Elastyczność, otwartość i świadomość klimatyczna przekonały sędziów do wyboru nowych projektantów Raciborskiej 44. Rozbudowa Kampusu Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach

Konkurs ogłoszony przez Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich miał na celu wyłonienie najlepszej pod względem architektonicznym, przestrzennym i funkcjonalno-użytkowym koncepcji obiektu dydaktycznego. Obszar opracowania konkursowego znajduje się w śródmieściu Katowic, przy ul. Raciborskiej 44, w rejonie zwartej zabudowy pierzejowej. Dla terenu nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Konkurs był jednoetapowy i ograniczony. Zgłoszenia można było składać do 16 kwietnia 2025 roku. Prace konkursowe w wersji elektronicznej należało przesłać do 25 czerwca, a wersje papierowe do 27 czerwca 2025. Ogłoszenie wyników nastąpiło w lipcu.

Pula nagród wyniosła 120 tys. zł brutto, z czego 60 tys. przypadło zwycięzcom. Dodatkowo, laureaci pierwszej nagrody zostali zaproszeni do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki na wykonanie usługi na podstawie zwycięskiej pracy.

Sąd konkursowy tworzyli: Przemysław Łukasik (przewodniczący), Andrzej Duda, Marlena Wolnik, Hubert Wąsek (sędzia referent), Grzegorz Hańderek (rektor ASP), Lesław Tetla (prorektor ASP), Bartłomiej Nawrocki i Anna Cichoń (kanclerz ASP). Sekretarz konkursu: Paulina Nagel, zastępczyni: Kamila Cieśla.

BDR Architekci z pierwszą nagrodą

Pierwszą nagrodę przyznano pracowni BDR Architekci z Warszawy (zespół: Konrad Basan, Paweł Dadok, Maria Roj). Jury doceniło projekt za jego wyjątkową zdolność interpretacji kontekstu miejskiego, jak również za nowoczesne podejście do edukacji artystycznej i elastyczność rozwiązań przestrzennych.

Budynek przywołuje modernistyczną ideę “maszyny do tworzenia”, łącząc w sobie cechy warsztatu, hali przemysłowej i pracowni artystycznej. Przestrzenie są maksymalnie otwarte, oparte na stalowej strukturze bez podpór pośrednich, co pozwala na swobodną rekonfigurację. Szczególne uznanie jury zyskało również otwarcie budynku na przestrzeń publiczną oraz wykorzystanie prefabrykacji i materiałów z odzysku.

Projekt BDR Architekci stanowi manifest architektury elastycznej, twórczo interpretującej potrzeby użytkowników. Dwie ściany nośne – niczym przypory – przenoszą główne obciążenia, umożliwiając całkowite otwarcie wnętrza. Rozpięte pomiędzy nimi prefabrykowane stropy pozwalają na etapowanie inwestycji oraz przyszłe zmiany układu bez konieczności wyburzeń. Ten otwarty plan – niczym „tabula rasa” – ma prowokować do twórczego myślenia i interwencji, tworząc idealne środowisko dla artystycznych eksperymentów.

Budynek aktywnie komunikuje się z otoczeniem – jego przeszklony parter ma pełnić funkcję publicznej galerii, zapraszającej do środka nie tylko studentów. Zewnętrzna galeria, biegnąca między nowym obiektem a zabytkową willą, tworzy wciągający pasaż ekspozycyjny. Także od strony południowej elewacja nie pozostaje obojętna – przeszklona fasada i otwarte laboratoria zachęcają do kontaktu z mieszkańcami sąsiednich kamienic.

Jury zwróciło też uwagę na zgodność projektu z założeniami zrównoważonego rozwoju – nie tylko poprzez zastosowanie prefabrykacji i materiałów z drugiego obiegu, ale także dzięki przewidywalności kosztów przyszłej eksploatacji i możliwości adaptacji budynku do innych funkcji. Szczególnie cenna była – jak podkreślono – konsekwencja autorów: od koncepcji urbanistycznej, przez funkcję, aż po detale konstrukcyjne – wszystko podporządkowane jest jednej idei: wspierania potencjału twórczego. To cecha rzadka i tym bardziej cenna we współczesnej architekturze.

Docenienie za elastyczność, otwartość i świadomość klimatyczną

W materiałach autorskich BDR Architekci dodatkowo podkreślili trzy kluczowe wartości projektu: elastyczność, otwartość i świadomość klimatyczną. Ich koncepcja, opisana łacińskim terminem compages (szkielet, konstrukcja), zakłada maksymalną zdolność przestrzeni do przekształceń – zarówno użytkowych, jak i technologicznych. Transparentność budynku i jego inkluzywny parter mają sprzyjać interakcjom społecznym i edukacyjnym. Projekt realizuje też założenia gospodarki cyrkularnej: wykorzystuje elementy z rozbiórki, dobiera zrównoważone materiały i wprowadza rozwiązania takie jak systemy odzysku wody opadowej i pasy zieleni przyulicznej. Budynek ma działać jak ekologiczny organizm, wspierający rozwój uczelni na wielu poziomach.

ANALOG oraz Sonia Manssour-Stawiarska z wyróżnieniami

Drugą nagrodę ex aequo otrzymały dwie prace:

Projekt pracowni ANALOG sp. z o.o. (zespół: Piotr Śmierzewski, Michał Czeszejko, Rafał Taracha, Jacek Moczała, Wojciech Słupczyński, Michał Mirosławski, Martyna Kuberska, konsultacje zieleni: Pracownia Szelest) doceniono za prosty, elastyczny układ funkcjonalny oraz umiejętny dialog z architekturą śródmieścia Katowic. Jury zwróciło uwagę na wykorzystanie kondygnacji podziemnej i jej powiązanie z przestrzenią parteru. 

Projekt Soni Manssour-Stawiarskiej (autorka: koncepcja, rzuty, przekroje, elewacje, wizualizacje) wyróżniono za wyraźnie zdefiniowaną przestrzeń wejściową w narożniku budynku oraz ciekawie zaprojektowaną strefę półpubliczną parteru. Doceniono też czytelny układ funkcjonalny i neutralną elewację dobrze wpisaną w kontekst zabudowy mieszkaniowej.

KWK Promes i Nizion Design wśród wyróżnień honorowych

Wyróżnienia honorowe otrzymały cztery zespoły projektowe:

• Chmielewski + Partners – za lekką formę i wprowadzenie zieleni w kontekście historycznym;
• KWK Promes (Robert Konieczny) – za wyrazistą elewację powiązaną z funkcją budynku;
• Nizio Design International – za poszukiwania maksymalnego dostępu światła dziennego;
• Projekt Plus Architekci – za projekt placu wejściowego jako przestrzeni integrującej oraz dynamiczną, lewitującą bryłę.

Istniejący budynek z 2015 roku nigdy nie był użytkowany 

Nowy obiekt zaprojektowany przez BDR Architekci powstanie w miejscu budynku, którego budowę rozpoczęto w 2015 roku z przeznaczeniem na studio nagrań z częścią mieszkalną. Inwestycja, nigdy nieukończona, pozostaje do dzisiaj w stanie surowym zamkniętym. Obiekt nie odpowiada potrzebom uczelni i zostanie całkowicie wyburzony.

Co istotne, projekt BDR Architekci zakłada wtórne wykorzystanie elementów istniejącej struktury – między innymi gruzu z rozbiórki, który ma posłużyć jako wypełnienie gabionów w elewacjach nowego budynku. To działanie nie tylko wpisuje się w zasady gospodarki cyrkularnej, ale ma również znaczenie symboliczne: przekształcenie niezrealizowanego projektu w materialny fundament nowej przestrzeni dla sztuki i edukacji.

Dziękujemy, że tu jesteś

Posłuchaj naszego podcastu o wynikach innego konkursu architektonicznego, który przyniósł bardzo ciekawy wynik: