Za nami szesnasta edycja konkursu na najlepiej zagospodarowane przestrzenie publiczne, który od 2007 roku organizuje Towarzystwo Urbanistów Polskich. W skład jury tradycyjnie weszli przedstawiciele zarządu głównego oraz prezesi wszystkich oddziałów terenowych TUP. Do tegorocznej odsłony konkursu nominowano rekordową liczbę 69 realizacji z całej kraju. Ostatecznie sędziowie przyznali 9 nagród i 11 wyróżnień w sześciu kategoriach: rewitalizowana miejska przestrzeń publiczna, rewitalizowana przestrzeń publiczna zabytku, wiejska przestrzeń publiczna, rewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni, nowo wykreowana przestrzeń publiczna w zieleni oraz nadwodna przestrzeń publiczna. Jak tłumaczą, to miejsca na poziomie nie odbiegającym od światowych standardów, tworzące nową jakość polskiej przestrzeni publicznej.
Rewitalizowana miejska przestrzeń publiczna
Pierwszą nagrodę w kategorii rewitalizowana miejska przestrzeń publiczna zdobyło nowe zagospodarowanie Rynku Łazarskiego w Poznaniu (autorzy: Autorska Pracownia Architektoniczna Jacek Bułat, inwestor: urząd miasta Poznania). Projekt przebudowy tej przestrzeni został wybrany w konkursie architektonicznym z 2016 roku. Był to pierwszy w Polsce konkurs przeprowadzony w oparciu o tzw. formułę flamandzką. W pierwszym etapie, na podstawie zgłoszeń, dopuszczono do konkursu 23 pracownie, które zostały poproszone o przesłanie swoich portfolio i referencyjnych rozwiązań. Na tej podstawie jury wytypowało pięć zespołów. Każdy przygotował następnie własny projekt, za który otrzymał wynagrodzenie. Ostatecznie pierwsze miejsce przyznano pracowni APA Jacek Bułat, której zlecono szczegółowe opracowanie koncepcji, konsultowanej jeszcze później z mieszkańcami i kupcami mającymi przy rynku swoje kramy. Czytaj też: Rynek Łazarski z jedną z największych na świecie poduszek ETFE |W ramach inwestycji powstało przede wszystkim nowe targowisko przekryte ransparentnym zadaszeniem z folii ETFE, ale też nowa strefa rekreacyjna z niewielkimi klombami, fontanną i drewnianymi siedziskami. Zmieniono też nawierzchnię i organizację ruchu, z priortetetem komunikacji pieszej i rowerowej.Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za przestrzeń wykreowaną z wielką kulturą i szacunkiem dla przyszłych użytkowników. Połączono tradycyjne targowe przeznaczenie z funkcjami społecznymi i kulturalnymi. To miejsce ukazujące współczesną rolę rynku: z jednej strony pozwalającą na utrzymanie historycznego, targowego przeznaczenia i inicjowanie różnych publicznych wydarzeń (powierzchnia utwardzona), z drugiej pozwalające na indywidualne spotkania w otoczeniu urządzonej niskiej i wysokiej zieleni. Projekt tego nowego śródmiejskiego rynku to efekt, inspirowanego flamandzkimi doświadczeniami, dwuetapowego konkursu urbanistyczno-architektonicznego. Przez cały etap projektowania przeprowadzane były konsultacje społeczne. Inwestycja została sfinansowana z budżetu miasta Poznań.
i
i
i
i
i
i
i
i
Wyróżnienie w tej kategorii przypadło projektowi pod nazwą Rynek w Oliwie (autorzy: Stowarzyszenie Inicjatywa Miasto, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Akademia Sztuki Pięknych w Gdańsku, inwestor: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju). To pilotażowe przedsięwzięcie, polegające na modernizacji targowiska przy ul. Polanki w Gdańsku, ma się stać inspiracją do odnawiania innych przestrzeni targowych. Pomysł wyszedł od Stowarzyszenia Inicjatywa Miasto, założonego przez młodych architektów i urbanistów, którzy postanowili opracować metodologię podobnych działań w całej Polsce. Na realizację udało im się pozyskać środki z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu Gospostrateg, a do współpracy zaprosili studentów z dwóch lokalnych uczelni: Politechniki Gdańskiej i ASP. Inwestycja obejmowała wymianę posadzki, budowę straganów i mebli miejskich, a także opracowanie identyfikacji wizualnej i nowego programu dla tej przestrzeni, który oprócz funkcji handlowych zakłada też organizację spotkań, wieczorków tanecznych czy pokazów filmowych. Uzasadnienie: Wyróżnienie przyznano za rewitalizację rynku w Oliwie, pełniącego funkcję targowiska miejskiego, prowadzącą do aktywizacji społecznej i ekonomicznej miejsca. W ramach działań rewitalizacyjnych dokonano modernizacji i remontu hali targowej, a także przebudowy płyty rynku z poszanowaniem elementów zieleni. Rynek stał się miejscem spotkań mieszkańców korzystających z możliwości kupienia lokalnych wyrobów, jak również biorących udział w lokalnych wydarzeniach, takich, jak festyny świąteczne czy pchle targi. Na uwagę zasługuje estetyka miejsca, zarówno w trakcie aktywności handlowej, jak i po jej zakończeniu.
i
i
i
i
i
i
Rewitalizowana przestrzeń publiczna zabytku
W kategorii rewitalizowana przestrzeń publiczna zabytku jury przyznało jedną nagrodę i dwa wyróżnienia ex aequo. Nagrodę otrzymały nowe inwestycje Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku (autorzy modernizacji budynków nadszybia i maszynowni: ABC Pracownia Projektowa Bożena Nosiła; autorzy zagospodarowania terenu: Blank Architekci, inwestor: urząd miasta Rybnika). Poprzemysłowe założenie, którego historia sięga 1792 roku, zostało udostępnione zwiedzającym już dwie dekady temu i od tego czasu sukcesywnie poddawane jest modernizacji. Niedawno remont przeszła stolarnia i maszynownia szybu Głowacki, tym razem odnowiono kompleks szybu Kościuszko i zagospodarowano przestrzenie między poszczególnymi budynkami. W ramach prac przywrócono m.in. działanie parowej maszyny wyciągowej, która obecnie stanowi najważniejszy eksponat nowo utworzonej wystawy „Wiek pary”. Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za stworzenie nowych wartości dostępnych publicznie w otoczeniu i budynkach zabytkowej, najstarszej na ziemi rybnickiej Kopalni Ignacy. Stworzono nowe centrum dzielnicy Niewiadom. Inwestycja jest częścią procesu rewitalizacji, który trwa od 2014 roku. Wprowadzono nowe usługi publiczne, funkcje rekreacyjne, a przede wszystkim park tematyczny nawiązujący do historii miasta. Instytucja popularyzuje i upowszechnia dziedzictwo kultury industrialnej. Kapituła konkursu doceniła przekształcenie miejsca w duchu lokalnych tradycji, zachowanie tożsamości oraz sukcesywne przywracanie do życia zdegradowanej dzielnicy poprzemysłowej w oryginalny i jakościowy sposób, zapewniając właściwą przestrzeń publiczną wszystkim grupom wiekowym.
i
i
i
i
i
i
i
Pierwsze z dwóch wyróżnień w kategorii rewitalizowana przestrzeń publiczna zabytku jurorzy przyznali zagospodarowaniu terenu historycznego grodziska w Santoku w województwie lubuskim (autorzy: BPKZ, inwestor: Gmina Santok). W miejscu wczesnośredniowiecznej osady przy nabrzeżu Warty utworzono tam blisko dwukilometrową trasę turystyczno-edukacyjną. Malowniczo wijącą się ścieżka wyłożono białym szutrem i wzbogacono o elementy małej architektury oraz tablice informacyjne, z których turyści dowiedzą się m.in. gdzie dawniej znajdował się cmentarz, świątynia czy warsztaty rzemieślników. Uzasadnienie: Wyróżnienie przyznano za odtworzenie i wyeksponowanie śladów wczesnośredniowiecznego grodziska Santok, objętego ochroną zabytkową. Obszar realizacji, jest bardzo cenny przyrodniczo, leży w granicach wielu powierzchniowych form ochrony przyrody. Zakres przedsięwzięcia obejmował w szczególności: budowę ścieżek edukacyjnych, wykonanie głazów i tablic informacyjnych na wyznaczonych stanowiskach archeologicznych, wprowadzenie małej architektury oraz rzeźb „świadków historii”. Realizacja projektu zaowocowała powstaniem przestrzeni wypoczynku i rekreacji oraz refleksji nad historią tego miejsca, a także pozytywnie wpłynęła na ruch turystyczny na obszarze cennym kulturowo i przyrodniczo. Kapituła konkursu doceniła ideę i działania podjęte w celu zagospodarowania zabytku archeologicznego i wyeksponowania jego wartości, co przyczyniło się do zachowania tożsamości kulturowej miejsca o cennych wartościach krajobrazowych.
i
i
Jury wyróżniło też zagospodarowanie terenu wokół dawnego spichlerza w Hażlachu w województwie śląskim (autorzy: ARCHiTEKT studio projektowe Paweł Kuczyński, inwestor: Gmina Hażlach). Nowa przestrzeń powstała przy okazji adaptacji zabytkowego obiektu na tzw. Dom Przyrodnika, w którym prezentowana jest wystawa poświęcona historii rozwoju rolnictwa na dawnej wsi cieszyńskiej. W sąsiedztwie budynku urządzono ogród sensoryczny połączony z parkiem miniatur okolicznych zabytków, m.in. Wieży Piastowskiej i rotundy w Cieszynie, archeoparku w Kocobędzu czy kościoła św. Rocha w Zamarskach. Są też miejsca do siedzenia oraz fontanna typu „mokry chodnik” w kształcie rzeki Olzy. Inwestycję zrealizowano w ramach polsko-czeskiego projektu „Wędrówki Doliną Olzy / Toulky údolím Olše”. Uzasadnienie: Dom Przyrodnika wraz z jego otoczeniem to modelowa inwestycja, która wpływa na postrzeganie i rozwój całej gminy Hażlach. Kapituła konkursu doceniła przebudowę i adaptację na cele kultury dawnego spichlerza oraz przekształcenie otaczającego terenu na estetyczny plac publiczny. Wprowadzenie nowych funkcji, zieleni, fontanny i oświetlenia, powstanie placu zabaw, ogrodu sensorycznego z parkiem miniatur, a także przygotowanie placu na letnią scenę oraz imprezy plenerowe spowodowało, że miejsce to obecnie odwiedzają mieszkańcy Hażlachu i turyści. Wewnątrz obiektu oraz na placu odbywają się cykliczne imprezy gromadzące miejscową społeczność oraz przyjezdnych. Całość inwestycji charakteryzuje spójność funkcjonalna i wizualna.
i
i
i
Wiejska przestrzeń publiczna
W kategorii wiejska przestrzeń publiczna również przyznano jedną nagrodę główną oraz dwa równorzędne wyróżnienia. Nagrodzono zagospodarowanie terenu wokół starego kamieniołomu po kopalni Józefka w Górnie w województwie świętokrzyskim (autorzy: Biuro Projektowe BUDARCH Katarzyna Skrzypczyk, inwestor: Gmina Górno). W dawnym wyrobisku, nazywanym Małą Kadzielnią, powstały podświetlane stalowe schody widokowe oraz schody terenowe, zmodernizowano znajdujące się tu boisko piłkarskie, zbudowano opaski z zielenią i wykonano iluminację skarpy. Zrealizowano też ścieżki edukacyjne oraz alejki spacerowe z towarzyszącą im małą architekturą oraz duży parking.Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za realizację projektu obejmującego zagospodarowanie terenu wokół starego kamieniołomu po nieczynnej kopalni Józefka, co przyczyniło się do powstania jednego z najbardziej rozpoznawalnych miejsc na terenie Gminy Górno. W efekcie realizacji inwestycji powstała przestrzeń o niezwykłych walorach przyrodniczych, społecznych i wypoczynkowych. Jest ona miejscem rekreacji i integracji mieszkańców, a także atrakcją turystyczną. Odbywają się tutaj również ważne dla gminy wydarzenia kulturalne i imprezy sportowe. Istotnymi elementami zagospodarowania są stalowe, podświetlane schody, łączące górną krawędź ściany kamieniołomu z płaszczyzną dolną przestrzeni. Atrakcyjność wizualną miejsca podnosi iluminacja skał. Dopełnieniem zagospodarowania terenu jest plac targowy sprzyjający gospodarczej aktywizacji społeczności lokalnej.
Wyróżnienia przypadły dwóm ogródkom jordanowskim: w Lisewie województwie kujawsko-pomorskim oraz w Orzyszu. Ogródek w Lisewie (autorzy: PASA Design Magdalena Balińska, inwestor: Gmina Lisewo) powstał z inicjatywy Młodzieżowej Rady Gminy Lisewo, która wspólnie z władzami gminy przygotowała społeczną koncepcje rewitalizacji istniejącej przestrzeni. Tę podano następnie konsultacjom. Zgodnie z życzeniem mieszkańców w centrum miejscowości powstało wielofunkcyjne założenie z placem zabaw, plenerową siłownią oraz strefą rekreacji, w której znalazła się m.in. niewielka altana ze sceną. W ramach inwestycji posadzono kilkanaście kilkumetrowych drzew, przeprowadzono remont nawierzchni pobliskiego targowiska oraz okolicznych ulic. Uzasadnienie: Teren stanowi spójną, wielofunkcyjną i uporządkowaną przestrzeń z dużym potencjałem społecznym. Przestrzeń dzięki realizacji projektu uzyskała nową jakość terenów wspólnych, z poprawioną czytelnością oraz bezpieczeństwem. W przestrzeni wyeksponowano lokalne cechy miejsca, w tym dostosowanie skali i charakteru zaproponowanych rozwiązań do potrzeb jej użytkowników. Projekt wpływa na poprawę jakości życia i umożliwia zaspokojenie potrzeb mieszkańców, co ma bezpośrednie przełożenie na podniesienie standardów życia jednostek i całej społeczności. Przykład ten potwierdza potrzebę tworzenia przestrzeni wspólnych oraz pokazuje pożądane kierunki i trendy w rozwoju przestrzeni publicznych na terenach wiejskich.
i
i
i
Wyróżnienie ex aequo zdobyła też modernizacja ogródka jordanowskiego w Orzyszu (autorzy: Pracownia Projektowo-Wykonawcza Alicja Baran, Architekt Krzysztof Baran, inwestor: urząd miasta Orzysza). Założenie, położone w centrum miasta między ul. Ogrodową a rzeką Orzysz, zyskało m.in. nowe nasadzenia. Przebudowano starą scenę, a przed nią urządzono plac z częściowo trawiastą nawierzchnią. Uzasadnienie: Przyjętym do realizacji przez władze Orzysza zadaniem była modernizacja funkcjonującej, znajdującej się w centrum miasta, zaniedbanej przestrzeni rekreacyjno-sportowej. Głównym celem podjętych działań było stworzenie nowoczesnej, odpowiadającej na współczesne oczekiwania użytkowników publicznej przestrzeni, łączącej funkcje kultury i aktywności społecznej, uwzględniającej historię i tradycję miasta. Cel ten zostały zrealizowany z dużą kulturą projektową, gdzie istotnym elementem jest zarówno realizacja celu społecznego, jak i kompozycja architektoniczna.
i
i
Rewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni
W tej kategorii sędziowie przyznali nagrodę główną, dwie równorzędne nagrody drugie i dwa równorzędne wyróżnienia. Pierwsze miejsce zajął projekt Słupskie Kliny Zieleni (autorzy: ZA STUDIO Zuzanna Chudzińska-Kondratowicz, Marek Rutkowski Architekt, inwestor: urząd miasta Słupska). To bezprecedensowe przedsięwzięcie, sukcesywnie realizowane przez magistrat od 2018 roku, zakładało stworzenie zupełnie nowych parków linearnych, zagospodarowanie miejskich skwerów i odtworzenie przyulicznej zieleni na 10-kilometrowym odcinku głównych śródmiejskich arterii. Dzięki inwestycjom powierzchnia terenów zieleni miejskiej zwiększyła się dotąd o ponad 15 ha. W Słupsku przybyło ponad 400 drzew i kilkaset krzewów.Uzasadnienie: Słupskie Kliny Zieleni to projekt zakładający przebudowę struktury miasta poprzez realizację działań planistycznych i inwestycyjnych zmierzających do stworzenia czterech klinów zieleni łączących centrum miasta z zielonymi terenami podmiejskimi. Cały system opiera się na pierścieniowym układzie miejskich plant, od których odchodzą promieniście zielone kliny uzupełnione o małe skwery i podwórkowe zieleńce. Celem realizacji Klinów Zieleni było stworzenie systemu zielonych przestrzeni przenikających kwartały zabudowy mieszkaniowej, tak aby każdy mieszkaniec miał dostęp do terenów zieleni urządzonej w odległości nie większej niż 300 metrów w myśl idei „Miasta bliskiego”. W ramach projektu utworzono dwa nowe parki linearne, zagospodarowano tereny trzech skwerów miejskich, zagospodarowano przestrzeń wokół Stawku Łabędziego, powiększono istniejący Park Kultury i Wypoczynku, odtworzono przyuliczną zieleń na 10 km ulic śródmiejskich. W efekcie powstały przestrzenie chętnie wykorzystywane przez mieszkańców zarówno do rekreacji, jak i różnego rodzaju aktywności fizycznej, integrujące wszystkie grupy wiekowe mieszkańców i stymulujące do podnoszenia jakości pozostałych terenów miasta. Kapituła konkursu doceniła zasięg przestrzenny i kompleksowy charakter realizowanych przedsięwzięć planistycznych i inwestycyjnych, których celem była przebudowa i wzbogacenie struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta o tereny biologicznie czynne. Na uwagę zasługuje również konsekwencja w realizacji spójnego przedsięwzięcia oraz aktywne włączenie mieszkańców we współdecydowanie o jakości i kierunkach przekształceń przestrzeni publicznych.
i
i
i
i
i
i
Drugą nagrodę otrzymały najnowsze interwencje w parku Lotników Polskich w Krakowie (autorzy: Jakabe Projekty, główny projektant Wojciech Jakubowski, inwestor: Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie). Na terenie założenia, od strony Ogrodu Doświadczeń, odtworzono dawny staw. Nowy zbiornik, o głębokości ok. 1,5 metra, zasilany jest m.in. deszczówką z dachu pobliskiej TAURON Areny. Wokół stawu pojawiły się nowe rośliny, drewniane tarasy i plaża z ławkami oraz leżakami. Nad samą wodą stanął też niewielki pawilon kawiarniano-edukacyjny.Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za wykreowanie zielonej przestrzeni o funkcjach rekreacyjnych, wypoczynkowych, społecznych i ekologicznych. Przestrzeń została ukształtowana w sposób minimalistyczny, ale uwzględniający potrzeby biegaczy, miłośników rowerów, a także osób chcących obcować z przyrodą. Obecnie jest miejscem przyjaznym dla rodzin z dziećmi. Przewidziano przestrzeń na działania edukacyjno-rozrywkowe, integrujące społeczność. Park stanowi przykład wykorzystania, w sposób bardzo świadomy, błękitno-zielonej infrastruktury, pomagającej w przystosowaniu miasta do łagodzenia negatywnych skutków zmian klimatu.
i
i
i
Drugą nagrodę ex aequo zdobyła też modernizacja parku im. Stefana Żeromskiego w Starachowicach (autorzy: em4. Pracownia architektury. Brataniec, inwestor: Gmina Starachowice). Projekt założenia wyłoniono w konkursie architektonicznym z 2017 roku. Autorzy zaproponowali podział parku na dwie odmienne w charakterze przestrzenie: ogrodową i leśną, a ponadto realizację wbudowanego w zbocze pawilonu gastronomicznego, który dużym przeszkleniem otwierałby się na otoczenie. Jak pisała na łamach „Architektury-murator” Beata Gawryszewska (04/2022), w przypadku tego projektu filozofią sukcesu był dialog pomiędzy wzgórzem, projektantami, wykonawcą i władzami miasta.Uzasadnienie: Park zlokalizowany jest w centralnej części miasta, gdzie do początku XX wieku funkcjonowała kopalnia rudy żelaza – „Herkules”. W ramach projektu zrealizowano szereg stref oraz obiektów o zróżnicowanych funkcjach i stopniu aktywności. Utworzono strefę o charakterze reprezentacyjno-wypoczynkowym, w części leśnej zlokalizowano strefy do aktywnego wypoczynku, a na całym obszarze parku zrealizowano trasy aktywności sportowej i ścieżki tematyczne. W efekcie zrealizowanych działań powstała przestrzeń uwzględniająca zasady projektowania uniwersalnego, która jest jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc przez mieszkańców miasta. Kapituła konkursu doceniła układ kompozycyjny uwzględniający uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe, wysoką jakość rozwiązań projektowych wykorzystujących ukształtowanie terenu i minimalizujących niekorzystny wpływ obszarów sąsiednich, a także zachowanie tożsamości miejsca, w tym pozostawienie pierwotnego, leśnego charakteru parku.
i
i
i
W kategorii rewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni pierwsze z dwóch równorzędnych wyróżnień otrzymała rewaloryzacja parku Radolińskich w Jarocinie (autorzy: Studio Warsztat, zespół w składzie: Mikołaj Wower, Piotr Ewiak, Sylwia Kozanecka, Joanna Zabłocka; Marzena Jeleniewska-Jankowska, Sebastian Walczak, Piotr Kociński, Łukasz Witczak; F.H.U.GREK, inwestor: urząd miasta Jarocina).
Rozciągający się na powierzchni blisko 30 ha park Radolińskich w Jarocinie został założony w latach 40. XIX wieku. Przyjmuje się, że założenie zaprojektował Peter Joseph Lenné. Do dziś na jego terenie zachował się liczny starodrzew, a także m.in. zabytkowy pałac, dom ogrodnika, zabudowania gospodarcze i ruiny kościoła pw. św. Ducha. Projekt rewaloryzacji obejmował wiele etapów: od remontu pałacu i ruin kościoła, przez budowę nowego amfiteatru według projektu studia Warsztat, po zagospodarowanie zieleni, odtworzenie ścieżek parkowych i realizację nowego oświetlenia.Uzasadnienie: Wyróżnienie przyznano za przeprowadzenie rewaloryzacji parku Radolińskich, uwzględniającej odtworzeniem zabytkowego charakteru parku, przywrócenie wartości przyrodniczych oraz historycznych miejsca. Na uwagę zasługuje wysoka jakości rozwiązań technicznych, w tym wykonanie ścieżek spacerowych i placu pod sceną amfiteatru z wodoprzepuszczalnych nawierzchni, dbałość o detale, liczne nasadzenia nowej roślinności, przy równoczesnym objęciu ochroną pomnikową najcenniejszych drzew. Kapituła konkursu doceniła efektowną formę nowego amfiteatru, jego wpisanie w układ terenu, a także współgranie z zabytkową formą ruin kościoła pw. św. Ducha. Skutkiem prowadzonych działań jest obecnie atrakcyjna przyrodniczo, estetyczna i bezpieczna przestrzeń służąca spotkaniom, rekreacji i edukacji mieszkańców Jarocina, oferująca także bogactwo wydarzeń kulturalnych.
i
i
i
Drugie równorzędne wyróżnienie w kategorii rewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni przyznano dwóm realizacjom na warszawskich Bielanach: modernizacji skweru Jerzego Jarnuszkiewicza (autorzy: ZOEN Architektura Krajobrazu, Paulina Cieślik, Małgorzata Gołąbek, inwestor: urząd dzielnicy Bielany) oraz modernizacji parku Zbigniewa Herberta (autorzy: Andrzej Małek, Hanna Shmarouskaya, inwestor: urząd dzielnicy Bielany).
Park Herberta, skwer Jarnuszkiewicza, dawniej nazywany parkiem Perzyńskiego, oraz park Olszyna to zespół trzech sąsiadujących ze sobą zielonych założeń na warszawskich Bielanach, które wraz z pobliskimi osiedlami zaprojektowali w latach 60. Maria i Kazimierz Piechotkowie. Dwa z nich przeszły ostatnio modernizację. Trzyhektarowy park Herberta wzbogacono o skatepark, plac zabaw, pawilon dla matki z dzieckiem, miniamfiteatr i specjalny wybieg dla psów. Ustawiono ponad siedemdziesiąt ławek oraz stoliki do gier planszowych. Posadzono 240 nowych drzew i zaaranżowano ogród różany. Z kolei na skwerze Jarnuszkiewicza pojawiły się m.in. nowe alejki i siłownia plenerowa. Urządzono też strefę „dzikiej przyrody”, w której zabiegi pielęgnacyjne mają być ograniczone do minimum, a ścięte pnie, gałęzie i liście będą pozostawiane na miejscu. Uzasadnienie: Wyróżnienie przyznano za rewitalizację parków tworzących ciąg terenów rekreacyjno-wypoczynkowych dla mieszkańców dzielnicy. W efekcie powstały dwa przyjazne dla ludzi parki, o indywidualnym charakterze i bogatym programie funkcjonalno-przestrzennym, dostosowanym do różnych form rekreacji i aktywności osób w każdym wieku, w tym ze szczególnymi potrzebami. Na uznanie zasługuje troska o wysoką estetykę rozwiązań, w tym wykorzystanie dzieł sztuki w kompozycji przestrzeni oraz wprowadzenie rozwiązań ekologicznych. Urozmaicone nasadzenia cieszą bogactwem barw i faktur w różnych porach roku, a ponadto wpływają na zwiększenie bioróżnorodności oraz poprawiają jakość powietrza w mieście.
i
i
i
i
i
i
i
i
i
Nowo wykreowana przestrzeń publiczna w zieleni
W kategorii nowo wykreowana przestrzeń publiczna w zieleni jury przyznało jedną nagrodę główną oraz trzy wyróżnienia równorzędne. Nagrodę otrzymało zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne terenów na tzw. osiedlu JAR w Toruniu (autorzy: GEOTECHNICA, zespół w składzie: Karolina Nowaczyk, Paweł Klamann, Piotr Kamiński, Agnieszka Paderewska-Kaźmierska, inwestor: Urząd Miasta Torunia).
Osiedle JAR to potoczna nazwa, jaką mieszkańcy określają tereny po dawnej Jednostce Armii Radzieckiej w północnej części miasta. Dziś to intensywnie rozwijająca się część Torunia, gdzie powstają głownie nowe bloki i zespoły mieszkaniowe. Dzięki środkom unijnym na blisko 25 hektarach udało się tam ostatnio urządzić także nową przestrzeń publiczną. W ramach prac zrealizowano nowe ścieżki piesze i rowerowe, drewniane tarasy i pomosty nad istniejącym stawem, a także amfiteatr, strefę street-workoutu, siłownię i wybieg dla psów. Posadzono ponadto 20 nowych drzew oraz wiele bylin i krzewów. Od 1 stycznia 2023 roku ta część miasta zyska nową, oficjalną nazwę: „osiedle Niepodległości”.Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za parkowe zagospodarowanie obszaru dawnej bazy stacjonowania wojskowych Jednostek Armii Radzieckiej (JAR). Obszar podzielono na dwie części funkcjonalne, pierwsza o funkcji wypoczynkowej, druga o przeznaczeniu rekreacyjno-sportowym. Znajdujący się w centralnej części „Staw Kapitana” zyskał ciekawe zagospodarowanie z elementami małej architektury, „zimowym” stokiem, ścieżką botaniczno-przyrodniczą, mini plażą oraz przestrzeniami sportowymi. Kapituła Konkursu doceniła spójny sposób zagospodarowania parku, który został zrealizowany pozostawiając teren w najbardziej możliwy naturalny sposób, porządkując istniejący drzewostan i wprowadzając nowe, bioróżnorodne i wzmacniające adaptację do zmian klimatu – nasadzenia. Użyte materiały zostały dobrane tak, aby wzajemnie współgrały oraz wtapiały się w sąsiadujący krajobraz. Za cenną uznano również różnorodność założenia parkowego, łączącego funkcje rekreacyjne, kulturowe i przyrodniczo-edukacyjne (motyw nietoperza).
i
i
i
i
i
W kategorii nowo wykreowana przestrzeń publiczna w zieleni wyróżniono m.in. park Nowe Oblicze w Starogardzie Gdańskim (autorzy: Euro-Projekt Grzegorz Latecki, Pracownia Architektoniczna A. Rogowska, L. Niklewski, inwestor: urząd miasta Starogardu Gdańskiego). Realizacja parku była możliwa dzięki inicjatywie dwóch licealistek, które w pierwszej edycji starogardzkiego budżetu obywatelskiego zgłosiły do realizacji projekt plenerowej siłowni przy miejscowym centrum kultury. Urządzono ją w 2015 roku i od tego czasu władze miasta sukcesywnie zagospodarowują okoliczną przestrzeń. Jedną z ostatnich inwestycji jest budowa skateparku i sceny letniej.Uzasadnienie: Park Nowe Oblicze zlokalizowany jest w centrum miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie obiektów i terenów usług społecznych, kluczowych z punktu widzenia zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej. Budowa parku realizowana była etapami w latach 2015 – 2021 i przekształciła teren nieużytku wykorzystywanego jako parking w przestrzeń stanowiącą centrum życia społeczno-kulturalnego miasta, udostępniając mieszkańcom teren do uprawiania sportów, spacerów, rekreacji i odpoczynku. Sukcesywna realizacja inwestycji przyczyniła się do stworzenia wielofunkcyjnej przestrzeni miejskiej oferującej wiele możliwości zarówno jeśli chodzi o wypoczynek, organizację imprez kulturalnych, jak i innych form rekreacyjnych, których celem jest integracja, pomoc charytatywna i rozrywka. Kapituła konkursu doceniła wartość społeczną parku oraz konsekwencję w realizacji długofalowego planu przekształcenia nieatrakcyjnych terenów w przestrzeń zachęcającą do kreatywnego użytkowania i sprzyjającą integracji społecznej i międzypokoleniowej.
Kolejne równorzędne wyróżnienie otrzymały Gdyńskie Parki Kieszonkowe (autorzy: Wydział Ogrodnika Miasta Gdyni, inwestor: urząd miasta Gdyni). Parki kieszonkowe o różnych wielkościach i charakterze realizowane są w Gdyni za sprawą jednego z projektów zgłoszonych w budżecie obywatelskim z 2019 roku. Kolejne finansują też rady poszczególnych dzielnic. Dotychczas powstało ich już jedenaście. Za projekt zagospodarowania przestrzeni odpowiada zespół Ogrodnika Miasta. Zaniedbane dotąd miejsca zyskują zieleń i małą architekturę, ale też wyróżniającą oprawę, nawiązującą do niepowtarzalnych cech danej lokalizacji. Uzasadnienie: Wyróżnienie przyznano za wykreowanie zielonych „kieszonek” w zagęszczonej zabudowie miasta zapewniające mieszkańcom bliskość terenów zielonych w bezpośrednim sąsiedztwie miejsc zamieszkania, stworzenie możliwości spotkań społecznych i rekreacji. Wszystkie parki dostosowane są do potrzeb osób niepełnosprawnych. Zapewniają możliwość integracji sąsiedzkiej poprzez organizowanie małych imprez i grupowych zabaw dla dzieci. Parki kieszonkowe są indywidualnie zaprojektowane w sposób odpowiadający obecnemu charakterowi miejsca lub nawiązują do jego historii, przez co pozwalają na identyfikowanie się mieszkańców z miejscem. Na szczególne podkreślenie zasługuje aktywne włączenie lokalnej społeczności w proces powstawania parków.
i
i
Ostatnie z równorzędnych wyróżnień w tej kategorii otrzymał skwer D-O-M w Krotoszynie (autorzy: Ogrody Gidaszewska – Pracownia Architektury Krajobrazu, inwestor: Biblioteka Publiczna im. Arkadego Fiedlera w Krotoszynie). Skwer D-O-M, czyli Działamy-Odpoczywamy-Motywujemy, powstał dzięki inicjatywie Krotoszyńskiej Biblioteki Publicznej. Na realizację projektu placówce udało się pozyskała fundusze z programu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. W przedsięwzięcie zaangażowały się także Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Krotoszynie i lokalny Uniwersytet Trzeciego Wieku. Przy budynku biblioteki zaaranżowano nową przestrzeń z zielenią i małą architekturą, gdzie organizowane są wystawy i spotkania dla mieszkańców.Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za społeczną inicjatywę działania na rzecz metamorfozy zaniedbanego fragmentu miasta w przestrzeń atrakcyjną, wielofunkcyjną, dostosowaną do skali miejsca i potrzeb mieszkańców. Powstało miejsce integracji międzypokoleniowej, sprzyjające aktywizacji kulturalnej i rekreacji w otoczeniu zieleni. Sąd konkursowy docenił również podejście do kształtowania przestrzeni w sposób przyjazny środowisku poprzez nowe nasadzenia zieleni, ograniczenie nawierzchni nieprzepuszczalnych, rozwiązania sprzyjające zwiększeniu bioróżnorodności.
i
i
i
Nadwodna przestrzeń publiczna
W kategorii nadwodna przestrzeń publiczna pierwszą nagrodę otrzymało zagospodarowanie bulwarów nadwarciańskich w Uniejowie (autor: Marek Pabich, inwestor: urząd miasta Uniejowa). Podzielony na kilka etapów projekt obejmował inwestycje na obu brzegach rzeki. W ramach przedsięwzięcia powstała m.in. nowa przystań kajakowa, ścieżka spacerowo-sensoryczna, pomosty widokowe, plenerowa siłownia i plac zabaw. Zbudowano też schody terenowe i skarpy z siedziskami.Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za kompleksowe działanie na rzecz wykreowania atrakcyjnej ogólnodostępnej przestrzeni na styku miasta i rzeki Warty. W efekcie miasto „otworzyło” się na krajobraz doliny rzecznej, który stał się elementem spinającym dwa niezależnie funkcjonujące obszary miasta – historyczne śródmieście z Rynkiem oraz strefę uzdrowiskową, z zabytkowym zamkiem arcybiskupów gnieźnieńskich i kompleksem basenowym „Termy Uniejów”. Na szczególne uznanie zasługuje umiejętne wkomponowanie w dolinę rzeczną bulwarów z towarzyszącym bogatym programem rekreacyjnym, wypoczynkowym, edukacyjnym, sportowym i kulturowym, który jest adresowany zarówno do mieszkańców jak i do turystów. Dzięki pomostom i przystani kajakowej rzeka stała się przestrzenią dostępną i życiotwórczą. Zastosowane estetyczne rozwiązania architektoniczne i naturalne materiały stanowią elegancką ramę dla ekspozycji naturalnych walorów rzeki i otaczającej przyrody oraz sylwety miasta na drugim brzegu.
Nagrodę drugą zdobyła plaża Romantyczna w warszawskim Wawrze (autorzy: Pracownia Karola Żurawskiego, La.Wa, Pracowania Architektury Krajobrazu Łukasz Kowalski, inwestor: Zarząd Zieleni m.st. Warszawy). Sposób zagospodarowania przez pracownię projektową Karola Żurawskiego oraz architekta krajobrazu Łukasz Kowalskiego wydaje się na swój sposób pionierski. Z racji położenia z dali od centrum Warszawy zastosowane tu rozwiązania są radykalnie odmienne od tych, jakie przyświecały twórcom stołecznych bulwarów. Dyskretna „architektura” ujmuje racjonalnością rozwiązań i umiarem środków wyrazu. Projektanci, tworząc nowoczesną infrastrukturę plaży (domek plażowy, wiaty, parkingi, miejsca na ogniska, dla food trucków, do zawracania samochodów z kajakami itd.), zachowali się w sposób subtelny, jedynie minimalnie poprawiając naturę. Nie znajdziemy tu ani odrobiny betonu czy konstrukcji ze stali. Jednocześnie wszystkie elementy małej architektury wydają się być bardzo autorskie. Ważny składnik architektury stanowi zieleń, która wzbogaca bioróżnorodność brzegu, bazuje na lokalnych, nadwiślańskich gatunkach roślin – pisał na łamach „Architektury-murator” Jerzy S. Majewski („A-m” 07/2022).Uzasadnienie: Nagrodę przyznano za staranne wpisanie rozwiązań przestrzennych i architektonicznych w nadwiślański krajobraz doliny rzeki Wisły. Dzięki minimalnej ingerencji w krajobraz i przyrodę, a także dzięki opływowym formom obiektów i naturalnym materiałom udało się stworzyć przestrzeń, w której dominuje poczucie przebywania na łonie natury. Jest to również przestrzeń dobrze zorganizowana i wielofunkcyjna, przeznaczona do rekreacji, relaksu, spotkań, biesiad przy ognisku, sportów plażowych i wodnych. Na szczególne uznanie zasługuje unikatowa forma architektoniczna obiektów, która została dostosowana specyfiki lokalizacji w obszarze zalewowym. Obiekty są lekkie, filigranowe, jak pnie wierzb w lesie łęgowym, które woda omija nie łamiąc.
i
i
i
Wyróżnienie w kategorii nadwodna przestrzeń publiczna przypadło zagospodarowaniu brzegów rzeki Pisy w Barczewie (autorki: Agnieszka Mazur, Ewa Brach, inwestor: Gmina Barczewo). Głównym założeniem inwestycji było zagospodarowanie brzegów Pisy i utworzenie nowego parku miejskiego, położonego między ulicami Armii Krajowej, Mickiewicza, Nowowiejskiego i Niepodległości. W ramach przedsięwzięcia, dofinansowanego ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2014-2020, powstały m.in. nowe place zabaw, drewniany taras wypoczynkowy, plenerowa siłownia, ścieżka edukacyjna oraz przystań kajakowa ze slipem i zapleczem sanitarnym. Urządzono też łąkę piknikową i liczne miejsce wypoczynku z elementami małej architektury. Uzasadnienie: Wyróżnienie przyznano za zagospodarowanie brzegu rzeki Pisy w Barczewie, pełniącego funkcję terenów rekreacyjnych dla mieszkańców i turystów. W ramach podjętych działań utworzono Park Miejski wraz z przystanią kajakową, trasy spacerowe, ścieżkę edukacyjną oraz plac zabaw dla dzieci. Realizacja ta jest dobrym przykładem zwrócenia się miasta w kierunku rzeki, która dotychczas nie była wykorzystywana jako przestrzeń publiczna. Należy docenić dostosowanie prac do naturalnego charakteru miejsca, w szczególności poprzez pełne zachowanie zieleni wysokiej.
i
i
i
i
i
Newsletter „Architektury-murator”co tydzień nowa porcja najświeższych architektonicznych newsów z Polski i ze świata!
