Szkoła Podstawowa w Domaniewie „nie ma ani jednego ciemnego zaułka”. Punktem wyjścia był projekt termomodernizacji

W budynku nie ma ani jednego ciemnego zaułka

Gmina Domaniów znajduje się ok. 50 km na południe od Wrocławia, w pobliżu autostrady A4. Zamieszkuje ją nieco ponad 5 tys. mieszkańców. Po II wojnie światowej tereny te zajmowali głównie repatrianci ze wschodu dawnej Rzeczypospolitej – tacy jak chociażby Pawlaki i Kargule przedstawieni w komedii Sami swoi Sylwestra Chęcińskiego z 1967 roku.

Czytaj także: Szkoła wielka jak miasteczko i na dodatek dobrej jakości. Zaprojektowali ją dla tysiąca uczniów Stanisław Niemczyk, Anna i Marek Kuszewscy

Do znajdującej się tam Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II uczęszcza obecnie ok. 220 dzieci. Budynek, który został zrealizowany pod koniec lat 90., składa się z czterech jedno- i dwukondygnacyjnych bloków, przykrytych spadzistymi dachami i połączonych parterem. Szeroki i dobrze doświetlony hol scala poszczególne skrzydła, a bezpośrednio z niego dostępne są kantyna, biblioteka oraz administracja. Sale młodszych i starszych klas mieszczą się w oddzielnych, dwukondygnacyjnych częściach, zaś zerówka – podobnie jak sala gimnastyczna – w parterowej. Dzięki podziałowi na skrzydła szkoła ma kameralną skalę. Część pomieszczeń otwiera się na niedomknięty zielony dziedziniec. Nietrudno nie zauważyć, że w budynku nie ma ani jednego ciemnego zaułka – główną strefą komunikacji są szerokie, dobrze doświetlone pomieszczenia, które w niczym nie przypominają ponurych i ciasnych korytarzy szkolnych. To właśnie dobry układ przestrzenno-funkcjonalny istniejącego gmachu stał się kanwą do realizacji projektu autorstwa architektów z biura PORT pracownia i studio architektury.

Jasne wnętrze jest proporcjonalne, zapraszające i przyjemne

Z zewnątrz obiekt został ocieplony i odświeżony. Elewacje nabrały grubości, zaniknął okap czerwonych dachów, które zastąpiła blacha ujednolicona kolorystycznie ze ścianami. Na razie nie udało się zrealizować w pełni projektu zagospodarowania terenu, ale z zewnątrz szkoła prezentuje się bardzo schludnie. Zanim doświadczymy prawdziwie istotnych zmian w charakterze budynku, przechodzimy pod zadaszeniem wejścia głównego z dużym okrągłym wycięciem i podbitką z lustrzanej blachy. Wnętrze wykończono w jasnych odcieniach, podkreślając poszczególne strefy funkcjonalne. Ta zasada jest czytelna i pozwala na utożsamienie się dzieci z przestrzenią.

Czytaj także: Szkoła przy ul. Cynamonowej we Wrocławiu ma logiczny układ, ale nietrudno się w niej zgubić. To zaleta, która pobudza wyobraźnię

Po przeciwnych stronach holu głównego, rozprowadzającego ruch między blokami, znajdują się okna. Ponieważ drzwi wewnętrzne są szklane, światło przedostaje się tu również przez nadświetla. Wnętrze jest na tyle szerokie, że pozwala na ustawienie modułowych kanap i donic na środku, zapewniając odpowiednie przejścia po dwóch stronach, wzdłuż ścian wykończonych sklejką o akustycznych właściwościach. Bez wątpienia można w tym wypadku użyć dość banalnych, ale oddających prawdę stwierdzeń, że jasne wnętrze jest proporcjonalne, zapraszające i przyjemne. Podobnie jest w przypadku pozostałych przestrzeni, w których architekci konsekwentnie stosują wyżej wymienione materiały, dbając o takie szczegóły, jak: ławki dla zerówkowiczów we wnękach pod oknami, elementy bieżni lekkoatletycznych na podłodze, trybuna do siedzenia przy schodach w strefie dla starszych dzieci, osłony grzejników ze sklejki czy blaty wzdłuż okien. W miejscach komunikacji pojawiły się także kąciki do odpoczynku – fotele wprost z pokoi dziennych oraz piłkarzyki do gry.

Obietnica lepszej przyszłości w Domaniowie

Pod względem skali, układu i proporcji stref komunikacji do sal dydaktycznych oraz liczby uczniów jest to budynek niemal wzorcowy. Przy niewygórowanym budżecie, który zwyczajowo jest przeznaczany na tego typu placówki, udało się stworzyć przyjazną atmosferę wnętrza, które zapewnia kontakt z otoczeniem. Choć zabrakło środków na okna sięgające do podłogi i otwierające się na dziedziniec z biblioteki i stołówki, a co może istotniejsze, nie udało się w pełni zrealizować projektu krajobrazowego wokół budynku, to na pewno całość wyróżnia się na tle innych szkół – szczególnie tych powstających w dużych miastach, zwłaszcza na nowych osiedlach.

Nie można nie zwrócić uwagi na ogromny kontrast między kameralnością szkoły w Domaniowie a owymi molochami dla ponad 1000 dzieci, gdzie – nawet mimo konkursów – większość zabiegów architektonicznych spala na panewce, np. z powodu wytycznych dotyczących wykorzystania jednego wejścia i zaplecza kuchennego, co uniemożliwia podział na niezależne sekcje wiekowe. Zdarza się tak, choć wydaje się truizmem, że zainwestowane w szkoły środki, dobre pomysły oraz ambicje zarówno władz, użytkowników, jak i architektów – jak w opisywanym przykładzie – są obietnicą lepszej przyszłości, którą będą budować wychowankowie integrującej przestrzeni.

Założenia autorskie: Józef Franczok, Marcin Kolanus

Projekt termomodernizacji szkoły podstawowej w Domaniowie był punktem wyjścia do stworzenia nowoczesnej oraz inkluzywnej przestrzeni edukacyjnej. Celem było połączenie funkcjonalności, estetyki i dostępności w taki sposób, by stała się ona bezpiecznym, komfortowym oraz inspirującym miejscem dla wszystkich użytkowników – zarówno uczniów, nauczycieli, jak i lokalnej społeczności.

Centralnym punktem budynku jest reprezentacyjny hol, który spina cztery skrzydła szkoły. Każde z nich zostało dostosowane do potrzeb konkretnej grupy wiekowej. Hol główny – serce placówki – to otwarta, przyjazna przestrzeń spotkań, miejsce dialogu między pracownikami, dziećmi, rodzicami i mieszkańcami. Z uwagi na wyjątkową funkcję został wykończony perforowaną sklejką, poprawiającą akustykę i służącą jako ekspozycja prac uczniów.

Jednym z kluczowych wyzwań projektowych było stworzenie przestrzeni przyjaznych dzieciom neuroróżnorodnym i osobom z niepełnosprawnościami, a jednocześnie uwzględniających potrzeby na różnych etapach rozwoju. Podział na strefy wynika ze zrozumienia, że uczniowie mają odmienne zapotrzebowanie na bodźce i w różny sposób na nie reagują. Dla najmłodszych istotne są kolory, kontrasty i elementy pobudzające ciekawość oraz sensorykę. Starsze roczniki natomiast szukają spokojniejszego otoczenia, które ułatwia skupienie i buduje poczucie autonomii.

Wnętrza zaprojektowano w duchu równowagi między aktywnością a wyciszeniem – powstały strefy relaksu, enklawy odpoczynku, korytarze sprzyjające regeneracji oraz ścieżki sensoryczne dla najmłodszych. W salach lekcyjnych umieszczono mobilne meble, umożliwiające elastyczną organizację przestrzeni. Kolorystyka została uproszczona i uzupełniona kontrastowymi akcentami, które stanowią proste, intuicyjne wskazówki przy poruszaniu się. To rozwiązanie szczególnie ważne dla dzieci niedowidzących oraz o podwyższonej wrażliwości sensorycznej.

Modernizacja objęła także przebudowę wejść – ich znaczenie podkreślono poprzez nowe zadaszenia i uporządkowaną estetykę elewacji. Projekt rozszerzył funkcję szkoły o rolę lokalnego centrum. Strefa sportowa z salą gimnastyczną i niezależnym wejściem dostępna jest także dla mieszkańców.

Całość powstała we współpracy interdyscyplinarnego zespołu architektów, projektantów wnętrz i specjalistów edukacyjnych. Stworzono przestrzenie w taki sposób, aby dzieci mogły mieć na nie realny wpływ i dzielić się swoją kreatywnością. Dzięki temu szkoła zyskała nową tożsamość – przestrzeń wspierającą naukę, integrację i rozwój w duchu współczesnej architektury edukacyjnej.