Piwnice Pałacu Kazimierzowskiego: konserwacja, modernizacja, rewitalizacja to temat konkursu studenckiego zrealizowanego w semestrze zimowym 2020/2021 w ramach przedmiotu zintegrowane moduły projektowania konserwatorskiego, nauczanego w ramach studiów magisterskich II stopnia kierunku Architektura na Politechnice Śląskiej. Przedmiot ten prowadzony jest przez Zespół Badawczo-Dydaktyczny Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, działający w ramach Katedry Teorii, Projektowania i Historii Architektury na Wydziale Architektury PŚ. Konkurs dotyczył wykonania koncepcyjnego projektu rewitalizacji zabytkowych piwnic Pałacu Kazimierzowskiego w Warszawie wraz z zagospodarowaniem otoczenia kampusu Uniwersytetu Warszawskiego.W Pałacu Kazimierzowskim, będącym obecnie siedzibą Rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego, znajdują się unikatowe piwnice, tworzące wielokondygnacyjną podziemną strukturę, której początki datuje się na połowę XVII wieku. Paradoksalnie jednak piwnice wciąż czekają na „odkrycie” i odpowiednie do swej wartości wykorzystanie.
Wspólna inicjatywa dwóch uczelni
Wspólna inicjatywa władz Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego oraz powstającego właśnie Centrum Badań nad Kulturą Warszawy, a także władz Politechniki Śląskiej doprowadziła do realizacji konkursu. Jest on zapowiedzią dalszych wspólnych działań w zakresie badań oraz rewitalizacji bezcennych piwnic.Dzięki zaangażowaniu studentów oraz nauczycieli akademickich będących opiekunami naukowymi prac konkursowych, a także dzięki współpracy i wsparciu merytorycznemu ze strony naszych warszawskich partnerów projekty zostały wykonane na wysokim poziomie. W przedstawionych pracach zauważyć można dwa nieco odmienne podejścia badawczo-projektowe. Pierwsze - „konserwatorskie” - skupione jest szczególnie na badaniach konserwatorskich piwnic oraz zagadnieniach dostosowania obiektu do nowych funkcji. Podejście drugie -„kontekstualne” - włącza w prowadzone analizy konserwatorskie szeroki kontekst urbanistyczny i kulturowy miejsca. Jak widać w przedstawionych pracach, oba podejścia wzajemnie się uzupełniają, a wyniki zakończonego konkursu pokazują, iż autorom udało się znakomicie uchwycić balans pomiędzy wyobraźnią twórczą a realizmem wynikającym z rzetelnego i poprawnego pod względem konserwatorskim podejścia projektowegoWarto nadmienić, iż w semestrze zimowym 2020/2021, równolegle z konkursem warszawskim, odbyły się w ramach naszego przedmiotu plebiscyty w dwóch innych grupach tematycznych. Jedna obejmowała opracowanie projektowe rewitalizacji obiektów poprzemysłowych dawnych papierni: Ceprano i Isola del Liri w regionie Lacjum we Włoszech, a druga dotyczyła adaptacji obiektów dziedzictwa architektonicznego Górnego Śląska, w tym nieczynnego domu przedpogrzebowego na cmentarzu żydowskim w Tarnowskich Górach oraz zabytkowych obiektów wieży wodnej w Gliwicach.
Czytaj też: Modele struktury miasta Zabrze |Coroczne działania dydaktyczno-badawcze w zakresie konserwacji i rewitalizacji obiektów zabytkowych to wieloletnia praktyka realizowana przez Zespół Badawczo-Dydaktyczny Historii Architektury i Konserwacji Zabytków. Prowadzimy prace badawcze in situ, a także prace doktorskie, magisterskie oraz działania dydaktyczno-aplikacyjne połączone z konkursami studenckimi z zakresu projektowania konserwatorskiego.Od 2014 roku realizujemy szeroko zakrojony program międzynarodowy dotyczący badań i projektów rewitalizacji miejsc i obiektów architektonicznych stanowiących cenne dziedzictwo kulturowe, wybranych regionów Europy, w tym: Lacjum i Toskanii we Włoszech, Górnego Śląska czy pogranicza polsko-czesko-niemieckiego na terenie Górnych Łużyc. Naszymi stałymi partnerami są w tym zakresie zagraniczne i polskie uczelnie wyższe, gminy, stowarzyszenia i instytucje kultury. Wśród licznych stałych partnerów programu należy wymienić: University of Cassino and Southern Lazio, University of Pisa, Appasiferrati Association w Rzymie, gminy, w tym: San Pietro Infine, Ceprano, Minturno, Arpino, Isola del Liri, Zgorzelec, Visnova, Wisła, Żory, Zabrze, a także Zabytkową Kopalnię Srebra w Tarnowskich Górach, wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO czy Krainę Domów Przysłupowych Górnych Łużyc. prof. dr hab. inż. arch. Magdalena Żmudzińska-Nowak
Wyniki konkursu
Posiedzenie komisji konkursowej odbyło się 4 lutego 2021 roku w formie zdalnej na platformie Zoom. W jury zasiedli: prof. dr hab. Ewa Krogulec, Uniwersytet Warszawski; prof. dr hab. Elżbieta Wichrowska, Uniwersytet Warszawski; Ewa P. Porębska, redaktor naczelna miesięcznika „Architektura-murator”; prof. dr hab. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków; dr hab. Hubert Kowalski, dyrektor Muzeum UW; dr inż. arch. Hubert Trammer, architekt, pracownik Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki; Michał Krasucki, Stołeczny Konserwator Zabytków; Łukasz Pawłowski, zastępca dyrektora, Gabinet Prezydenta, Urząd m.st. Warszawy; Jerzy Majewski, dziennikarz i varsavianista. Sekretarzem konkursu był mgr inż. arch. Jakub Bródka, Politechnika Śląska.Do udziału w konkursie zgłoszono piętnaście prac. Czternaście propozycji konkursowych zostało opracowanych w zespołach dwuosobowych, jedna praca – w pojedynkę. Komisja zdecydowała o przyznaniu dwóch pierwszych nagród, jednej drugiej oraz trzech równoważnych wyróżnień honorowych. Wyniki konkursu zostały ogłoszone 3 marca podczas gali transmitowanej online. Poniżej publikujemy krótkie podsumowanie konkursu przewodniczącego jury Michała Krasuckiego oraz galerię nagrodzonych prac.
i
Odważne propozycje: Michał Krasucki
Uczestnicy konkursu musieli stanąć przed nie lada wyzwaniem. Zadany temat dotyczył bowiem z jednej strony zabytkowego kampusu, z drugiej historycznego pałacu z XVII-wiecznymi piwnicami, z trzeciej Skarpy Warszawskiej z jej przyrodniczymi uwarunkowaniami, a wreszcie także wzajemnych relacji między dwoma kampusami uniwersyteckimi – górnym i dolnym. Ta ostatnia kwestia dotykała także niezwykle ważnego wątku powiązania terenu uniwersytetu z miastem.Propozycje powiązania przestrzennego kampusu głównego z Powiślem były rozmaite, niektóre nawet bardzo odważne. Jedna z wyróżnionych prac zakładała budowę wieży z szybem windowym przy skarpie, która jednocześnie byłaby platforma widokową na teren Powiśla i Wisły. Rozwiązanie było bardzo frapujące, ale jednocześnie trudne do realizacji z punktu widzenia konserwatorskiego, gdyż mocno ingerowało w historycznie ukształtowany widok skarpy. Z kolei prace nagrodzone skupiły się na wykorzystaniu samego ukształtowania skarpy – jedna z nich dowiązała się bardzo mocno do Alei na Skarpie, druga zaproponowała szerokie schody schodzące w dół na Powiśle. Samo zresztą powiązanie piwnic z Aleją na Skarpie stało się wątkiem podejmowanym przez kilka zespołów. Propozycje były różne – od otwarcia arkadowego zabytkowego muru oporowego (co jest bardzo poprawne konserwatorsko), przez budowę prostego portyku wejściowego, po wąski wykop, który jak wąwóz łączył skarpę z piwnicami. Dla mnie, jako dla konserwatora, prace eksponujące ceglany mur oporowy, zasłużyły na szczególne uznanie. Mur jako jeden z oryginalnych elementów barokowego pałacu, przez lata zapomniany i w gruncie rzeczy mało dostępny, zyskuje zupełnie nową oprawę.Wreszcie ważnym zagadnieniem projektowym była adaptacja samych piwnic. Na zdecydowane wyróżnienie zasłużyły tu prace, które nie tylko podjęły temat ich pełnego wykorzystania, połączenia komunikacyjnego obu skrzydeł i stworzenia uniwersalnej przestrzeni ekspozycyjnej, ale też potraktowały to wyzwanie konserwatorsko analizując i wydobywając walory zabytkowe historycznych pomieszczeń. Jest to o tyle istotne, że to właśnie te piwnice są głównym bohaterem całego konkursu. A pierwszym etapem całego procesu projektowo-budowlanego będą najpierw gruntowne badania archeologiczne, potem pełne odkopanie, a wreszcie konserwacja kolejnych pomieszczeń. Michał Krasucki, przewodniczący sądu konkursowego
Opisy autorskie, dodatkowe plansze konkursowei komentarze pozostałych członków jury dostępne w
