SORRY: Rajkowska przeciw łamaniu praw migrantów

Przy poznańskiej Kaponierze powstał betonowy mur z odłamkami szkła na szczycie. To instalacja SORRY Joanny Rajkowskiej. Rzeźba nawiązuje do muru budowanego na granicy polsko-białoruskiej.

Najnowszy projekt Joanny Rajkowskiej „SORRY” to betonowy mur realizowany przy rondzie Kaponiera w Poznaniu. Z poziomu człowieka forma jest abstrakcyjna, ale stanowi fizyczną barierę nie do pokonania. Dopiero z okien okolicznych budynków okazuje się, że mur układa się w litery angielskiego słowa „SORRY”. Inspiracją do powstania pracy była z jednej strony tzw. wroga architektura (hostile architecture) i wykluczenie bezdomnych, które artystka obserwowała mieszkając w Londynie; z drugiej zaś kryzys uchodźczy na granicy polsko-białoruskiej. Z powodu napływu uchodźców z krajów zniszczonych wojną takich jak Afganistan, Jemen, Syria czy Irak, polski rząd podjął decyzję o budowie muru na granicy z Białorusią. W wyniku działań władz, polegających na odsyłaniu uchodźców – często przy użyciu siły – na tereny Białorusi oraz celowym nieudzielaniu im pomocy medycznej i prawnej, sytuacja na pograniczu zamieniła się w humanitarną katastrofę. Od połowy 2021 roku na granicy UE, czyli „przed naszymi drzwiami”, z powodu hipotermii, wycieńczenia i głodu umierają ludzie – mówi Monika Branicka, kuratorka projektu.

Od momentu inwazji Rosji na Ukrainę, sytuacja na polskiej granicy wschodniej diametralnie się zmieniła. Polska otworzyła serca dla ukraińskich uchodźców na skalę, jakiej nikt się nie spodziewał, jednocześnie nie uległa zmianie polityka rządu wobec migrantów na granicy polsko-białoruskiej. Uchodźcy zostali podzieleni na lepszych i gorszych, bardziej i mniej zasługujących na współczucie i pomoc. Nieodmiennie, według rasistowskiego klucza. Karma śmierci, nieszczęścia i pogardy dla życia jest potężna i nie zostanie zniweczona nawet autentycznym zrywem serca milionów osób, które pomocy udzieliły innym uchodźcom w tym samym czasie – tłumaczy Rajkowska.

Jak czytamy w informacji prasowej, „SORRY” ma wprowadzić widzów w stan zażenowania i emocjonalnej pułapki, w której twarzą w twarz stają ze smutną prawdą, ale nie wiedzą, co z nią zrobić. Ma też sprawić, że ich uczucie komfortu przeradza się w dyskomfort, bo są zmuszeni zadać sobie niewygodne pytania, na które odpowiedzi nie ma lub wydają się za trudne. Jak mówi Rajkowska, w „SORRY” udało się jej zrealizować jedno z marzeń i stworzyć antypomnik. Nie bardzo wiem, dlaczego nie stawiamy antypomników przeróżnym wstydliwym zaułkom ludzkiej historii, zbiorowym pomyłkom, kolektywnej głupocie. Zakłopotanie to potężna siła – podkreśla artystka.

Instalacja w założeniu będzie podróżować do innych miast Europy. Jeszcze w tym roku stanie w Warszawie, w przyszłym planowany jest Wrocław, potem prawdopodobnie Berlin. Artystka chce, by „SORRY” było słyszalne wszędzie tam, gdzie wymaga tego sytuacja.

Praca powstała na zamówienia Wielkopolskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych we współpracy z Fundacją VOX Artis oraz Estardą Poznańską. Oficjalne otwarcie zaplanowano na 29 czerwca o godz. 19.00. Tego dnia odbędzie się też dyskusja, którą poprowadzi prof. Monika Bobako. Rozmawiać będą Joanna Rajkowska, Jan Sowa oraz Małgorzata Juszczak.

Joanna Rajkowska: „SORRY”
Gdzie: Poznań, Przystań Sztuki, ul. Roosevelta 22 – plac między biurowcem Bałtyk a Concordią Design
Kiedy: 29 czerwca – 1 września 2022 roku
Kuratorka: Monika Branicka
Producent: Karolina Koziolek (VOX Artis, Zachęta)
Wykonawca form rzeźbiarskich: PanKreator Damian Rożynek
Projektant: Michał Rudnicki
Organizator: WTZSP Zachęta
Partnerzy: Miasto Poznań, Estrada Poznańska, Fundacja VOX Artis, Concordia Design, sp. Bałtyk, Uniwersytet SWPS, Art Archive Foundation