Polski kościół XXI wieku – jaka powinna być współczesna architektura sakralna

Rozstrzygnięto konkurs na projekt kościoła rzymsko-katolickiego na Nowych Żernikach we Wrocławiu. Wyróżnione prace mają stanowić głos w dyskusji na temat projektowania współczesnych świątyń. Publikujemy projekty konkursowe oraz apel środowiska architektów do władz administracji lokalnej i kościelnej.

Stowarzyszenie Architektów Polskich i Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016 rzuciły wyzwanie polskim projektantom, ogłaszając otwarty konkurs studialny na projekt kościoła idealnego. Aby założenie było w pewien sposób urealnione i osadzone w kontekście, jako bazę dla projektów przewidziano powstające obecnie osiedle Nowe Żerniki. W regulaminie określono jedynie pojemność kościoła oraz zobowiązano architektów do uwzględnienia takich elementów jak plebania czy stacje drogi krzyżowej. Konkurs na kościół jest przedsięwzięciem ideowym i stanowi część dużego projektu „Kościół – piękno i kicz”, w ramach którego eksplorowaliśmy różne wątki głównego tematu. Jego zasadniczym zadaniem było rozszerzenie świadomości i oderwanie od samospełniającego się paradygmatu budowania coraz to gorszych kościołów. W pierwszej fazie tego projektu, na wystawie, którą rozszerza książka-przewodnik „Architektura VII dnia”, kuratorzy pokazali fenomen budowania świątyń w czasach PRL-u. Zależało nam na tym, aby czymś zrównoważyć tę niezwykłą historię i sprokurować wnioski na przyszłość. A gdzie, jeśli nie na modelowym osiedlu myśleć o kościele, który urywałby się z peletonu nieadekwatnej technologii liturgicznej czy wszechobecnego kiczu? Chcielibyśmy tym ćwiczeniem pokazać, że jeśli nadal chcemy obecności w przestrzeni publicznej obiektów religijnych, to z tej historii jest pozytywne wyjście – mówi „A-m” Zbigniew Maćków, kurator ds. architektury ESK Wrocław 2016 i jeden z sędziów w konkursie. Poza nim w skład jury weszli architekci: Konrad Kucza-Kuczyński (przewodniczący), Richard England, Mariusz Ścisło, Marcin Major, Maciej Hawrylak i Andrzej Poniewierka.

Pierwsze miejsce przyznano pracowni Adamiczka Consulting z Wrocławia (autorzy: Jerzy Adamiczka, Bartosz Adamiczka, Tomasz Broma). Według założeń architektów, ściany oraz podłoga świątyni wykonane miałyby być z ubijanej ziemi, pozyskanej z wykopów pod zabudowę mieszkaniową Nowych Żernik. Kościół byłby w ten sposób symbolicznie powiązany z całym osiedlem i organicznie by z niego wyrastał. Podstawową przyczyną wykorzystania tej technologii jest jednak możliwość bezpośredniego zaangażowanie mieszkańców osiedla w większość prowadzonych prac budowlanych. Dzięki temu, przy okazji wznoszenia budynku, możliwa będzie integracja lokalnej społeczności – tłumaczą projektanci.

Drugą nagrodę otrzymał zespół w składzie: Wojciech Iwachów, Katarzyna Raczyńska, Anna Stachi, a trzecią, ex aequo, pracownia OVO Grąbczewscy Architekci (Barbara Grąbczewska, Oskar Grąbczewski, Marek Grąbczewski, Dobrochna Lata, Marta Lata, Łukasz Lata, Łukasz Migała, Mateusz Pietryga) oraz Witold Sienkiel i Przemysław Drabiński z Krakowa. Jurorzy przyznali też dwa równoważne wyróżnienia: konsorcjum opolskich pracowni MS i Wentario (Marta Kondziela, Andrzej Nowak, Michał Szkudlarski) oraz katowickiemu biuru Dyrda Fikus Architekci (Tomasz Berezowski, Radosław Fikus). Konkurs poprzez aktywność udziału wyrażoną 155 nadesłanymi pracami oraz jakość i różnorodność zaprezentowanych w nich poglądów, spełnił oczekiwane zdanie. Znacząca ilość prac podjęła wyzwanie poszukiwania wizji współczesnego kościoła rozumianego jako miejsce kultu, ale zintegrowane z otaczającą przestrzenią społeczną Nowych Żernik i wyposażone w funkcje służące działaniom tych społeczności. Jury konkursu w imieniu całego środowiska architektów podkreśla celowość uzyskiwania wartościowych rozwiązań nowych kościołów w drodze otwartych konkursów, nie tylko studialnych, ale przede wszystkim realizacyjnych. To konkursy dają bowiem, poprzez wybór, wartościowe rozwiązania i pogłębienie poszukiwań odpowiedzi na posoborowe idee. Kierujemy ten apel do środowisk i władz administracji lokalnej, architektów, a przede wszystkim władz i inwestorów kościelnych – czytamy we wnioskach pokonkursowych.