fotka z /zdjecia/000-12-s.jpg

i

Autor: Archiwum Architektury

Architektura chińska: nowa i nieoczekiwana?

2011-03-18 1:00

Chińska architektura powoli wychodzi z okresu fascynacji globalizacją i wzorami zagranicznymi, wchodząc w fazę, którą można by nazwać „okresem autorefleksji”. Dobrze pokazują to projekty wyróżnione Chińską Nagrodą Architektoniczną przyznawaną przez magazyn „World Architecture”. Błędem byłoby niezauważenie chińskich doświadczeń w dziedzinie dużych urbanistycznych projektów proekologicznych.

Nagroda Chinese Architecture Award została zainicjowana w 2002 roku przez wydawnictwo magazynu „World Architecture”, działające przy Uniwersytecie Tsinghua w Pekinie. Celem jej jest ocena i wybór najciekawszych realizacji autorstwa architektów chińskich i nauczycieli akademickich ze szkół architektonicznych w Chinach, Hongkongu, Makao i na Tajwanie. Wyniki ogłaszane są co dwa lata, a nagroda jest obecnie jedną z najważniejszych w kraju. W skład jury, któremu przewodniczy profesor Wang Lu, redaktor naczelny wydawnictwa, wchodzą wybitni architekci z Chin, w tym laureaci poprzednich edycji oraz zaproszeni architekci zagraniczni. Nagroda promuje architekturę innowacyjną, odnoszącą się do kultury i kontekstu miejsca, reagującą na problemy lokalnych społeczności, a przede wszystkim świeżą i autentyczną. Jej zadaniem, jak to ujął profesor Wang Lu, jest: pobudzanie intelektualnego klimatu chińskiej twórczości architektonicznej, promocja architektonicznej kreacji i wysokiej jakości chińskiego budownictwa, przedstawianie umiejętności, wiedzy i dokonań chińskich architektów, rozwijanie umiejętności percepcji architektury i budowanie szacunku społecznego dla chińskiej twórczości projektowej, a także budowanie wizerunku chińskiej architektury na świecie.1

W każdej edycji przyznawane są trzy równorzędne nagrody główne i kilkanaście wyróżnień honorowych. Projekty nagrodzone w 2010 roku tworzą ciekawy, nowy obraz współczesnej architektury chińskiej. Jest on odmienny od wizerunku kreowanego przez światowe media i kojarzonego powszechnie ze spektakularnymi osiągnięciami architektonicznymi związanymi z olimpiadą w 2008 roku, czy też gigantycznymi projektami chińskich firm deweloperskich (na przykład SOHO 1, SOHO 2, SOHO 3 w Pekinie) i architektonicznymi ikonami wielkich miast (na przykład opera w Guangzhou, CCTV w Pekinie, biblioteka i sala koncertowa w Shenzhen), które realizują w Chinach zagraniczni starchitekci: Kengo Kuma, Zaha Hadid, Arata Isozaki, Rem Koolhaas, Steven Holl i inni.

Nagrodzone projekty nie są komercyjnymi budynkami o wielkiej skali. To przeważnie małe obiekty o funkcjach edukacyjnych i kulturalnych, zlokalizowane z dala od wielkich metropolii. Mają własny język i przekaz. Nie naśladują, nie udają. Pomimo wielu różnic, można znaleźć w nich wspólne cechy. Wymieńmy pięć: refleksję nad znaczeniem kulturowym obiektu, świadomość historii; zwrócenie uwagi na realizację potrzeb lokalnych społeczności; osadzenie w kontekście lokalnym – poszukiwanie środków wyrazu i materiałów właściwych dla miejsca i jego historii; świadome tworzenie przestrzeni publicznych; umiejętność formalnego abstrahowania i stosowania współczesnego języka.

Laureaci poprzedniej edycji, rozstrzygniętej w 2008 roku, to architekci młodego i średniego pokolenia prowadzący biura, których projekty zaczynają być dostrzegane w Chinach i za granicą (na przykład URBANUS – Liu Xiaodu, Meng Yan, AZL Atelier Zhanglei – Zhang Lei i Approach Architecture Studio – Liang Jingyu). Jest rzeczą charakterystyczną, że wszystkie nagrodzone poprzednio obiekty zrealizowano z wykorzystaniem – typowej dla chińskiego budownictwa – cegły. Można mówić o renesansie tego tradycyjnego materiału. Cegłę odzyskuje się przy rozbiórkach, przechowuje i używa wielokrotnie. Materiał ten w nagrodzonych pracach traktowany jest nowatorsko, architekci eksperymentują z możliwościami, jakie on daje, eksponują różne wątki, możliwości dekoracyjne i tektoniczne. Jednocześnie omawiane obiekty są próbą poszukiwania skali odpowiadającej tradycyjnej przestrzeni zabudowy mieszkalnej i relacji pomiędzy przestrzenią wewnętrzną i zewnętrzną. Ten typ poszukiwań materiałowych i przestrzennych charakterystyczny jest także dla architektury nienagrodzonego WA Chinese Architecure Award, ale chyba najbardziej znanego na świecie chińskiego artysty i architekta – Ai Wei Wei.

Architektura chińska powoli wychodzi z okresu fascynacji globalizacją i wzorami zagranicznymi, wchodząc w nurt planowania proekologicznego, a także na drogę odzyskiwania utraconych korzeni kulturowych, którą można nazwać „okresem autorefleksji”, tym bardziej, iż osiągnęła już zachodni know-how i powoli współpraca z zagranicznymi architektami przestaje być dla tutejszych projektantów wyzwaniem. Dzięki świadomości błędów popełnionych w związku z raptowną urbanizacją i industrializacją lat poprzednich, zmienia się też w Chinach spojrzenie na miasto. Wzrasta znaczenie historycznego kontekstu, a ocalałe hutongi stają się atrakcjami turystycznymi i modnymi dzielnicami artystów. Ponadto Chiny zaczynają kierować swoją uwagę na tworzenie miast ekologicznych, rozwijanych w myśl zasad zrównoważonego rozwoju. Przykładem mogą być projekty Dongtan pod Szanghajem i Tianjin-eco city. Symptomatyczne jest też promocyjne hasło wystawy Expo 2010 w Szanghaju Better City, Better Life.

W Polsce ani skala, ani prędkość obecnych ekonomicznych zmian i wiążących się z tym urbanistycznych procesów, nie uprawniają do bezpośredniego porównania ich z tymi, które zachodzą w Chinach. Jednak warto Chiny obserwować i wyciągać wnioski. Wielkość gospodarki tego kraju pozwala na tworzenie eksperymentalnych miejskich projektów ekologicznych; polskich miast nie stać na tak radykalne przedsięwzięcia. Jednak, na co wskazują nagrody WA 2010, obok tych wielkich i ambitnych inwestycji, powstają obiekty o małej skali, za to o dużym ładunku kulturowym. I nurt ten stanie się wkrótce, jak sądzę, najciekawszym polem nowoczesnej i eksperymentalnej architektury chińskiej.

Błędem byłoby niezauważenie chińskich doświadczeń w dziedzinie dużych urbanistycznych projektów proekologicznych, jednak równie dotkliwe byłoby przeoczenie tego, że wielkoskalowy „architektoniczny globalizm” przemija i że najciekawsze eksperymenty przeprowadzać można na własnym poletku znanej lokalnie, ale nie do końca rozpoznanej i przetrawionej współcześnie tradycji. Pięć wymienionych wyżej cech, które charakteryzują projekty nagrodzone Chińską Nagrodą Architektoniczną WA 2010, z powodzeniem mogłoby stanowić wytyczne kierunku poszukiwań indywidualnego, wyrastającego z lokalnej tradycji, a zarazem współczesnego wyrazu architektury w Polsce.

Krzysztof IngardenWspółpraca: Marta A. Urbańska

Chińska Nagroda Architektoniczna WA 2010 (WA Chinese Architecure Award 2010)Rozstrzygnięcie: 24 września 2010Jury: Qi Xin (Qixin Architecture Design Office, Pekin), Meng Yan (URBANUS, Shenzhen), Liang Jingyu (Approach Architecture Studio, Pekin), Wang Lu („WA”, redaktor naczelny, Pekin), Wu K.T. (Dyrektor Taipei Art Museum, Tajwan), Wang Weijen (Wydział Architektury, Hong Kong University), Krzysztof Ingarden (Ingarden & Ewý Architekci, Wydział Architektury i Sztuk Pięknych, Krakowska Akademia im. K. F. Modrzewskiego, Polska)

Pełna prezentacja nagród ostatniej edycji w numerze 10/10 „World Architecture” (http://www.wamp.com.pl/)oraz w miesięczniku „Architektura-murator” 3/11Zdjęcia dzięki uprzejmości „World Architecture”/Tsinghua University

1 Wang Lu, Editorial, „World Architecture”, 2/09

NAGRODY GŁÓWNE

Centrum turystyczne rzeki Niyang, Tybet, autor: Zhao Yang (fot. Chen Su)Budynek, zlokalizowany na nadrzecznej plaży rozciągającej się wzdłuż drogi Mirui, stanowi część infrastruktury turystycznej kanionu Brahmaputry.Pełni funkcję informacyjną i turystyczną – w środku mieszczą się: kasa, szatnia dla uczestników spływu tratwami oraz sanitariaty. Z centralnego dziedzińca rozciągają się cztery różne, wykadrowane widoki. Główny system konstrukcji stanowią kamienna ściana nośna i drewniane belki. Do pomalowania kamiennych powierzchni ścian dziedzińca zastosowano lokalne barwniki mineralne. Kolorystyczne przejścia podkreślają geometryczne modulacje przestrzeni. Całość funkcjonuje jako barwny odpowiednik „symboliki” Tybetu

Szkoła ekologiczna (Xiasi New Bud Eco School), Xiasi, Jiange, Guangyuan, Syczuan, autor: Zhu Jingxiang (fot. Xia Heng)Trzęsienie ziemi w prowincji Syczuan w 2008 roku zniszczyło szkołę podstawową w wiosce Xiasi. Miejscowa społeczność, wspierana finansowo przez organizację Hong Kong Charity Funds, zdecydowała o jej odbudowie. Architekci zaproponowali system bazujący na lekkiej konstrukcji stalowej. Szkoła o powierzchni 450 m2 została ukończona w ciągu dwu tygodni. Zastosowano technologie proekologiczne, w tym mechaniczne łączenia zamiast związków chemicznych w celu uniknięcia toksycznych emisji. Dla poprawienia warunków sanitarnych na wsi wprowadzono zasilane energią słoneczną urządzenie podgrzewające wodę oraz przyjazną dla środowiska toaletę. Materiały pochodzące z rozbiórki starej szkoły posłużyły do wyłożenia chodników oraz jako masa do wypełnień i izolacji cieplnej. Stare cegły, kamienie oraz płytki wykorzystano dla uzyskania efektu terrazzo w posadzkach

Szkoła-most, Xiashi, Fujian,autor: Li Xiaodong (fot. Li Xiaodong)Budynek, który jest równocześnie szkołą i mostem, miał ożywić lokalną społeczność. Most, spinając ponad strumieniem dwa stare zamki, symbolicznie łączy przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Wsparta na betonowym pomoście (który pełni też funkcję małego sklepu), prosta stalowa konstrukcja działa jak dźwigar. Wewnątrz znajduje się para niemalże identycznych sal lekcyjnych w kształcie klina, każda zwężająca się w kierunku centralnego punktu konstrukcji, gdzie mieści się niewielka biblioteka publiczna. Przy pomocy przesuwnych i składanych drzwi szkoła może zmienić się w improwizowany teatr lub konstrukcję do zabaw

WYRÓŻNIENIA HONOROWE

Przedszkole w Jiading Town, Szanghaj, autorzy: Deshaus (fot. Deshaus)Centrum turystyczne Namchabawa, Tybet, autorzy: Standardarchitecture (fot. Standardarchitecture)Budynek kommemoratywny na Cmentarzu w Wiśniowym Sadzie, Jiaosi, Yilan, Tajwan, autorzy: Sheng Yuan Huang+Field office (fot. Sheng Yuan Huang+Field office)Straw Stack (Stóg słomy) – pawilon firmy deweloperskiej Vanke na Expo 2010 w Szanghaju, autorzy: Duoxiang Studio (fot. Duoxiang Studio)Hutong Bubble 32 – rozbudowa tradycyjnego chińskiego domu mieszkalnego, Pekin, autorzy: Ma Yansong, Dang Qun (fot. Ma Yansong, Dang Qun)