Modernizacja Bourse de Commerce według projektu Tadao Ando

Wyzwaniem formalnym oraz technicznym było połączenie odtworzonej formy zabytkowego budynku z minimalistycznym betonowym cylindrem wypełniającym centralną część dziedzińca. O nowej realizacji Tadao Ando w Paryżu pisze Radosław Stach.

Ogłoszony w 2019 roku przez przewodniczącą Komisji Europejskiej – Ursulę von der Leyen – nowy Bauhaus, zainicjował wyczekiwany w architekturze dyskurs dotyczący budowy nowych i rewitalizacji istniejących już budynków. Dokument ten jest formalnym i szczegółowym zapisem od dawna istniejącego trendu, wynikającego m.in. z rosnącej świadomości ogromnego i dewastacyjnego wpływu, jaki przemysł budowlany wywiera na klimat.

Powołując się na zaledwie krótki fragment obszernego dokumentu, można zauważyć skalę zagadnienia, jakim jest rewitalizacja istniejących obiektów. W tekście czytamy, że w celu redukcji zapotrzebowania energetycznego należy do roku 2030 poddać rewitalizacji 35 mln budynków. Można spierać się o to, czy temat efektywności energetycznej powinien być głównym narzędziem analizy wpływu na środowisko (a nie np. emisja dwutlenku węgla). Jednak skupiając się nawet wyłącznie na emisyjności, która bezpośrednio powoduje zmiany klimatyczne, łatwo zaobserwować, że dane są jednoznaczne. Szeroko pojmowany proces powstawania budynku: od momentu ekstrakcji surowców niezbędnych przy produkcji materiałów budowlanych, aż po sam moment wykończenia to aż 35-45% emisyjności. Kolejne 35-45% stanowi użytkowanie budynku na przełomie 30-50 lat. Reszta wynika z jego wyburzenia lub innej formy utylizacji.

W tym kontekście nie dziwi fakt, że zapisy nowego Bauhausu otwierają w architekturze debatę odnoszącą się do pełnego spektrum tematów: od radykalnych wezwań do zaprzestania budowania, po tematy estetyki w ramach rewitalizacji istniejących obiektów jako próby wytłumienia ekspresji współczesnej architektury i technologii (w której projekt często narzucany jest przez konserwatorów zabytków).

Skrajnym przykładem może być rewitalizacja ikony, jaką jest budynek Bourse de Commerce ulokowany w historycznym sercu Paryża, i jego przemiana w Muzeum Sztuki Współczesnej kolekcji Pinaulta. Budynek oraz jego poszczególne elementy wpisane są od dziesięcioleci na listę zabytków i chronione przez wszystkie możliwe francuskie instytucje konserwatorskie. Ma on szczególne znaczenie w historii Paryża: łączy w sobie dziedzictwo z czasów Medyceuszy w postaci pierwszej wolno stojącej kolumny oraz historyczną innowację, był bowiem pierwszą na świecie w tej skali konstrukcją kopuły żelaznej. Za projekt pełnej rewitalizacji budynku do stanu z 1889 roku, z wymogiem dostosowania przestrzeni do nowych funkcji, odpowiedzialne były biura Tadao Ando Architect & Associates (TAAA), Niney et Marca Architectes (NeM), Pierre-Antoine Gatier’s oraz Setec Bâtiment.