Samorząd Terytorialny i Zawodowy. Pola Współpracy - Relacja z Konferencji w Lublinie 2025

Spis treści

1. Celem konferencji było zidentyfikowanie obszarów współpracy
2. Zaprezentowano rozwiązania związane z cyfryzacją procesu budowlanego
3. Wskazano problemy wynikające z ignorowania uwag środowiska architektonicznego
4. Decyzja o pozwoleniu na budowę – pułapki i wyzwania
5. Perspektywa inwestora w planowaniu inwestycji mieszkaniowych
6. Organizatorzy zapowiedzieli kontynuację cyklu spotkań

Celem konferencji było zidentyfikowanie obszarów współpracy

W dniach 10–11 kwietnia 2025 roku w Lublinie odbyła się konferencja poświęcona współpracy między samorządami terytorialnymi, a Izbą Architektów RP. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli administracji publicznej, samorządów lokalnych oraz ekspertów z dziedziny architektury i prawa budowlanego.

Czytaj także: Architekt(a) misja publiczna: relacja z konferencji w Zakopanem

Celem konferencji było zidentyfikowanie obszarów współpracy między samorządem terytorialnym, a zawodowym oraz wymiana doświadczeń z województw lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Spotkanie miało na celu również wypracowanie form korzyści płynących z współdziałania. W wydarzeniu uczestniczyli między innymi prezydenci trzech miast wojewódzkich, przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju i Technologii, Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego oraz paneliści reprezentujący różne szczeble administracji związanej z procesem inwestycyjnym.

Konferencję rozpoczęła prezentacja Marcina Kamińskiego, przewodniczącego świętokrzyskiej OIA RP, który w swoim wystąpieniu odnosił się do wspólnych fundamentów obu typów samorządności, podkreślając ich konstytucyjne zakorzenienie oraz komplementarność. Zwrócił uwagę na zagrożenia wynikające z procesów centralizacyjnych przejawiających się między innymi w próbach ograniczania samodzielności samorządów. Zaznaczył, że architekt nie powinien być traktowany wyłącznie jako dostarczyciel dokumentacji, lecz jako partner w kształtowaniu przestrzeni i polityki przestrzennej. Kamiński zaakcentował, że samorządy zawodowe, podobnie jak terytorialne, wykonują zadania publiczne. Wskazał, że obie te struktury powinny być traktowane jako równorzędni uczestnicy procesu inwestycyjnego, a ich głos w konsultacjach legislacyjnych powinien być wzmocniony.

Zaprezentowano rozwiązania związane z cyfryzacją procesu budowlanego

Profesorowie Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, dr hab. Arkadiusz Bereza i dr hab. Marzena Świstak, omówili balansowanie między dyskrecjonalnością, a legalnością w administracji publicznej. Bereza, Wicedziekan Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie podkreślił, że praktyka stosowania prawa administracyjnego w Polsce nadal pozostawia zbyt szeroki margines dla uznaniowości bez transparentnych kryteriów, a Świstak, opierając swoje wystąpienia na praktycznych doświadczeniach z Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Lublinie zwróciła uwagę, że najczęściej kwestionowane są decyzje, w których organ nie uzasadnia przekonująco, dlaczego wybrał jedno z kilku możliwych rozwiązań prawnych.

Czytaj także: Rusza konferencja o dziedzictwie architektury drugiej połowy XX wieku. W programie wystąpienia, spacer i dyskusja

Przedstawiciele Departamentu Usług Cyfrowych GUNB, Krystyna Pędrakiewicz-Sarachau i Sebastian Mazur, zaprezentowali planowane rozwiązania związane z cyfryzacją procesu budowlanego, które docelowo mają doprowadzić do powstania centralnej bazy dokumentacji projektowej dostępnej dla wszystkich instytucji potrzebujących do niej dostępu, w tym sądów. Elżbieta Bartman-Cupryś, Zastępca Dyrektora Wydziału Infrastruktury w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie, przedstawiła referat na temat rozbieżności między przepisami, a rzeczywistością ich stosowania w kontekście decyzji o pozwoleniu na budowę i wskazała na konieczność doskonalenia kadr urzędniczych na poziomie powiatowym.

Wskazano problemy wynikające z ignorowania uwag środowiska architektonicznego

Aleksandra Wojtczak-Duch, Członek Krajowej Rady Izby Architektów RP, omówiła mechanizmy opiniowania projektów ustaw i rozporządzeń przez IARP oraz przedstawiła przykłady skutecznych interwencji samorządu zawodowego w procesie legislacyjnym. Podkreśliła, że obecność architektów w konsultacjach społecznych i pracach komisji sejmowych jest nie tylko gwarantem jakości stanowionego prawa, ale też warunkiem ochrony ładu przestrzennego i interesu publicznego. Wskazała także na problemy wynikające z ignorowania uwag środowiska architektonicznego przez ustawodawcę oraz potrzebę ustawowego umocowania roli IARP jako obligatoryjnego uczestnika procesu legislacyjnego w sprawach dotyczących planowania przestrzennego, architektury i budownictwa.

W ramach tego panelu dr inż. arch. Wojciech Gwizdak zaprezentował również działalność Międzyokręgowego Zespołu Ekspertów (MZE), którego jest członkiem. Zespół powołany został w maju 2024 roku przez sześć Okręgowych Izb Architektów RP: Lubelską, Opolską, Podkarpacką, Podlaską, Świętokrzyską oraz Warmińsko-Mazurską,a w 2025 roku do zespołu dołączyła także Izba Kujawsko-Pomorska. MZE składa się z doświadczonych projektantów praktyków, wydelegowanych przez poszczególne Rady Okręgowych Izb Architektów RP. Zespół opracowuje opinie dotyczące stosowania prawa w praktyce oraz innych zagadnień związanych z wykonywaniem zawodu architekta, stanowiąc merytoryczne wsparcie dla członków Izby Architektów RP oraz organów administracji architektoniczno-budowlanej. Opinie te nie stanowią oficjalnej wykładni przepisów prawa, lecz służą jako materiał pomocniczy w procesie inwestycyjnym. Działalność zespołu finansowana jest przez Okręgowe Izby Architektów RP będące sygnatariuszami porozumienia, a opracowanie opinii jest bezpłatne.

Decyzja o pozwoleniu na budowę – pułapki i wyzwania

Drugi dzień konferencji rozpoczął się panelem „Decyzja o pozwoleniu na budowę – pułapki i wyzwania”. Prezentacje skupiały się na barierach administracyjnych wpływających na wydłużenie czasu uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na budowę, najczęstszych brakach w dokumentacji projektowej oraz konsekwencjach błędów i odpowiedzialności zawodowej architektów. Omówiono również zakres uprawnień budowlanych oraz problematykę wykonywania projektów poza zakresem swoich uprawnień zawodowych i braku przynależności do właściwego samorządu zawodowego.

Referaty wygłosili m.in. Adriana Sędłak, Dyrektor Wydziału Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego w Zamościu, Jacek Horoszczaruk, naczelnik Wydziału Inspekcji i Kontroli WINB w Lublinie, oraz członkowie Izby Architektów RP: Małgorzata Pilinkiewicz, Bartosz Bojarowicz wspólnie z Wacławem Matłokiem i Renata Święcińska, Przewodnicząca Podkarpackiej Okręgowej Rady Izby Architektów która wygłosiła wystąpienie oparte na analizie raportów Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego unaoczniające skalę problemów związanych z nierzetelnym stosowaniem przepisów dotyczących kwalifikacji projektantów.

W swojej prezentacji wskazała na liczne przypadki wydawania decyzji o pozwoleniu na budowę na podstawie dokumentacji projektowej przygotowanej przez osoby niemające odpowiednich uprawnień budowlanych lub niewpisane na listę członków Izby Architektów RP, co zgodnie z obowiązującym prawem stanowi naruszenie przepisów ustawy Prawo budowlane. Podkreśliła również, że tego typu praktyki nie tylko obniżają jakość procesu inwestycyjnego, ale także narażają inwestorów i jednostki administracji publicznej na poważne konsekwencje prawne.

Zwróciła również uwagę na potrzebę podniesienia świadomości prawnej zarówno po stronie urzędników wydających decyzje, jak i inwestorów, którzy często nie są świadomi obowiązku współpracy z architektem posiadającym aktualne uprawnienia oraz przynależność do właściwego samorządu zawodowego. Apelowała o konsekwentne egzekwowanie przepisów oraz wzmacnianie roli Izby Architektów RP jako instytucji stojącej na straży standardów zawodowych i etycznych..

Perspektywa inwestora w planowaniu inwestycji mieszkaniowych

Ostatni panel konferencji, zatytułowany „Nowe narzędzia planistyczne – szanse i zagrożenia”, koncentrował się na problematyce planowania przestrzennego i skutkach wprowadzenia nowelizacji systemu planowania. Omówiono istniejące i planowane narzędzia inwestycyjne, takie jak specustawa mieszkaniowa i zintegrowany plan inwestycyjny. Architekt Alicja Strojny, członek Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno- Architektonicznej w Rzeszowie, przedstawiła zagadnienia związane z planem ogólnym gminy, a dr arch. Paweł Pedrycz omówił rolę warsztatów planistycznych i konsultacji społecznych w procesie planowania.

Anna Dwurnik, Dyrektorka Biura Rozwoju Miasta Kielce, zaprezentowała współczesne zarządzanie miastem na przykładzie Kielc, natomiast reprezentujący Echo Investment S.A Krzysztof Giemza wraz z Dariuszem Anisiewiczem, przedstawili perspektywę inwestora w planowaniu inwestycji mieszkaniowych. Architekt Piotr Fokczyński, Prezes Krajowej Izby Architektów RP, opowiedział o możliwościach wykorzystania zintegrowanych planów inwestycyjnych na przykładzie wrocławskiego osiedla Nowe Żerniki.

Szczególną uwagę uczestników konferencji przyciągnęła dyskusja panelowa z udziałem zastępców prezydentów miast: Lublina, Kielc i Rzeszowa. Panel ten, był próbą odpowiedzi na pytanie o praktyczny wymiar współpracy między administracją samorządową, a środowiskiem architektów.

Organizatorzy zapowiedzieli kontynuację cyklu spotkań

Wypowiedzi prezydentów pokazały różne podejścia do wykorzystania potencjału lokalnych środowisk zawodowych oraz wspólną troskę o jakość przestrzeni publicznej. Architekci biorący udział w dyskusji wyrazili nadzieję, że ich głos zostanie lepiej usłyszany, a rola Izby Architektów RP w procesie opiniowania dokumentów planistycznych i inwestycyjnych będzie systematycznie wzmacniana. Wspólnie uznano, że potrzebne są stałe platformy dialogu między samorządami terytorialnymi i zawodowymi oraz wdrożenie praktycznych narzędzi współpracy, takich jak rady doradcze, zespoły eksperckie i regularne spotkania konsultacyjne.

Konferencja w Lublinie pokazała, jak ważna i potrzebna jest współpraca między samorządami terytorialnymi, a IARP zwłaszcza, w kontekście złożonych procesów inwestycyjnych, urbanistycznych i legislacyjnych. Organizatorzy zapowiedzieli kontynuację cyklu spotkań, licząc na coraz większe zaangażowanie obu stron i realne efekty wspólnej pracy. W obliczu dynamicznych zmian w przestrzeni miejskiej i prawie budowlanym, zacieśnianie współpracy między samorządami różnych typów może stać się kluczem do zrównoważonego rozwoju i jakościowego projektowania przestrzeni publicznej w Polsce.