.