Obecnie niemal każdy remont budynku, jeśli tylko nie sprowadza się do odnawiania wnętrz, obejmuje modernizację cieplną. W jej zakres wchodzi wiele działań, jak choćby wymiana stolarki na energooszczędną, modernizacja systemu grzewczego, instalacja odnawialnych źródeł energii. Najważniejszym etapem termomodernizacji jest jednak docieplenie przegród mających jak dotąd zbyt dużą przewodność cieplną, nierzadko też poprzeplatanych mostkami termicznymi, czyli obszarami odpowiedzialnymi za największe straty energii cieplnej wytworzonej wewnątrz. Dotyczy to zwłaszcza ścian zewnętrznych, bo przez nie ucieka najwięcej ciepła.
Każdy budynek to osobny przypadek. Nie ma zatem recepty na termorenowację, z której wszyscy zdołaliby skorzystać. Dlatego nowoczesną renowację termiczną rozpoczyna audyt energetyczny, przeprowadzony przez licencjonowanego fachowca. Jest to badanie, które ma wykazać, skąd biorą się straty energii i jak im najkorzystniej zaradzić. Drugim ze specjalistów niezbędnych, by przedsięwzięcie przyniosło zamierzony skutek, jest architekt. Od jego inwencji zależy ostateczny efekt wizualny, ale też rynkowy.
i
Tynki
Większość budynków mieszkalnych dociepla się metodą ETICS. Zakłada ona montaż materiału termoizolacyjnego klejem do ścian i dodatkowe ustabilizowanie go kołkami wyposażonymi w talerzyki dociskowe. Na ociepleniu wykonuje się warstwę zbrojoną siatką z włókna szklanego, czyli rodzaj stabilnego, mineralnego podkładu pod tynk. Ostateczne wykończenie zapewniają tynki cienkowarstwowe, barwione w masie, nie zawsze wymagające malowania. Materiałem termoizolacyjnym są w tym przypadku przeważnie płyty styropianowe EPS FASADA lub płyty fasadowe z wełny mineralnej – zwykłe bądź lamelowe. W szczególnych sytuacjach stosowane bywają droższe produkty, o większej odporności na działanie wilgoci i większej twardości (polistyren ekstrudowany XPS) albo o lepszym, więc niższym współczynniku przewodzenia ciepła λ (płyty poliizocyjanuratowe PIR, płyty rezolowe lub fenolowe).
Kleje do ich mocowania, tynki, preparaty podkładowe i inne niezbędne produkty oferowane są przez producentów jako starannie skomponowane i przebadane systemy ociepleniowe ETICS. Różnią się one od siebie rodzajem tynku. Standardem są mineralne, o niezbyt bogatej gamie kolorystycznej, podatne na zabrudzenia, ale za to w sam raz na fasady zabytkowe lub stylizowane na stare i przy doborze odpowiedniego odcienia nieźle naśladujące piaskowiec. Do grupy tanich i popularnych należą tynki akrylowe (o mocnych, nasyconych barwach) i podobnie efektowne – silikonowe, a przy tym oddychające i odporne na zabrudzenia. Mniej zwolenników mają tynki silikatowe, bo trudniej się je nanosi. Niezwykle odporne tynki kamyczkowe polecane są natomiast do wykańczania detali, zwłaszcza w miejscach podatnych na uszkodzenia i skazanych na częste czyszczenie. Jeśli mowa o czystości fasad, warto zwrócić uwagę na farby elewacyjne zawierające nanocząsteczki i wykazujące zdolność samooczyszczania. Pomalowana nimi elewacja na bardzo długo zachowa świeży wygląd. W pobliżu lasu lub miejskich terenów zielonych warto pomalować powierzchnie farbą biochronną, zawierającą aktywne substancje chroniące przed glonami i porostami mogącymi zakwitnąć na ścianach. Z kolei na obszarach o wysokim poziomie uprzemysłowienia wskazane będzie zastosowanie farby zawierającej żywice typu Pliolite, gdyż mają one ponadstandardową odporność na zanieczyszczone powietrze.
W pogoni za niestandardowymi efektami i rozwiązaniami producenci chemii budowlanej wpadli na pomysł komponowania systemów ETICS, których warstwa wykończeniowa, z tynku i farby, będzie imitować inne materiały. Kamienna, murowana, drewniana fasada w rzeczywistości powstała dzięki umiejętnemu fakturowaniu tynku i jego barwieniu. Niekiedy nawet metalowe aplikacje na ścianach okazują się gładkim tynkiem, pomalowanym metalicznym lakierem.
Nieliczni producenci mają w ofercie także systemy, w których tynk zastępują płytki. Przykleja się je do podkładu wzmocnionego siatką z włókna szklanego, aby stworzyć wrażenie, że otulona wełną lub styropianem ściana jest w całości lub częściowo ceglana. Taki „murowany efekt” uzyskamy, przyklejając do warstwy zbrojonej, czyli sztywnego podkładu na ociepleniu, płytki klinkierowe lub silikatowe. Ale nie tylko. Pojawiły się bowiem elastyczne okładziny, odpowiednio profilowane i barwione, sprzedawane w rolkach, łatwe do cięcia i montażu, które świetnie naśladują cegły, deski i płyty z kamienia. Bywają także lekkie, wygodne do klejenia i nieobciążające fasady deski ze styropianu. Bardzo dobry efekt uzyskuje się również, mocując do ocieplonych ścian okładzinę z płyt betonowych. Stosowane są tu cienkie (8–10 mm) płyty z betonu architektonicznego lub z betonu wzmacnianego włóknem szklanym.
i
Cegły
Żadna płytka, ani tym bardziej dekoracyjna okleina, nie zastąpi surowości i dostojeństwa prawdziwego muru. Wzniesienie nowej, ceglanej fasady nie jest jednak przedsięwzięciem łatwym, ponieważ to masywna konstrukcja. Wymagać będzie zatem poszerzenia istniejących fundamentów lub dobudowania oddzielnych, a także solidnego połączenia kotwami z istniejącymi ścianami. Między ścianą a murem umieszcza się izolację cieplną, przeważnie z wełny mineralnej.
Do wznoszenia nieotynkowanych murów elewacyjnych najchętniej wykorzystywane są cegły klinkierowe, dostępne w barwach od białej do czarnej, a często też wzbogacane ciekawą fakturą lub uatrakcyjniane poprzez sztuczne postarzenie. Wiele cech wspólnych z klinkierem, m.in. niską nasiąkliwość oraz dużą twardość, mają cegły licowe. Efekt znany z niektórych modernistycznych budynków przedwojennych uzyskamy, wykonując elewacje z cegieł silikatowych (białych) lub betonowych (szarych).
i
Okładziny
Kolejnym sposobem na wykończenie modernizowanych ścian jest wykonanie fasady wentylowanej. Powstanie ona z desek, płyt, płytek, kształtek, paneli lub kasetonów, produkowanych z najprzeróżniejszych materiałów i mających prawie niezliczoną liczbę form. Nie używa się tu żadnych zapraw ani klejów. Okładziny są przytwierdzane do specjalnej konstrukcji, zwanej rusztem nośnym. Izolacja termiczna w tym przypadku robiona jest głównie z wełny mineralnej, mocowana pod elementami rusztu i dodatkowo miedzy nimi. Wełniane płyty do ścian przytwierdza się tylko kołkami, wyposażonymi w tarczki dociskowe.
Stosowane są tu dość twarde, ale jednocześnie sprężyste płyty z wełny mineralnej, najlepiej skalnej. Wiele płyt do tego użytku jest obłożonych welonem szklanym, który chroni włókna przed odrywaniem przez silny ciąg powietrza w szczelinie wentylacyjnej. Osłania też wełnę przed wodą, a przy tym nie zmniejsza jej paroprzepuszczalności. Ułatwia również docinanie płyt na wymiar. Gdy brak welonu, konieczne jest obłożenie wełny membraną wiatroizolacyjną. Ma ona najczęściej czarny kolor, bo wtedy nie rzuca się w oczy poprzez szpary między elementami elewacyjnymi. Między okładziną a ociepleniem pozostawia się kilkucentymetrową szczelinę wentylacyjną, służącą temu, by powietrze mogło suszyć spód okładziny i usuwać nadmiar pary wodnej przenikającej od strony ściany. Tak w ogromnym skrócie przedstawia się ta metoda.
i
Poznajmy teraz to co najciekawsze, czyli produkty, z których powstają te zaskakujące i piękne fasady. Propozycją klasyczną i jednocześnie ekologiczną są deski elewacyjne, zwane szalówkami. Zabezpieczone przed deszczem i słońcem lakierem, farbą lub impregnatem tworzą na elewacjach harmonijny rysunek w postaci poziomych lub rzadziej pionowych linii. Niestety prawdziwe deski wymagają częstych prac konserwacyjnych, dlatego wymyślono ich dość udane zamienniki, odporne na zabrudzenia i szkodliwe warunki atmosferyczne, niejadalne dla nawet najbardziej żarłocznych szkodników. Mowa o deskach kompozytowych lub cementowo-włóknowych. Jedne i drugie mają odpowiednią fakturę i barwę bliską naturalnemu drewnu lub już pomalowanemu.
Darem natury jest też kamień. Okładziny z cienkich płyt kamiennych można przytwierdzać do rusztu nośnego. Cięższe kotwi się bezpośrednio w ścianach. Naturalny łupek lub inne kamienie doskonale udają płyty i płytki cementowo-włóknowe. Cement stanowi 90% ich składu, reszta to włókna szklane bądź syntetyczne. Są barwione w masie i przeważnie dodatkowo malowane. Niektóre bywają w trakcie produkcji autoklawizowane, czyli poddawane działaniu pary wodnej pod ciśnieniem, co nadaje im większą twardość i wytrzymałość. W przypadku fasad wentylowanych z okładzinami z płyt wysokość nie stawia ograniczeń. Położony w Tel Awiwie budynek ToHa, projektu Rona Arada, ma 29 pięter. Innym rodzajem płyt elewacyjnych są laminaty HPL. Ich trzon stanowi płyta wiórowa, dodatkowo utwardzona i odporna na rozwarstwianie. Z wierzchu płyty pokryte są papierem. Na nim może być niemal dowolny nadruk. Dominują jednak jednolite kolory i wzory imitujące wygląd naturalnego drewna. Papier jest pokryty warstwą żywicy, która chroni płytę i nadaje jej połysk lub zapewnia powierzchnię matową lub satynową. Laminaty mogą mieć też zamiast rdzenia drewnopochodnego laminat z kilku, kilkunastu warstw papieru impregnowanego żywicą fenolową i sprasowanego pod ciśnieniem w bardzo wysokiej temperaturze. Takie laminaty są cieńsze i lżejsze, ale też bardziej elastyczne. Rdzeniem płyt HPL może też być bakelit – najstarsze tworzywo sztuczne stosowane na masową skalę. Płyty bakelitowe z okleiną drewnianą wykorzystuje się też do wykańczania elewacji. Są odporne na uszkodzenia, łatwe w obróbce i nadają budynkom ładny wygląd.
i
Sporą popularnością cieszą się metalowe kasetony elewacyjne o przestrzennej budowie. Wyglądają jak otwarte z jednej strony skrzynki. Po ułożeniu na elewacji tworzą układ prostokątnych elementów z siecią głębokich spoin.
Panele stalowe lub cynkowo-tytanowe są cieńsze, choć mają profilowaną budowę, umożliwiającą proste, wzajemne łączenie. Oprócz zwykłych paneli na rynku pojawiły się również kompozytowe, zbudowane z dwóch warstw blachy aluminiowej z rdzeniem polietylenowym lub mineralnym. Z zewnątrz pokryte są fabrycznie lakierem PVDF. Mają one dziewięciokrotnie lepsze właściwości akustyczne od zwykłych paneli lub kasetonów z blachy.
i
i
i
i
i
