Bobrowiecka: zespół mieszkaniowy i budynek biurowy na Mokotowie w Warszawie

Sielce, część Dolnego Mokotowa w Warszawie, do niedawna nie stanowiły istotnej strefy na biurowej mapie miasta. Ten stan rzeczy sukcesywnie jednak się zmienia. Dawne zakłady produkcyjne i magazyny od ponad dekady ustępują miejsca nowym funkcjom. Jednym z pierwszych, wyrazistych przejawów tych przekształceń był oddany do użytku w 2006 roku biurowiec Spectra przy ul. Bobrowieckiej 6 projektu JEMS Architekci („A-m” 03/2007). Budynek biurowy przy Bobrowieckiej 8 oraz zespół mieszkalny przy ul. Bobrowieckiej 10 autorstwa tej samej pracowni to ostatni etap budowy rozległego kompleksu, którego inwestorem jest spółka należąca do biznesmena Jerzego Staraka.

Nowy biurowiec – usytuowany w centrum całego założenia – stanowi zwartą, wyrazistą bryłę, nawiązującą zarówno w gabarytach, jak i w podziałach na elewacji do sąsiedniej Spectry. Jego masywny, nieco monumentalny charakter definiuje fasada ukształtowana z prefabrykowanych elementów z terzazzo. Ta zewnętrzna „krata” to motyw, który można już określić jako jeden ze znaków rozpoznawczych architektów, sukcesywnie rozwijany od projektu rozbudowy Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu („A-m” 08/2013). Zaproponowana tu dodatkowa funkcja wystawiennicza, główne narzędzie kreowania marki miejsca, stanowiła istotną determinantę przyjętych rozwiązań wewnętrznego układu budynku. Jest to zarazem rozwinięcie koncepcji ekspozycji dzieł sztuki w przestrzeni pracy, zastosowanej już w przypadku biurowca Spectry, w ramach projektu Fundacji Rodziny Staraków oraz Spectra Art Space. Trzy dziedzińce – dwa na poziomie parteru oraz centralny, wyniesiony ponad strefą konferencyjną – pełnią rolę głównej przestrzeni ekspozycyjnej, widokowo powiązanej z wnętrzem. W jasnych, przestronnych częściach wspólnych czytelne są ambicje projektantów, by stworzyć miejsce o charakterze wystawienniczym, w którym prezentowane będą kolejne wybitne dzieła z bogatej kolekcji polskiej sztuki współczesnej budowanej przez Fundację Rodziny Staraków.

„Klinowy” plac publiczny, którego południową pierzeję wyznacza budynek przy ul. Bobrowieckiej 8, przestrzennie i funkcjonalnie, m.in. poprzez wprowadzenie usług w parterach, łączy strefę biurową z zespołem mieszkalnym. Zespół ten to interesująca typologiczna hybryda. Składają się na niego cztery pięciokondygnacyjne segmenty w typie klatkowca oraz pięć dwukondygnacyjnych segmentów mieszkalnych we wschodniej części. Przewidziano dwa wewnętrzne dziedzińce o odmiennym charakterze: zachodni, z nasadzeniami i elementami małej architektury, oraz wschodni, wyznaczony przez strefę ochronną drzewa – pomnika przyrody. Ekspresyjna forma 200-letniej olszy czarnej, rozłożystego solitera, wyeksponowana na tle białych płaszczyzn elewacji, jest mocnym kontrapunktem dla rygorystycznej, prostokreślnej geometrii zespołu. Olsza, typowy gatunek porastający brzegi rzek, rowów czy stawów, zaświadcza zarazem o tożsamości przestrzennej miejsca: ten rejon Warszawy, mimo wysokiego stopnia zurbanizowania, poprzecinany jest gęstą siatką cieków, w dużej części skanalizowanych. Skomplikowane stosunki wodne, w tym przebiegający przez teren odcinek Kanału Sieleckiego, oraz konieczność zapewnienia odpowiedniej wilgotności pomnikowi przyrody, zdeterminowały nie tylko układ zabudowy, ale również sposób kształtowania parterów przy wschodnim dziedzińcu.

Mimo zróżnicowanej typologii, a dzięki m.in. jednorodnym rozwiązaniom elewacyjnym i powiązaniom widokowym poprzez otwarcia w kondygnacji parterowej, uzyskano spójną w odbiorze sylwetę zespołu. Nawiązując do wyrazu plastycznego sąsiednich budynków biurowych, elewacje potraktowano płaszczyznowo, rezygnując z balkonów na rzecz logii i portfenetrów. Jednorodne, białe bryły, proporcje otworów oraz szklane balustrady podkreślające wizualne otwarcie na zewnątrz składają się na estetykę przywodzącą na myśl rozwiązania w duchu „poetyckiego modernizmu” Alvaro Sizy. Rozwój miasta, w dużym uproszczeniu, można postrzegać jako wypadkową trendów ekonomicznych, procesów demograficznych, a jednocześnie pewnej bezwładności procesów, co stało się niechlubną domeną sfery planowania przestrzennego w Polsce. Powstanie kompleksu Bobrowiecka jako całościowego założenia funkcjonalno-przestrzennego stanowi przykład stworzenia żywej i zwartej struktury miejskiej na niemałym, bo ponad 2,5-hektarowym obszarze, mimo braku regulacji w postaci miejscowego planu zagospodarowania. Z pewnością model rozwoju miasta do wewnątrz, o jakim jest mowa w tej części Dolnego Mokotowa, wpisuje się w proces przekształceń terenów typu brownfields w kierunku tradycyjnej, wielofunkcyjnej tkanki, nasyconej przestrzeniami publicznymi, kształtowanej z poszanowaniem środowiska przyrodniczego, przy umiejętnym godzeniu potrzeb mieszkańców i użytkowników – w skali zarówno urbanistycznej, jak i architektonicznej.

Założenia autorskie

Biuro JEMS Architekci zaprojektowało trzy sąsiadujące ze sobą inwestycje przy ul. Bobrowieckiej: biurowiec Spectra, oddany do użytku w 2005 roku, oraz dwa nowo zrealizowane obiekty – biurowy i mieszkaniowy. Autorom zależało przede wszystkim na stworzeniu spójnej koncepcji dla powstałego w ten sposób ponad 200-metrowego pasażu. Przy okazji udało się nanieść na mapę Warszawy dwa nowe place. Dla Spectry powstał plac reprezentacyjny, przy którym możemy podziwiać prace światowej klasy rzeźbiarzy. Natomiast od strony Bobrowieckiej 10, lokale w parterze zostały przygotowane na przyjęcie kawiarni i restauracji, które otwierają się na plac zielony. W projekcie biurowców uwzględniono zainteresowania inwestora, który jest pasjonatem sztuki. Podstawowa funkcja holu głównego, dziedzińców, tarasów czy korytarzy stanowi tło dla ekspozycji kolekcji Fundacji Rodziny Staraków. Jednorodność materiałowa nie rozprasza – dobraliśmy mieszankę kruszywa i farb w ciepłych, jasnych barwach. Plan nowego biurowca został ukształtowany przez geometrię czterech brył, które obracają się wokół wewnętrznego atrium. Struktura elewacji to pionowe i poziome, piaskowane prefabrykaty betonowe. Elementy te stanowią nie tylko konstrukcję fasady, ale również jej wykończenie. Charakterystycznymi elementami zespołu mieszkaniowego są z kolei trzy przejścia bramowe, które komunikacyjnie połączą ul. Bobrowiecką z przedłużoną ul. Polkowską, naprowadzając jednocześnie na dwa wewnętrzne dziedzińce. W tym przypadku przy projektowaniu elewacji staraliśmy się nawiązać do rytmu architektury istniejącego budynku biurowego. W celu utrzymania jednorodnego charakteru, w całości wykończono ją tynkiem, z jednakowymi otworami okiennymi w dwóch wielkościach. Surowy wygląd mieszkaniówki zmiękcza układ loggii.

Olgierd Jagiełło, Paweł Majkusiak, Dariusz Wasak