Nowe życie dolnośląskich zabytków

Poznaliśmy wyniki kolejnej edycji polsko-niemieckiego konkursu Zabytek - nie zapomnij! Denkmal - denk mal dran! wspierającego ochronę wartościowych obiektów na Dolnym Śląsku po obu stronach granicy. Nagrodzone realizacje stanowią przykłady nie tylko wzorcowych konserwacji i restauracji, ale też udanych pomysłów na nowe wykorzystanie, dzięki którym z sukcesem funkcjonują w lokalnych społecznościach.

Po raz czwarty został rozstrzygnięty polsko-niemiecki konkurs Zabytek – nie zapomnij! Denkmal – denk mal dran! Nagroda, przyznawana przez Stowarzyszenie na Rzecz Pielęgnowania Sztuki i Kultury Śląska i Fundację OP ENHEIM, we współpracy z Niemiecko-Polską Fundacją Ochrony Zabytków Kultury, ma zachęcić do inwestowania w obiekty o historycznej i artystycznej wartości w województwie dolnośląskim, części lubuskiego oraz niemieckich Górnych Łużyc, aby ich dawne piękno i unikatowość wysuwały się na pierwszy plan w obrazie (…) miast, gmin i krajobrazów.

Jury w składzie: Agnieszka Bormann, referat ds. kultury Śląska przy Muzeum Śląskim w Görlitz; Marek Gendaj, Uroczysko Siedmiu Stawów; Daniel Gibski, Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków; Christopher Schmidt-Münzberg ze Stowarzyszenia na Rzecz Pielęgnowania Sztuki i Kultury Śląska; Marek Sztark, Dolnośląskie Laboratorium Kultury przy Ośrodku Kultury i Sztuki we Wrocławiu, Społeczna Rada Kultury Dolnego Śląska, a także Viola Wojnowski z Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury, przyznało trzy równorzędne nagrody o łącznej wysokości 18 500 zł. Rozdano je podczas uroczystej gali 6 listopada. Wśród wyróżnionych obiektów znalazły się: willa przy ul. Karłowicza 5 we Wrocławiu, dom przysłupowy w Proboszczowie 89 oraz kuźnia nad Bobrem w Przeździedzy.

Willa przy ul. Karłowicza 5 we wrocławskim Zalesiu została wybudowana w 1911 roku jako siedziba rodziny Goerlich. W trakcie renowacji odtworzono nadbudówkę zniszczoną w czasie II wojny światowej, wzorując się na oryginalnych projektach, przechowywanych w archiwach. Właściciele willi  zachowali stare elementy stolarki, w tym odrestaurowane okna skrzynkowe i składane drzwi. Okna ganku są zdobione malowidłami.

Domu przysłupowy w Proboszczowie, zwany Chatką Zimorodka,  w którym pierwotnie znajdował się dom tkaczy, wybudowano pomiędzy rokiem 1790 a 1818. Pomimo zastanej ruiny polsko-brytyjskie małżeństwo postanowiło w 2014 roku przywrócić  pierwotny wygląd obiektu. Prace remontowe trwały pięć lat, a przyświecała im idea zastosowania tradycyjnych technik budowlanych i użycia jak największej ilości materiałów naturalnych. Jak piszą organizatorzy konkursu, właściciele pracowali na ogół samodzielnie, bez dostępu do prądu, krok po kroku odtwarzając zniszczoną konstrukcję ryglową, ściany z gliny i wapna, oraz najbardziej imponujący element, jakim jest oryginalny dach pokryty XIX-wiecznymi dachówkami.

Ponad 300-letnia kuźnia w Przeździerzy znajduje się w przysłupowym domu, zlokalizowanym pomiędzy pozostałościami przyklasztornego folwarku, pałacu i kopalni melafiru. Właścicielom zależało na zachowaniu charakteru i duszy starego domu, dlatego minimalnie ingerowali w strukturę wnętrza kuźni na parterze i izby kowala na piętrze, zachowując m.in. oryginalne narzędzia i piec.

Oprócz trzech nagród jury przyznało też nagrodę specjalną, która trafiła do Fundacji Anna za projekt Ocalić od zapomnienia – cmentarz ewangelicki w Gostkowie. Jak piszą organizatorzy konkursu nekropolia miała podzielić los wielu przedwojennych poniemieckich cmentarzy na Dolnym Śląsku, czyli zostać sprzedana i zlikwidowana, historia potoczyła się jednak inaczej. Znalazły się osoby, które założyły w Gostkowie fundację i gromadząc innych, doprowadziły m.in. do odrestaurowanie cmentarnej kaplicy oraz rewitalizacji grobowców i alejek.

Przykłady inwestorów, którzy podjęli się zadań rewitalizacji dawnych obiektów architektonicznych niech będą dowodem na to, że pasja daje owoce. Budynki nie tylko zostały odrestaurowane, zauważone przez jury konkursu, lecz także z sukcesem funkcjonują w lokalnej społeczności. W kuźni nad Bobrem funkcjonuje agroturystyka, organizuje się też pokazy kowalskie, w Chatce Zimorodka oprócz noclegów oferowane są m.in. warsztaty renowacji tradycyjnej architektury wiejskiej, zaś w Gostkowie fundacja prowadzi warsztaty kamieniarskie, które mają na celu zdobycie praktycznych umiejętności oraz zaangażowanie lokalnej społeczności we wspólną pracę na rzecz zaniedbanych miejsc pochówków.