Muzeum Pamięci Sybiru

Dawna składnica wojskowa przy ul. Węglowej stanowi ważną część dziejów rozwoju Białegostoku jako ośrodka kolejnictwa. W II połowie XIX wieku została wydzielona z obszaru miasta w celu budowy węzła kolejowego, a w szczególności linii kolejowej łączącej Warszawę z Petersburgiem (ok. 1862 roku) oraz jego wschodniego odgałęzienia łączącego Białystok z Wołkowyskiem, Mińskiem i Moskwą (ok. 1883 roku). W latach 20. i 30. XX wieku teren ten został zagospodarowany przez Wojsko Polskie jako baza magazynowo-składowa sprzętu wojskowego. Zachowany z tamtych czasów główny zespół budynków, w tym również magazyn nr 5 wzniesiono ok. 1936 roku. Kompleks ten stanowił zamkniętą całość rozciągającą się na powierzchni ok. 10 ha, ogrodzoną, mającą utwardzone drogi, bocznicę kolejową i place manewrowe oraz pełną infrastrukturę techniczną. Wszystkie obiekty o kubaturze 96 278 m³ zajmowały łącznie ok. 23 214 m² powierzchni. Przez wiele lat stanowiły rodzaj militarnej dzielnicy, bardzo dobrze skomunikowanej z linią kolejową i ul. Węglową, lecz odizolowanej od reszty miasta. Pod względem urbanistycznym i architektoniczno-krajobrazowym była to zamknięta enklawa o architekturze diametralnie różnej od sąsiadującej części Białegostoku. Zespół dawnej składnicy użytkowało wojsko do końca 2002 roku następnie pod koniec 2004 roku został wcielony do zasobów gruntów Gminy Białystok. Kompleks łącznie z adaptowanym na cele Muzeum Pamięci Sybiru budynkiem magazynu nr 5 nie jest wpisany do rejestru zabytków, jest natomiast nie tylko „świadectwem budownictwa wojskowego”, ale również jedynym tak dobrze zachowanym w mieście przykładem modernistycznej architektury okresu międzywojennego.

Konkurs na Muzeum Pamięci Sybiru

W listopadzie 2006 roku rozstrzygnięto konkurs na opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej zagospodarowania terenu dawnej składnicy wojskowej przy ul. Węglowej. W kompleksie przewidziano lokalizację m.in. Muzeum Wojska, Książnicy Podlaskiej, teatru, Muzeum Motoryzacji i Archiwum Państwowego. Całe przedsięwzięcie zaczęto nazywać „wyspą kultury”, której realizacja pozostawała raczej w sferze marzeń. Pierwszą nagrodę przyznano zespołowi w składzie Jan Kabac, Grażyna Dąbrowska-Milewska oraz Bartłomiej Dudziński, Anna Babula i Hubert Ciesielski (studenci WA PB), któremu w 2011 roku Urząd Miasta zlecił opracowanie koncepcji pokonkursowej, a następnie dokumentacji projektowej Muzeum Pamięci Sybiru. W zakresie ustaleń programowych i założeń funkcjonalnych inwestora reprezentowało Muzeum Wojska w Białymstoku.

Przed rozpoczęciem inwestycji Muzeum Pamięci Sybiru

Całkowicie opuszczony teren po dawnej składnicy wojskowej stanowił zamkniętą całość z utwardzonymi drogami i placami manewrowymi, częściowo uzbrojony w sieci infrastruktury technicznej. W tych warunkach jedynym gospodarzem tego miejsca stała się przyroda. Budynek magazynu nr 5 położony jest w wysuniętej na wschód części Węglówki, przy bramie wjazdowej bocznicy kolejowej. Pomimo lokalizacji w bliskim sąsiedztwie centrum, dostępność komunikacyjna jest bardzo utrudniona.

To artykuł, do którego dostęp mają prenumeratorzy cyfrowej „Architektury-murator”.Chcesz dalej czytać ten tekst?

KUP DOSTĘP