Spis treści
- Olbiński Ogród Otwarty. Historia ogrodu społecznościowego na ROD-ach we Wrocławiu
- Sukcesy inicjatyw „ogrodów dla każdego”
- Historia zielonej wiaty i jej twórców
- Ogród na Ołbinie, choć nowatorski, poniósł porażkę
- Budowa wiaty rękami każdego chętnego
- Aktywności oferowane przez Ołbiński Ogród Otwarty
- Ogrodnicy społeczni a działkowcy z ROD
Olbiński Ogród Otwarty. Historia ogrodu społecznościowego na ROD-ach we Wrocławiu
Ołbiński Ogród Otwarty rozpoczął swoją dzialalność na terenie Rodzinnych Ogródków Działkowych „Lepsze jutro” we Wrocławiu w 2017 roku. Powstał po to, by mieszkańcy miast, którzy nie mają szczęścia posiadać własnej działki lub ogródka, mogli z takiego skorzystać. Ogród na działkach zapewnia zupełnie inne doznania i atmosferę niż np. zieleń w parkach publicznych.
Istotą było także stworzenie otwartego dostępu do szeroko pojętego ogrodnictwa bądź „działkowania”. Takie działania znakomicie integrują społeczność sąsiedzką, są zdrową alternatywą dla życia nocnego, ułatwiają poznanie nowych osób o podobnych zainteresowaniach, wymianę wiedzy i twórcze wspólne spędzanie czasu. Wszystko jest oparte na zasadzie współpracy: każdy coś wnosi. Ktoś umie wyhodować marchewkę i chętnie tego nauczy sąsiada, mieszczucha nie posiadającego takich kwalifikacji. Inny zorganizuje amatorskie przedstawienie teatralne albo warsztaty mindfullness.
Tego typu inicjatywy coraz częściej spotykamy na terenie Polski. W stolicy można zobaczyć je między innymi spacerując wśród uratowanych od rozbiórki domków fińskich na Jazdowie, pod Teatrem Powszechnym na Pradze, czy przy Służewskim Domu Kultury.
i
Sukcesy inicjatyw „ogrodów dla każdego”
Tego typu inicjatywy zazwyczaj okazują się sukcesem. Przykładem jest bezprecedensowe zmartwychwstanie tradycji społecznikowskich warszawskiego Żoliborza, jakie ma miejsce dzięki ludziom działającym pod szyldem Owocowych Sadów Żoliborskich, ratujących stare odmiany jabłoni, sadzących wspólnie krokusy, dbających o wyjątkowy park obok osiedla Haliny Skibniewskiej. Warto zauważyć, że sama architektka, projektując w dawnym sadzie, „starała się zachować każde drzewo”. Sukces społecznego podejścia do zieleni przekuł się na wzrost zainteresowania tę częścią dzielnicy, która dotychczas uchodziła za nieco skromniejszą niż reszta Żoliborza. Przyjeżdżają tu nawet osoby z innych części miasta.
Przy szalejących cenach działek typu ROD (w momencie otwierania Olbińskiego Ogrodu Otwartego w 2017 r. we Wrocławiu odstępne za działkę sięgało już nawet 50 tys. złotych) pomysł na tworzenie społecznych ogrodów w mieście mógł okazać się zbawieniem dla mieszkańców, którzy pragną odrobiny zieleni i kontaktu z naturą. Ogrody społecznościowe z założenia oferują więcej - nie tylko dają możliwość samodzielnego uprawiania roślin i odpoczynku wśród zieleni, ale również potrafią integrować mieszkańców, uczyć współdziałania i odpowiedzialności.
i
Historia zielonej wiaty i jej twórców
Społeczny ogród na Ołbinie powstał z inicjatywy grona organizacji działających w tej dzielnicy Wrocławia - Ołbińskiego Ogródu Otwartego, fundacji Plastformers, Ołbińskiego Centrum Aktywności Lokalnej Stowarzyszenie Żółty Parasol, Fundacji Ładne Historie oraz ROD Lepsze Jutro. Celem tego działania było nie tylko stworzenie miejsca, ale także przypomnienie historii ołbińskich ogródków działkowych, które są jednymi z najstarszych zachowanych we Wrocławiu. Ich początki sięgają drugiej połowy XIX wieku. Ołbińskie ogrody dzielą się na cztery ROD-y: „Westerplatte”, „Piast”, „Lepsze Jutro” oraz „Zorzę”.
W 2017 roku, dzięki wsparciu z programu mikroGRANTY ESK 2016, udało się zorganizować cykl wydarzeń, które przerodziły się w bardzo ciekawą, choć krótką historię tego miejsca. W działania włączyło się m.in. Miasto Movie, lokalny SARP. Stowarzyszenie Architektów Polskich czy DoFA - Dolnośląski Festiwal Architektury. W sierpniu 2017 r. zorganizowano na przykład warsztaty stolarsko-remontowo-ogrodnicze, których efektem było np. zamontowanie inspektów (skrzynie) ogrodowych, ławek i hamaka; odświeżenie altany i płotu. Wówczas też stworzono i zamontowano tabliczkę z napisem „Ołbiński Ogród Otwarty”.
Ogród na Ołbinie, choć nowatorski, poniósł porażkę
Nie zawsze jednak nowatorskie idee się przyjmują a sukces wydaje się zależeć od wielu czynników. Zdarza się z żalem zaobserwować zaniedbane, wyschnięte grządki „społeczne”, z pachnącymi, jadalnymi ziołami i kwiatami, przy których najwidoczniej zabrakło entuzjazmu, albo które z jakiegoś powodu miały pecha. To trochę jak z otwieraniem sklepu albo każdej innej działalności. Winna może być na przykład niewłaściwa lokalizacja. Może to właśnie przypadek małego ogrodu na Kępie Potockiej w stolicy, który niefortunnie założono niedaleko popularnej kawiarni, która stanowiła dla niego zbyt ostrą konkurencję, ale też w wylęgarni komarów? Coś nie zagrało też na Wrocławskim osiedlu Ołbin. Jednak już na późniejszym etapie, po kilku latach funkcjonowania inicjatywy.
i
Budowa wiaty rękami każdego chętnego
Jednym z wartych zauważenia momentów w życiu Ołbińskiego Ogrodu Otwartego była budowa wiaty. W jej generalnym założeniu miała być obiektem łatwym, a przez to umożliwiającym zaangażowanie się każdemu chętnemu. Wiata miała być bowiem zbudowana własnymi rękami wszystkich zainteresowanych osób. Podzielono ją na moduły, które budowano w podgrupach. Za przygotowanie projektu odpowiadało biuro Menthol Architects (Lila Krzycka i Rafał Pieszko), a za koordynację wykonania odpowiadała Materia Company z Rafałem Pysterem jako liderem.
Wiata ma plan trójkąta. Kształtem, ze swoim dynamicznym skośnym dachem, mogła się nieco kojarzyć z architekturą modernistyczną stacji kolejowych, które w końcu też mają być widoczne z daleka i chronić przed słońcem i deszczem. Mieściło się pod nią wygodnie pewnie około dziesięć osób. Pomalowano ją na kolor, który w zależności od kąta patrzenia przypominał albo seledynowy, albo bardziej turkusowy. Obok wiaty stanęła – jak przy typowym biurze zarządu ROD – ławeczka i tradycyjna tablica ogłoszeń (jednak nie z dykty, tylko korkowa).
Wiata została wyróżniona w konkursie Zaprojektowane Po Ludzku w kategorii Miejsce - Przestrzeń.
i
Aktywności oferowane przez Ołbiński Ogród Otwarty
Wiata Ołbińskiego Ogrodu stała się centrum organizowanych tu wydarzeń, ale też codziennym schronieniem przed słońcem czy deszczem oraz miejscem odpoczynku od pracy w ogrodzie. Na początku ogród był otwarty tylko w godzinach organizowanych wydarzeń. Potem stał się miejscem, które można było odwiedzać w porze funkcjonowania ROD „Lepsze jutro". W trakcie swojego funkcjonowania w Ogrodzie zorganizowano na przykład 500 warsztatów edukacyjnych i integracyjnych, upowszechniających ogrodnictwo wśród młodzieży i dzieci z lokalnych szkół i przedszkoli oraz wydarzeń integrujących lokalną społeczność niezależnie od wieku. Dla mieszkańców dostępne tutaj było kino, joga, zajęcia z gotowania, robienia przetworów czy warsztaty plastyczne. Poza tym można było spróbować swoich sił we wspólnym uprawianiu ogródka, który urządzono zgodnie z zasadami permakulturowości (takiego rozlokowywania roślin na grządkach, że dzięki siłom natury same o siebie wzajemnie „dbają”, co pozwala ograniczyć wysiłek przy pielęgnacji, ale też wyeliminować konieczność stosowania sztucznych nawozów – szkodliwych dla ludzi i środowiska).
i
Ogrodnicy społeczni a działkowcy z ROD
W maju 2023 roku nowy zarząd ROD „Lepsze Jutro” wypowiedział umowę na użyczenie terenu pod Ołbiński Ogród Otwarty. Ten więc stał się z dnia na dzień ogrodem zamkniętym. – Umowę użyczenia wypowiedziano nam bez żadnego uzasadnienia. Mamy tam nadal swoje rzeczy, ale nie mamy wstępu. Dużo zrobiliśmy na tej działce. Zbudowaliśmy altanę, odgruzowaliśmy teren, posadziliśmy rośliny. Zainwestowane zostały publiczne pieniądze, pochodzące m.in. z ministerialnych grantów – mówił wówczas dla portalu wroclaw.pl Albert Miściorak założyciel Ołbińskiego Ogrodu Otwartego.
Działkowcy nie reagowali na wcześniejsze próby podjęcia rozmów, a w odpowiedzi na oficjalne zapytanie o warunki współpracy w kolejnych latach przesłali pisemne wypowiedzenie umowy bez podania konkretnych przyczyn. Społecznicy użytkowali teren ROD bezpłatnie na podstawie umowy zawartej w marcu 2020 roku.
i
