Ikony postmodernizmu: Muralla Roja projektu Ricardo Bofilla

Nazwa obiektu	Muralla Roja
Adres obiektu	Calpe, Alicante
Autorzy	Ricardo Bofill Taller de Arquitectura
Inwestor	Palomar S.A.
Data realizacji (początek)	1966
Data realizacji (koniec)	1968

Wysunięte w morze masywne, wysokie na 300 m wapienne wzgórze parku krajobrazowego Penyal d’Ifac w hiszpańskim kurorcie Calpe od czasów Fenicjan stanowiło punkt orientacyjny dla podróżników. Dawniej XV-wieczne fortyfikacje wokół starówki w Calpe chroniły miasto przed niepożądanymi przybyszami, najazdami berberyjskich piratów. Dziś turyści szturmują tutejsze plaże, a wybudowane dla nich kilkunastopiętrowe hotele punktują wybrzeże. Muralla Roja, czyli czerwona ściana – architektoniczne arcydzieło z widokiem na wzgórze Penyal d’Ifac, zostało zaprojektowane przez Katalończyka Ricardo Bofilla w końcu lat 60., a ukończone w roku 1973.

Bofill wyrzucony w 1957 roku z prestiżowej barcelońskiej ETSAB za manifestowanie zakazanych w dyktaturze Franco poglądów marksistowskich, ukończył studia w Genewie. Na ogromny oparty na krytyce modernizmu dorobek architekta składają się realizacje w kilkunastu państwach na kilku kontynentach, parę w samym Calpe, kolejne w Barcelonie i Walencji, a także we Włoszech, Portugalii, Stanach Zjednoczonych, Czechach, Maroku, Algierii, Rosji, zaś najlepiej znane są szokujące skalą wielorodzinne budynki komunalne we Francji z lat 80.

Wzniesiony na skalistym klifie nad zatoką Manzanera obiekt zaliczany bywa do nurtu regionalizmu krytycznego. Nawiązuje formą do cytadel północnej Afryki: algierskich, marokańskich, tunezyjskich kasb. Zaakcentowano to silnym wertykalizmem konstrukcji. Wąskie jak otwory strzelnicze okna chronią wnętrza przed ostrym południowym słońcem. Balustrady tarasów przypominają zęby krenelażu, przy czym wolne przestrzenie między tymi zębami, miedze, zamiast służyć strzelcom do namierzania celu, otwierają się na miasto, morze i wzgórze. Samo słowo al-qașbah odnosi się również do miejskich starówek. I tym po części jest budowla Bofilla: małym miastem w budynku. Odwołanie do afrykańskich cytadel stanowi labiryntowa komunikacja w budynku. Z twierdzami, wąskimi uliczkami, stromymi schodami, mostkami, zaułkami, prześwitami na morze. Skomplikowana konfiguracja pustek i pełni, zmieniająca się wraz z kątem patrzenia, powiela w istocie najprostszy plan oparty na typologii greckiego krzyża z równymi ramionami o długości 5 m. Te identyczne składowe (same plusy) pogrupowano na różne sposoby zależnie od kondygnacji.

Bofill zaprojektował w Muralla Roja trzy rodzaje mieszkań: 60-metrowe studia oraz większe apartamenty o powierzchniach kolejno 80 i 120 m². W tych najmniejszych wykorzystano każdą wolną przestrzeń: wnęki w murach kryją garderoby, pod sufitami biegną półki i pawlacze, szczególnie ciasne są łazienki. Przestrzenie gospodarcze i sanitarne na wszystkich kondygnacjach: kuchnie oraz łazienki ulokowano w wieżach, łączą one funkcjonalnie poszczególne piętra. Skomplikowany układ form w swej geometryzacji i asymetrycznej kompozycji był dla Bofilla rozwinięciem teorii konstruktywistycznych w architekturze. A jednocześnie podważeniem utrwalonego podziału na prywatne i publiczne: wejścia do 50 mieszkań prowadzą z wewnętrznych dziedzińców, które łączą się i zachodzą na siebie, tworząc obszary wspólne. Basen, solarium i sauna znajdują się na otwartych dla mieszkańców tarasach, parter przeznaczono na restaurację.

Ciepłe kolory kasb tradycyjnie wznoszonych z cegieł suszonych na słońcu, w Muralla Roja znajdują intensywny odpowiednik. Zewnętrzne ściany budynku oraz przestrzenie tarasów pomalowano w różnych odcieniach czerwieni, by jak podkreśla architekt, odróżnić je od krajobrazu. Z kolei ściany wewnętrzne, patia i schody to kompozycja błękitów, indygo, fioletów, co daje odwrotny efekt zlewania się architektury z niebem. Różnicowanie odcieni i ich nasycenia wsparte dodatkowo światłem i cieniem daje malarski, miejscami surrealny efekt głębi, wielowymiarowości, nakładania się na siebie perspektyw i planów. Barwy zestawiono po mistrzowsku. Wspaniale wydobył to hiszpański fotograf architektury Andres Gallardo w zeszłorocznej sesji w Muralla Roja. Szczególny odcień rozgrzanej południowym słońcem czerwieni z jego zdjęć – żywy koral – powrócił jako kolor roku. Obiekt stał się również tłem dla kolekcji Voxel Karima Rashida dla marki Vondom. Francuski DJ i producent muzyki elektronicznej, Martin Solveig wyczuł erotyczny potencjał schodów i zakamarków budynku, dobrał kilka garniturów pod kolor i wraz z Tkai Maidzą, wokalistką z Zimbabwe, nakręcił tutaj teledysk piosenki o znaczącym tytule Do It Right. W Muralla Roja rzeczywiście wszystko wydaje się zrobione, tak jak trzeba.

Ricardo Bofill: kataloński architekt, jeden z głównych przedstawicieli postmodernizmu. Autor takich budynków jak: Institut Nacional d‘Educació de Catalunya, Teatre Nacional de Catalunya, Saint Quentin czy budynków mieszkalnych Antygona, Muralla Roja i La Fábrica, dom własny architekta.

Tekst ukazał się w „Architekturze od wnętrza” nr 2/2019.

Zdjęcia: Ricardo Bofill Taller de Arquitectura