Co się wydarzyło

Lider Dostępności 2019

Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji oraz Towarzystwo Urbanistów Polskich już po raz czwarty doceniły obiekty i przestrzenie publiczne najlepiej dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Tym razem na konkurs napłynęło niemal 60 zgłoszeń. 8 maja nagrody w siedmiu kategoriach wręczył laureatom Prezydent Andrzej Duda. Grand Prix uhonorowano władze Uniwersytetu Warszawskiego, a za całokształt twórczości doceniono pracownię JEMS Architekci. Pozostali laureaci to: Centrum Edukacji Ekologicznej w Łazienkach Królewskich (proj. Andrzej Jurkiewicz, proj. wnętrz Ewa Paszkiewicz), przedszkole Żółty Słonik w Suwałkach (proj. xystudio), Hala KS Cracovia 1906 z Centrum Sportu Niepełnosprawnych (proj. Biuro Projektów Lewicki Łatak), Dom Studencki Hanka w Poznaniu (proj. Piotr Z. Barełkowski/Studio ADS), Muzeum Warszawy (proj. KB-Projekty Konstrukcyjne, Ewa Wowczak, Jerzy Wowczak) oraz sieć placówek BNP Paribas Bank Polska (proj. Ars Retail). Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji obchodzi w tym roku 25-lecie, o czym przypomniał Tomasz Przybysz-Przybyszewski z zarządu fundacji. Integracja powstała w połowie lat 90., gdy mało kto mówił o dostępności. Można powiedzieć, że były to czasy, gdy podjazd do budynku budził zdziwienie. Dziś dziwi jego brak, co pokazuje, że jesteśmy jako społeczeństwo w zupełnie innym miejscu – podsumował. (RED)

Forum Edukacji Architektonicznej

Uczestnicy Forum Edukacji Architektonicznej, które odbyło się w dniach 22-23 maja w Kazimierzu Dolnym – architekci, ale także edukatorzy z instytucji kultury, przedstawiciele organizacji pozarządowych, samorządu i administracji rządowej oraz mediów – przez dwa dni pracowali nad stworzeniem strategii działań na rzecz edukacji dotyczącej naszego otoczenia, w tym wprowadzenia edukacji architektonicznej do szkół. Zorganizowane przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki spotkanie miało charakter roboczy, uczestniczyło w nim ponad 30 osób. W pierwszej części forum zostały zaprezentowane proponowane i prowadzone działania. Bolesław Stelmach (Dyrektor NIAiU) jako jedną z misji NIAiU wymienił pobudzanie społecznej świadomości architektoniczno-urbanistycznej oraz kształtowanie nowej jakości w myśleniu o przestrzeniach wspólnych. Katarzyna Domaglaska i Patrycja Jastrzębska (Specjalistki ds. Edukacji NIAiU) mówiły o działalności instytutu na rzecz powszechnej edukacji architektonicznej oraz potrzebie aktywności na polu krajowym i międzynarodowym. Dariusz Śmiechowski (architekt, wykładowca warszawskiej ASP) odniósł się do miejsca tego typu edukacji w proponowanej Polskiej Polityce Architektonicznej, w przygotowanych w 2009 roku Standardach Edukacji Kulturalnej, w programie Dialog z otoczeniem pomyślanym w 2005 roku dla gimnazjów, a także w tym z 2009 roku – Architektura+. Elżbieta Kusińska, Grażyna Schneider-Skalska i Przemysław Markiewicz z Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej mówili, w jaki sposób można wykorzystać potencjał uczelni w rozwoju projektów edukacji architektonicznej. Przedstawili m.in. książkę Architektura od ABC (PAN Oddział Kraków 2008) oraz prowadzone na WA PK programy Młodzi Architekci i Akademia Mistrzów Techniki. Aleksandra Chrzanowska i Paulina Niemczyk z Narodowego Centrum Kultury omówiły założenia, sposób realizacji i efekty przedsięwzięcia tej instytucji pod nazwą Archi-przygody. Program jest prowadzony od trzech lat w przedszkolach i szkołach podstawowych. Objął już 192 placówek, a liczba ta wzrośnie w najbliższym czasie, ponieważ 10 czerwca miały być ogłoszone wyniki naboru do kolejnej edycji. Anna Kulińska (IARP, przewodnicząca Podkomisji ds. Powszechnej Edukacji Architektonicznej) zaprezentowała program Izby Architektów RP Kształtowanie przestrzeni skierowany do młodzieży szkół ponadpodstawowych. Urszula Szabłowska (Mazowiecka Okręgowa Izba Architektów) odniosła się do edukacji architektonicznej jako najistotniejszego czynnika wychowania obywatelskiego. Podczas warsztatów pracowano nad określeniem podstawowych treści na różnych etapach edukacji – od wczesnoszkolnej do ponadpodstawowej. Omawiano ścieżki międzyprzedmiotowe i tematyczne, projekty uczniowskie, a także podręczniki, lektury, pomoce edukacyjne i przestrzenie edukacji. Dyskutowano nad wypracowaniem najbardziej skutecznych sposobów angażowania uczniów, nauczycieli, rodziców, przedstawicieli instytucji kultury oraz innych osób. Bardziej niż tworzenie nowego przedmiotu brane jest pod uwagę włączenie elementów dotyczących architektury do systemu nauczania – na przykład do zajęć tematycznych czy poszczególnych przedmiotów. Efekty dyskusji i warsztatów będą teraz opracowywane na potrzeby tworzonej strategii. Wszyscy zainteresowani mogą włączyć się w jej budowę oraz w przygotowania do II Kongresu Edukacji Architektonicznej, który planowany jest na rok 2020. WERONIKA KONIOR

Digitalizacja „Architektury-murator”

TIME SA – wydawca „Architektury-murator” – z okazji przypadającego w tym roku 25-lecia naszego miesięcznika zdecydował o przekazaniu nieodpłatnego dostępu do jego treści jak najszerszej grupie odbiorców. Możliwość korzystania z obejmującego ćwierćwiecze archiwum najważniejszych realizacji i wydarzeń architektonicznych w Polsce to swego rodzaju dar, który czytelnicy otrzymają również dzięki współpracy redakcji z Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki. Zdecydował się on zdigitalizować archiwalne wydania, począwszy od pierwszego numeru z 1994 roku. Treści te będą dostępne na stronie NIAiU. Digitalizacja miesięcznika stanowi fundamentalny krok w realizacji misji NIAiU, czyli upowszechniania i popularyzacji wiedzy na temat współczesnej polskiej architektury. Dorobek magazynu jest nie do przecenienia. Na przestrzeni lat publikowano tam najwybitniejsze dzieła najwybitniejszych twórców polskiej architektury i urbanistyki – stwierdził Bolesław Stelmach, dyrektor NAiU. (RED)

Wrocławski Manhattan w Nowym Jorku

Sześciometrowy model wrocławskiego Manhattanu w skali 1:10 stanął w jednej z witryn nowojorskiej ulicy LaGuardia Place. To właśnie tu mieści się Center for Architecture (AIANY), w którym od 28 lutego do 18 maja prezentowana była wystawa twórczości wrocławskiej architektki Jadwigi Grabowskiej Hawrylak (1920-2018). Ekspozycję, przygotowaną przez Małgorzatę Devosges i Michała Dudę z wrocławskiego Muzeum Architektury, a zaprojektowaną przez pracownię VROA architekci, po raz pierwszy pokazywano we Wrocławiu w ramach programu ESK 2016. Dzięki zaangażowaniu władz muzeum oraz przychylności Dana Wooda z biura WorkAC (również członka zarządu New York AIA), model wrocławskiego Manhattanu mógł w końcu stanąć na tym prawdziwym, nowojorskim. Lokalizacja Center for Architecture jest wyjątkowa, bo to właśnie na LaGuardia Place toczył się spór pomiędzy dwójką urbanistów – Jane Jacobs i Robertem Mosesem. W 1953 roku komisja do spraw likwidacji slumsów, działając w ramach planu Washington Square Southeast, miała zrównać z ziemią niską zabudowę tutejszych kwartałów. Dzięki lokalnej społeczności, której rzeczniczką stała się Jane Jacobs, przebudową objęto dużo mniejszy teren. Do kwestii ulicy i sąsiedzkich więzi odniesiono się także podczas towarzyszących wystawie wykładów i debaty Contemporary Polish Architecture: From One Paradigm to Another. Wieczór rozpoczął Bolesław Stelmach, dyrektor Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki. Jako reprezentant najstarszego obecnego w AIANY pokolenia architektów opowiedział o historii polskiej architektury od lat powojennych do dziś. Prezentacja Łukasza Wojciechowskiego z VROA Architekci, zaangażowanego w ochronę dziedzictwa polskiego modernizmu, tylko pozornie stanowiła krok w przeszłość. Projekty wspomnianych przez niego architektów takich, jak Witold Lipiński, Krzysztof Meisner, Jan Szpakowicz czy właśnie Jadwiga Grabowska-Hawrylak wyprzedzały epokę, były niecodzienne na tle architektury PRL. Część wykładową miałam okazję zamknąć prezentacją dotyczącą aktywności grupy pawilony_pavilions, którą założyliśmy wspólnie z Marią Wawer i Patrykiem Kuszem. Jej celem jest ochrona wrocławskich pawilonów usługowo-handlowych na terenie osiedli z lat 60. O wartości tych obiektów nie świadczy sama jakość architektury, ale także budowane przez nie lokalne więzi. Debatę poprowadziła Karolina Częczek z nowojorskiej pracowni Only If, a do prelegentów dołączyli dwaj architekci – Maciej Hawrylak (ZG SARP) i Szymon Brzezowski (Maćków Pracownia Projektowa), prywatnie syn i wnuk Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak. Jednym z ważniejszych pytań wieczoru było to dotyczące kondycji dzisiejszej polskiej architektury – w czasach wolnego rynku i wydawałoby się wielkich możliwości technicznych oraz finansowych. Wbrew temu obecne pokolenia projektantów, nawet to najmłodsze, z zazdrością patrzą na dokonania poprzedników. Autorka wrocławskiego Manhattanu, Domu Naukowca czy Książkowca u zbiegu ul. Sienkiewicza, Grunwaldzkiej i Bujwida oraz wielu innych projektów jest pierwszą polską architektką, której twórczość została zaprezentowana w mieście uznawanym za centrum kulturalnego wszechświata. Wieżowiec jej autorstwa, którego makietę mogli podziwiać wszyscy przechodzący LaGuardia Place, doskonale prezentował się wśród drapaczy chmur na Manhattanie. ALEKSANDRA CZUPKIEWICZ

Dyplomy dla polskich architektów

Miło nam poinformować, że nasi autorzy – pracujący w Niemczech architekt Piotr Kuczia oraz gliwicka fundacja LAKA założona przez Damiana i Rafała Przybyłów – otrzymali wyróżnienia w dwu międzynarodowych konkursach dla innowacyjnych projektantów. 25 kwietnia w Los Angeles miała miejsce ceremonia wręczenia International Design Awards 2018. Impreza w położonym w West Hollywood Pacific Design Center (proj. Cesar Pelli, 1975) zgromadziła ponad 300 osób z całego świata. Piotr Kuczia uhonorowany został pięcioma dyplomami za projekty indywidualne oraz zespołowe, m.in. za koncepcję solarnej aktywacji kładek pieszych w Pekinie (brązowy medal) oraz za realizację domu jednorodzinnego pod Warszawą (honorowa wzmianka). Pierwsza praca to pomysł przeprojektowania i obłożenia pekińskich wiaduktów panelami fotowoltaicznymi. Produkowałyby one energię, którą można by wykorzystać na przykład do ładowania samochodów elektrycznych. Podwarszawski dom powstał natomiast z powtórnie użytego drewna oraz szkła. W imieniu zespołu fundacji LAKA oraz grafika Bartka Witkowskiego Piotr Kuczia odebrał także wyróżnienie honorowe za projekt wydanej po angielsku książki LAKA PERSPECTIVES. Niewielka, kieszonkowa publikacja, której był konsultantem, zawiera wywiady z innowacyjnymi światowymi architektami i dizajnerami (recenzja pierwszego tomu „A-m” 5/2018). Na odbywający się po raz dwunasty konkurs International Design Awards, którego celem jest promowanie projektantów-wizjonerów oraz odkrywanie nowych talentów w takich dziedzinach, jak architektura, wnętrza, produkty, grafika i moda, napłynęło kilka tysięcy prac z ponad 90 krajów. Kilka dni później, w maju, oba projekty Piotra Kuczi oraz książka fundacji LAKA zostały nagrodzone w London International Creative Competition 2018. Również ten konkurs od pierwszej edycji w 2006 roku wyróżnia nowe talenty – od architektury po modę i fotografię. (RED)

Nagroda Roku SARP

Nagrodę Roku SARP 2019 otrzymało Biuro Projektów Lewicki Łatak za Halę KS Cracovia 1906 wraz z Centrum Sportu Niepełnosprawnych w Krakowie. Obiekt, który zwyciężył także w kategorii budynek kultury, administracji i inne budynki użyteczności publicznej, nagrodzono za wystudiowane częściowe zgłębienie w teren, co pozwoliło zdefiniować nową jakość komunikacyjną wytyczoną przez krajobrazową rampę wzdłuż rzeki Rudawy, aż po taras z zielonym dachem w pełni dostępnym również dla osób niepełnosprawnych; za poszanowanie kontekstu miejsca mające wpływ na kompozycję kluczowych osi widokowych miasta; za konsekwencję i kulturę projektową rozplanowania wnętrz; za przestrzenną rzeźbę bryłową, która z głębokim respektem dla krajobrazu współtworzy obszar dziedzińca, stanowiący nową przestrzeń publiczną. To ostatnio najbardziej doceniany budynek w Polsce. Pod koniec maja zdobył również Nagrodę Architektoniczną POLITYKI (więcej w następnym numerze), Grand Prix siódmej edycji konkursu ROCKWOOL oraz nagrodę Lider Dostępności w kategorii obiekt usługowy (więcej str. 8), a w ubiegłym roku Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza w kategorii architektura użyteczności publicznej. Poza Grand Prix jury przyznało siedem równorzędnych nagród oraz wyróżnienia. W kategorii przestrzeń publiczna zwyciężyli autorzy enklawy przyrodniczej Bobrowisko w Starym Sączu – biuro 55 Architekci. To nagroda za idealne wpisanie obiektu w otoczenie po byłym żwirowisku, znajdujące się w widłach górskich rzek Dunajca i Popradu. W kategorii obiekt wielorodzinny nagrodę przyznano pracowni KWK Promes za budynek Unikato w Katowicach. Silny wyraz estetyczny udało się w tym przypadku uzyskać architektom przy niewielkich nakładach finansowych. Natomiast najlepszy dom jednorodzinny to Dom Polny projektu 81.WAW.PL. Jury doceniło go za wkomponowanie w naturalne otoczenie pozwalające, aby mieszkańcy mieli maksymalnie dużo radości z kontaktu z przyrodą. Nagrodę w kategorii obiekt oświaty otrzymało archistudio studniarek+pilinkiewicz za odbudowę gminnego zespołu szkół w Kazimierzu Dolnym. To obiekt, który będzie odniesieniem w dyskusjach na temat relacji architektury historycznej i nowoczesnej w Polsce. Jest też dowodem, że konkursy architektoniczne są najlepszym sposobem wyłaniania projektów ważnych dla przestrzeni publicznej. Nagroda w kategorii obiekt biurowy przypadła pracowni 3XA, która zaprojektowała siedzibę firmy Bialmed w Piszu. Przyznano ją za lapidarność rozwiązań architektonicznych, których elegancka forma o wertykalnej artykulacji, przełamuje stereotyp peryferyjnej zabudowy magazynowo-biurowej. Zwycięzcą kategorii rewitalizacja jest Warszawski Pawilon Architektury Zodiak. Pracownia Kalata Architekci odebrała nagrodę za udaną próbę przywrócenia miastu charakterystycznego obiektu, stanowiącego ważny element Ściany Wschodniej wpisanej na listę dóbr kultury współczesnej SARP. Po raz kolejny przyznano też specjalną Nagrodę Publiczności. Otrzymał ją pawilon na terenie ogrodu sąsiedzkiego na Szelągu w Poznaniu biura wiercinski-studio. To wyróżnienie za siłę pozytywnego oddziaływania, którą pokazuje oddźwięk w mediach społecznościowych. Ponadto całe założenie ma charakter społeczny i ekologiczny. Całoroczny pawilon mieszczący wielofunkcyjną salę przeznaczoną na cele kulturalne i edukacyjne powstał z inicjatywy samych mieszkańców. O przyznanie Nagrody Roku SARP 2019 mogli występować nie tylko architekci, ale też oddziały SARP, inwestorzy, organy administracji publicznej i redakcje magazynów architektonicznych. W sumie na konkurs napłynęło 75 zgłoszeń, a uroczystość rozdania nagród odbyła się 24 maja w siedzibie SARP w Warszawie. Tego samego dnia miało też miejsce ogłoszenie wyników w konkursie Doroczna Nagroda im. Zbyszka Zawistowskiego Dyplom Roku 2019. Jest to wyróżnienie przyznawane przez stowarzyszenie za najlepszy projekt dyplomowy absolwentowi, który uzyskał w poprzedzającym roku tytuł magistra inżyniera architekta na wyższej uczelni w Polsce. W tej edycji nagrodę otrzymała Karolina Chodura za pracę Topografia niepamięci. Projekt muzeum i parku pamięci w kamieniołomie Liban w Krakowie przygotowaną na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej pod kierownictwem Jana Kubeca (więcej w sierpniowym numerze „A-m”). Natomiast w drugiej edycji organizowanego przez SARP i Związek Pracodawców Ceramiki Budowlanej Studenckiego Konkursu Architektura Ceglana zwyciężyli Jakub Kubicki i Matylda Grzywacz (kategoria: Dom Jednorodzinny) oraz Piotr Przekop (kategoria: Budownictwo Przyszłości). (RED)