Grafton Architects: Yvonne Farrell i Shelley McNamara z Pritzker Prize 2020 [GALERIA]
Yvonne Farrell i Shelley McNamara z Grafton Architects laureatkami nagrody Pritzkera 2020. Jury doceniło projektantki m.in. za ich wiarę we współpracę i nieustanne zaangażowanie w doskonalenie architektury.
Yvonne Farrelli Shelley McNamara; fot. Alice Clancy, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Grafton Architects założyły w 1978 roku Yvonne Farrelli Shelley McNamara, absolwentki, a później wykładowczynie wydziału architektury na University College Dublin. Projektują przede wszystkim budynki edukacyjne i użyteczności publicznej. Do najbardziej znanych realizacji Grafton Architects należą: siedziba Wydziału Robót Publicznych w Dublinie, Uniwersytet im. Luigiego Bocconiego w Mediolanie, Szkoła Medyczna Uniwersytetu w Limerick, kampus Uniwersytetu Inżynierii i Technologii w Limie czy wydział ekonomii Uniwersytetu Tuluza I – Capitole.
Wyraziste bryły budynków o tektonicznym charakterze były wielokrotnie nagradzane przez Królewski Instytut Architektów Irlandzkich (RIAI) i prezentowane na wystawach, m.in. Biennale Architektury w Wenecji (2002, 2008). Prawdziwy rozgłos przyniósł jednak pracowni Grafton Architects tytuł Budynek Roku 2008 dla nowego gmachu uniwersytetu Luigiego Bocconiego w Mediolanie, przyznany na Światowym Festiwalu Architektury. W 2012 roku Yvonne Farrelli Shelley McNamara zdobyły na weneckim biennale Srebrnego Lwa za projekt kampusu w Limie, a w roku 2018 były kuratorkami tej wystawy. Założycielki Grafton Architects mają też na koncie James Gandon Medal za całokształt twórczości przyznany przez RIAI (2019) i Royal Gold Medal przyznany przez Królewski Instytut Architektów Brytyjskich (RIBA, 2020).
Grafton Architects – pierwsze architektki z Irlandii
W tegorocznym jury nagrody Pritzkera udało się zachować parytet płci. W komisji pod przewodnictwem Stephena Breyera, sędziego Sądu Najwyższego USA, znaleźli się: krytyk architektury André Aranha Corrêa do Lago, historyk architektury i kurator Barry Bergdoll oraz architekt Wang Shu, laureat Pritzkera z 2012 roku, a także architektki Deborah Berke, Kazuyo Sejima i Benedetta Tagliabue oraz dyrektorka Pritzker Prize Martha Thorne.
Za uczciwość zarówno w podejściu do projektowanych budynków, jak i prowadzenia praktyki architektonicznej, za wiarę we współpracę (...), nieustanne doskonalenie architektury, odpowiedzialne podejście do środowiska oraz kosmopolityzm połączony z szacunkiem do wyjątkowości każdego miejsca, w jakim pracują. Z tych i wielu innych powodów Yvonne Farrell i Shelley McNamara otrzymują Pritzker Architecture Award 2020 – uzasadniało jury, przyznając nagrodę architektkom z Grafton Architects.
Pritzkerem wyróżniono dotąd jedynie trzy kobiety – w 2004 roku Zahę Hadid, w 2010 Kazuyo Sejimę (wspólnie z Ryuem Nishizawą), a w 2017 roku Carme Pigem (razem z Rafaelem Arandą i Ramonem Vilaltą). „Architektoniczny Nobel” po raz pierwszy trafił do autorów z Irlandii.
Najważniejsze realizacje Grafton Architects
Town House Building, Kingston University, Kingston upon Thames, Wielka Brytania, 2019
Od Philipa Johnsona do Grafton Architects: historia nagrody Pritzkera
Nagroda Pritzkera została ufundowana w 1979 roku przez małżeństwo Jaya i Cindy Pritzkerów, właścicieli międzynarodowej sieci hoteli Hyatt. Przyznawana jest przez jury składające się ze specjalistów z dziedziny architektury, biznesu, edukacji, kultury. Nominacje zbierane są wśród architektów, krytyków, badaczy i polityków do 1 listopada danego roku. Ponadto, każdy architekt posiadający uprawnienia do wykonywania zawodu może zgłosić własnego kandydata. Laureat Pritzker Prize otrzymuje 100 tys. dolarów oraz brązowy medal zaprojektowany przez Louisa Sullivana, na którego awersie widnieje nazwa nagrody, a na rewersie Witruwiańska triada „trwałość, użyteczność i piękno”. Wśród dotychczasowych laureatów nagrody Pritzkera byli:
Arata Isozaki, Japonia, 2019
Balkrishna Doshi, Indie, 2018
Rafael Aranda, Carme Pigem i Ramon Vilalta, Hiszpania, 2017
Alejandro Aravena, Chile, 2016
Frei Otto, Niemcy, 2015
Shigeru Ban, Japonia, 2014
Toyo Ito, Japonia, 2013
Wang Shu, Chiny, 2012
Eduardo Souto de Moura, Portugalia, 2011
Kazuyo Sejima i Ryue Nishizawa, Japonia, 2010
Peter Zumthor, Szwajcaria, 2009
Jean Nouvel, Francja, 2008
Richard Rogers, Wielka Brytania, 2007
Paulo Mendes da Rocha, Brazylia, 2006
Thom Mayne, USA, 2005
Zaha Hadid, Wielka Brytania, 2004
Jørn Utzon, Dania, 2003
Glenn Murcutt, Australia, 2002
Jacques Herzog i Pierre de Meuron, Szwajcaria, 2001
Rem Koolhaas, Holandia, 2000
Norman Foster, Wielka Brytania, 1999
Renzo Piano, Włochy, 1998
Sverre Fehn, Norwegia, 1997
Rafael Moneo, Hiszpania, 1996
Tadao Ando, Japonia, 1995
Christian de Portzamparc, Francja, 1994
Fumihiko Maki, Japonia, 1993
Alvaro Siza, Portugalia, 1992
Robert Venturi, USA, 1991
Aldo Rossi, Włochy, 1990
Frank O. Gehry, USA, 1989
Oscar Niemeyer, Brazylia, 1988
Gordon Bunshaft, USA, 1988
Kenzo Tange, Japonia, 1987
Gottfried Böhm, Niemcy 1986
Hans Hollein, Austria, 1985
Richard Meier, USA, 1984
Ieoh Ming Pei, USA, 1983
Kevin Roche, USA, 1982
James Stirling, Wielka Brytania, 1981
Luis Barragán, Meksyk, 1980
Philip Johnson, USA, 1979
Kampus Uniwersytetu Inżynierii i Technologii (UTEC) w Limie, proj. Grafton Architects, 2015. Na ostatnich kondygnacjach zlokalizowano bibliotekę z panoramicznym widokiem na miasto i morze; fot. Iwan Baan, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Kampus Uniwersytetu Inżynierii i Technologii (UTEC) w Limie, proj. Grafton Architects, 2015. Inspirację dla projektu stanowiły olbrzymie, strome klify zajmujące część nabrzeża Limy; fot. Iwan Baan, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Kampus Uniwersytetu Inżynierii i Technologii (UTEC) w Limie, proj. Grafton Architects, 2015. Kampus UTEC znajduje się między dwupoziomową autostradą a niską, podmiejską zabudową; fot. Iwan Baan, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Kampus Uniwersytetu Inżynierii i Technologii (UTEC) w Limie, proj. Grafton Architects, 2015. Od południa zaprojektowano kaskadowe tarasy, nawiązujące do rozproszonej, niskiej zabudowy tej części miasta; fot. Iwan Baan, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Urban Institute of Ireland w Dublinie, proj. Grafton Architects, 2002. W projekcie wykorzystano zróżnicowane materiały, m.in. terakotowe płytki, cegłę i granit; fot. Ros Kavanagh, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Urban Institute of Ireland w Dublinie, proj. Grafton Architects, 2002. Zespół powstał na skraju kampusu University College Dublin; fot. Ros Kavanagh, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Urban Institute of Ireland w Dublinie, proj. Grafton Architects, 2002. Budynek mieści m.in. laboratoria i pracownie badawcze rozplanowane na osi wschód-zachód, podczas gdy świetliki usytuowano na osi północ-zachód; fot. Ros Kavanagh, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Instytut Mines Télécom w Paryżu, proj. Grafton Architects, 2019. Institut Mines-Télécom (IMT) to jedna z najważniejszych instytucji publicznych we Francji zajmujących się szkolnictwem wyższym i badaniami nad innowacjami w dziedzinie inżynierii i technologii cyfrowej. Nowa siedziba placówki na 46 tys. m² mieści m.in. wydziały dwóch szkół Télécom SudParis i Télécom ParisTech; fot. Alexandre Soria, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Instytut Mines Télécom w Paryżu, proj. Grafton Architects, 2019. Liczne okna, przeszklone ściany osłonowe i dziedzińce zapewniają we wnętrzach dużą ilość naturalnego światła; fot. Alexandre Soria, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Instytut Mines Télécom w Paryżu, proj. Grafton Architects, 2019. Budynek zaprojektowano na wzór miasteczka akademickiego z licznymi wewnętrznymi uliczkami, placami i dziedzińcami, nawiązując w ten sposób do tradycyjnej architektury gmachów uczelnianych; fot. Grafton Architects, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Loreto Community School w Milford, proj. Grafton Architects, 2006. Budynek znajduje się w Milford – niewielkim miasteczku w hrabstwie Donegal na północnym zachodzie Irlandii. Składa się z czterech skrzydeł mieszczących osobno jadalnię, blok technologiczny, zespół klas i halą sportową, służąc ponad 700 uczniom; fot. Ros Kavanagh, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Szkoła Medyczna Uniwersytetu w Limerick, proj. Grafton Architects, 2012. Budynek szkoły wraz z trzema akademikami, również projektu pracowni, połączony jest z istniejącym kampusem pieszą kładką; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Szkoła Medyczna Uniwersytetu w Limerick, proj. Grafton Architects, 2012. Główną przestrzeń budynku stanowi wysokie na dwie kondygnacje atrium; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Szkoła Medyczna Uniwersytetu w Limerick, proj. Grafton Architects, 2012. Czteropiętrowy budynek obłożono lokalnym wapieniem; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Uniwersytet im. Luigiego Bocconiego (Universita Luigi Bocconi) w Mediolanie, proj. Grafton Architects, 2008. W holu wejściowym często odbywają się wystawy sztuki nowoczesnej – dzięki przeszklonej dolnej fasadzie widoczne z ulicy; fot. Alexandre Soria, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Uniwersytet im. Luigiego Bocconiego (Universita Luigi Bocconi) w Mediolanie, proj. Grafton Architects, 2008. Dużym wyzwaniem było dopasowanie nowej architektury do istniejących obiektów uniwersyteckich zaprojektowanych przez modernistów, m.in. Giuseppe Pagano czy Giovanniego Muzio; fot. Federico Brunetti, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Uniwersytet im. Luigiego Bocconiego (Universita Luigi Bocconi) w Mediolanie, proj. Grafton Architects, 2008. Architekci postanowili stworzyć obiekt nawiązujący do skali Mediolanu. Zdecydowali się zabudować działkę o powierzchni 50 na 150 metrów. Zainspirowani przez XIII-wieczny, mediolański pałac Broletto Nuovo, wnętrze ukształtowali tak, by przypominało wielki rynek; fot. Federico Brunetti, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Uniwersytet im. Luigiego Bocconiego (Universita Luigi Bocconi) w Mediolanie, proj. Grafton Architects, 2008. Poszczególne piętra nie są podtrzymywane przez słupy, lecz wiszą na stalowych kablach przytwierdzonych do ogromnych belek na dachu. Dzięki tej oryginalnej konstrukcji dziedzińce, wiszące ogrody i tarasy na różnych poziomach, a nawet piwnice, mają dostęp do naturalnego światła; fot. Federico Brunetti, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Uniwersytet im. Luigiego Bocconiego (Universita Luigi Bocconi) w Mediolanie, proj. Grafton Architects, 2008. Mediolański campus został wybrany spośród 772 obiektów i uznany za Budynek Roku 2008 podczas pierwszej edycji Światowego Festiwalu Architektury; fot. Federico Brunetti, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Wydział ekonomii Uniwersytetu Tuluza I – Capitole w Tuluzie, proj. Grafton Architects, 2019. Siedmiokondygnacyjny budynek stanowi kompozycję elementów charakterystycznych dla architektury Tuluzy: przypór, dziedzińców, krużganków oraz chłodnych, tajemniczych wnętrz; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Wydział ekonomii Uniwersytetu Tuluza I – Capitole w Tuluzie, proj. Grafton Architects, 2019. Z licznych tarasów i kładek roztacza się spektakularny widok na historyczną część miasta; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Wydział ekonomii Uniwersytetu Tuluza I – Capitole w Tuluzie, proj. Grafton Architects, 2019. Aby zapewnić studentom odpowiednie warunki do nauki, architekci starali się wprowadzić do wnętrz jak najwięcej naturalnego światła; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Wydział ekonomii Uniwersytetu Tuluza I – Capitole w Tuluzie, proj. Grafton Architects, 2019. Ceglana, rozrzeźbiona bryła gmachu nawiązuje do historycznej zabudowy miasta i komponuje z sąsiadującym budynkiem kościoła Saint‑Pierre‑des‑Cuisines; fot. Dennis Gilbert, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Kampus Uniwersytetu Inżynierii i Technologii (UTEC) w Limie, proj. Grafton Architects, 2015. Budynek wykończono betonem architektonicznym; fot. Iwan Baan, dzięki uprzejmości Pritzker Architecture Prize
Nowy pawilon Serpentine zaprojektuje Lina Ghotmeh, francuska architektka libańskiego pochodzenia. Założycielki Balu architektek tym razem o inicjatywie londyńskiej galerii, która w ogrodach Kensington od ponad 20 lat realizuje co roku inną tymczasową instalację.
Do Katowic przyjeżdża ceniona architektka Belinda Tato, propagatorka miejskiego projektowania społecznego z madryckiego biura Ecosistema Urbano. Tato spotka się między innymi ze studentami i mieszkańcami regionu.
Na portalu zrzutka.pl trwa zbiórka pieniędzy na samochody, środki medyczne i wyposażenie dla ukraińskich żołnierzy. Akcja została zainicjowana na prośbę tamtejszych architektek, a także córek i żon architektów, którzy walczą w obwodzie donieckim, jednym z najgorętszych miejsc na Ukrainie.
W 1929 roku Virginia Woolf napisała esej „Własny pokój”. W tekście zwraca uwagę na potrzebę niezależności finansowej oraz prywatnej przestrzeni, które wspólnie pozwolą kobietom tworzyć. Czy sto lat później kobiecie-matce nie przyznaje się własnego pokoju w ostatniej kolejności? Podpowiadamy od razu, że kuchnia czy pralnia to nie jest prywatne pomieszczenie do samorozwoju.
Osiemnastowieczny zespół pałacowy w Rokietnicy ma szansę stać się regionalnym centrum edukacyjnym, promującym m.in. zrównoważony rozwój, bioróżnorodności i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Za projektem stoi 24-letnia architektka Natalia Gnoińska, prawnuczka dawnych właścicieli Rokietnicy.
Dyskusja nad opacznie rozumianą modernizacją rynków i placów trwa kolejny sezon. Inicjatorki Balu architektek tym razem przygotowały krótki poradnik dla decydentów: „Cztery lekcje od Aliny Scholz, wybitnej, polskiej architektki krajobrazu, dla burmistrzów Zakliczyna, Kutna, Leżajska oraz innych miast, gdzie można w wakacje usmażyć jajko na betonowym rynku”.