Spis treści
Artykuł z "A-m" numer 2/2023
Siedziba studia Medusa Group w Bytomiu mieści się w zaadaptowanym budynku dawnych magazynów przy ul. Józefczaka 35. Główne biuro pracowni ukazuje nie tylko niezwykły potencjał poprzemysłowych zabytków, ale przede wszystkim stanowi wyraz postawy twórczej jej założycieli, silnie związanej ze śląską tożsamością i industrialnym dziedzictwem regionu. Przemo Łukasik mieszka zresztą w tzw. Bolko-Lofcie, czyli przebudowanej na dom dawnej lampowni, Łukasz Zagała adaptacji obiektów poprzemysłowych poświęcił swoją pracę doktorską. Architekci od lat angażują się w liczne projekty, których celem jest zachowanie charakterystycznych dla Śląska pokopalnianych zabudowań i konstrukcji, by wymienić choćby propozycję przekształcenia zabytkowej wieży ciśnień w Bytomiu na serwerownię z 2013 roku. Przemo Łukasik i Łukasz Zagała są też autorami zwycięskiej koncepcji przebudowy wieży szybu Krystyna przy KWK Szombierki na centrum biznesowo-konferencyjne. Zamknięty konkurs na projekt adaptacji w 2009 roku zorganizowała spółka Armada Development, do dziś będąca użytkownikiem wieczystym działki z zabytkową konstrukcją. Mimo początkowych chęci, firma nigdy nie podjęła się realizacji, a brak należytej opieki nad obiektem spowodował, że w coraz większym stopniu ulegał on destrukcji. Dziś spółka deklaruje, że chętnie odsprzeda go miastu, władze nie wydają się jednak zakupem zainteresowane.
CZYTAJ WIĘCEJ: SZYB KRYSTYNA - KONCEPCJA MEDUSA GROUP Z 2009 ROKU
Aby nagłośnić sprawę i rozpocząć szerszą dyskusję nad przyszłością zabytku architekci z medusa group stworzyli instalację Bijące serce Krystyny. 19 listopada ubiegłego roku, wykorzystując światło i dźwięk, we wnętrzach obiektu przeprowadzili performance, który pokazywać miał mieszkańcom, że budynek mimo postępującej degradacji wciąż żyje i może zyskać całkowicie nowe wcielenie. Z dokumentacją projektu można zapoznać się na stronie www.sos-szybkrystyna.pl. Są tam też wizualizacje ukazujące wieżę pozbawioną ceglanych ścian jako stalowy szkielet zamieniony w wertykalnym ogród. O tym, że takie interwencje mają sens, świadczy inny bytomski projekt, w który zaangażowany był Przemo Łukasik. W 2019 roku w ramach jubileuszu „Architektury-murator” projektant przeprowadził specjalną akcję, polegająca na oświetleniu jednego z kominów zabytkowej elektrociepłowni Szombierki. Stanowiła ona symboliczny sygnał dla Polski, wołanie o ratunek dla wyludniającego się Bytomia i jego złożonego dziedzictwa, ale też unikatowego w skali kraju poprzemysłowego zespołu autorstwa Emila i Georga Zillmannów, którzy na koncie mają też m.in. katowicką dzielnicę Nikiszowiec. Wszystko wskazuje na to, że historia Szombierek zakończy się pomyślnie. W sierpniu ubiegłego roku z przyjemnością informowaliśmy, że spółka deweloperska Arche, znana m.in. z przywrócenia do życia historycznego kompleksu Cukrowni Żnin („A-m” 02/2022), kupiła dawną elektrociepłownię z zamiarem przekształcenia jej w centrum hotelowo-rekreacyjne.
Tomasz Żylski
Idea autorska
Instalacja Bijące serce Krystyny wraz z koncepcją rehabilitacji dawnej wieży wyciągowej szybu na nowe cele miała być głosem w dyskusji nad dalszym losem tego ważnego obiektu. Instalacja rozbłysła czerwonym światłem i zabiła rytmem bijącego serca w jedną z ostatnich nocy listopada 2022 roku. Wielu zaniepokojonych bytomian podniosło głowy i wyjrzało zza okien, aby popatrzeć na ten nierozłączny z miastem symbol.
Od 25 lat, czyli od zakończenia wydobycia, obiekt „stygnie”. 14 lat temu w konkursie architektonicznym zaproponowaliśmy dla niego nową funkcję, starając się wykorzystać potencjał wieży. Minęło kilkanaście lat, a Krystynę w dalszym ciągu „rozbiera” czas, deszcz, śnieg, wiatr i... złomiarze. Jej stan techniczny niestety stale się pogarsza. Jako że jesteśmy architektami z Bytomia, w ostatnich miesiącach, podjęliśmy się kolejnej próby, opracowując koncepcję całkowicie odmienną od poprzedniej. Warto nadmienić, że to zadanie zainicjowaliśmy sami i sami je sfinansowaliśmy.
Odkrywamy historię budynku, poznajemy jego konstrukcję i pogarszający się stan, dlatego zaryzykowaliśmy zupełnie inne podejście. Obiekt powstał w konstrukcji stalowej, a jego sercem były nowoczesne (częściowo już zdemontowane) maszyny elektryczne, rozlokowane na żelbetowej płycie, 40 metrów nad ziemią. Konstrukcja stalowa, nitowana, „ubrana” została w ceglaną „sukienkę” przypominającą kształt górniczego młotka – pyrlika.
Kiedyś ta wieża produkowała miliony ton „czarnego złota”. Niejedna górnicza rodzina poświęciła swoich synów i mężów, żeby wydobywali je na powierzchnię. Dzisiaj wielu z nas walczy, aby dym ze spalanego węgla nie wydostawał się z kominów. Ot taki bytomsko-śląski paradoks.
Nasza nowa propozycja miała przywrócić życie obiektu nie tylko dla tych, dla których kontekst czarnego przemysłu jest ważny, ale i dla tych, dla których przyszłość regionu powinna być zielona. To odważna propozycja, ale z szacunkiem odnosząca się do historycznej wieży. To projekt, który zmienia standardową doktrynę konserwatorską z odtwórczej na twórczą. Nie ma inwestora i od samego początku miał polemizować z naszą poprzednią pracą.
Jako architekci, a przede wszystkim bytomianie, chcieliśmy w ten sposób zmobilizować środowisko, mieszkańców, ale i decydentów do dyskusji nie tyle nad samym projektem, ile nad dalszym losem Krystyny. Instalacja miała przygotować grunt pod tę dyskusję. Miała być prowokacją, bodźcem do refleksji i działania. Wydaje się nam, że to najlepsza i najszczersza forma protestu, jaką wyrazić mogą architekci.
Michał Sokołowski, Jan Wichrowski, Rafał Dziedzic, Przemo Łukasik
Bijące serce Krystyny
Bytom, ul. Zabrzańska 7
Autorzy: Jan Wichrowski, Rafał Dziedzic, Michał Sokołowski, Przemo Łukasik
Współpraca: Dominik Sielski (produkcja); Karol Boguś (asysta produkcji); Przemek Potyka, Marcin Woźniak (światło); Patryk Domałeczny, Szymon Wrodarczyk (dźwięk); Grzegorz Orłowski (wsparcie alpinistyczne); Ra2nski, Marcin Lech, Adrian Mikos (foto/video); Łukasz Chmiel, Kajetan Wichrowski, Bartosz Łukasik (pomoc w montażu instalacji), Jacek Wichrowski (wsparcie logistyczne); Maciek Wichrowski (osprzęt alpinistyczny); Michał Pieczonka (transport); Michał Tomczak (iGuzzini światło); Miłosz Jaksik (www).
Projekt: 2022
www.sos-szybkrystyna.pl
