W dniach od 29 sierpnia do 6 września w Krakowie odbyła się 25. edycja Ogólnopolskiego Spotkania Studentów Architektury OSSA Kraków 2020. Zorganizowane przez krakowskich studentów przy współpracy z m.in. SARP Oddziałem Kraków oraz Ośrodkiem Kultury im. C.K. Norwida. Uczestnicy stanęli przed wyzwaniem stworzenia projektów miejskich osadzonych w kontekście Nowej Huty i uwzględniających jej walory przestrzenne i społeczne.
OSSA – idea i kontekst
Tegorocznej edycji warsztatów OSSA przewodziło hasło Eksperyment, które najlepiej odzwierciedla historię oddolnych inicjatyw studenckich OSSA. Organizatorzy świadomi potrzeby dotrzymywania kroku czasom i wyzwaniom przestrzennym zdecydowali się zredefiniować dotychczasową formę warsztatów, poprzez włączenie do dyskusji dziedzin innych od architektonicznego dyskursu. Główne hasło warsztatów korespondowało z przestrzennym kontekstem warsztatów - Nową Hutą. Korzystając z okazji 70. rocznicy powstania tej dzielnicy, organizatorzy postawili przed uczestnikami pytanie o bilans i przyszłość eksperymentów: 70-letniego nowohuckiego jak i 20-letniego spotkań studenckich.
i
Nowością w tegorocznej edycji OSSA było urzeczywistnienie idei eksperymentowania poprzez uczestnictwo. W tym celu do realizacji warsztatów OSSA zaproszono lokalne instytucje, a także mieszkańców, których wkład pozwolił nadać warsztatom OSSA w pełni interdyscyplinarny charakter.
OSSA – dzień po dniu
W krakowskiej edycji warsztatów OSSA udział wzięło 42 studentów, którzy przez cały tydzień pracowali pod okiem 9 tutorów: Magdaleny Milert, Dominiki Wilczyńskiej i Barbary Nawrockiej, Kuby Snopka, Gai Bieniasz i Marcina Kwietowicza, Łukasza Pancewicza oraz Kacpra Kępińskiego i Macieja Miłobędzkiego. Ze względu na stan epidemii tegoroczna edycja warsztatów OSSA odbyła się w pełnym reżimie sanitarnym. Wsparcia udzieliło wiele instytucji kultury oraz organizacji pożytku publicznego a także sponsorów m.in.: firma WSC Witold Szymanik i S-ka Sp. z.o.o, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Polski Związek Producentów i Przetwórców Izolacji Poliuretanowych PUR i PIR „SIPUR”, firmy „Leniar”, „Wiśniowski” oraz „Omega”. Zadanie było realizowane ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2020”.
Ogólnopolskie Spotkanie Studentów Architektury rozpoczęło się w sobotę (29 sierpnia) uroczystą inauguracją w ARTzonie Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida w Krakowie (OKN), podczas której głos zabrali zaproszeni goście: Beata Waśko – Zastępca Dyrektora ds. Programowych OKN, Małgorzata Hajto – Kierownik ARTzony OKN, Jarosław Klaś – Kierownik Nowohuckiego Laboratorium Dziedzictwa OKN, Marek Kaszyński – prezes SARP Oddział Kraków. Wykład otwierający 25. edycję warsztatów OSSA wygłosiła Aleksandra Wasilkowska – architektka, artystka i scenografka. Na zakończenie inauguracji odbyła się wystawa prac uczestników OSSA, której motywem przewodnim było hasło „Schemat”. Jakich prac? Uczestników tej edycji?
Drugiego dnia (30 sierpnia) uczestnicy podjęli się badania kontekstu i przestrzeni miasta, zarówno poprzez spacery miejskie z Jarosławem Klasiem i Mają Wąchałą-Skindzier, jak i wykład wygłoszony w Oddziale Muzeum Krakowa przez dra Michała Wiśniewskiego na temat historii Nowej Huty i jej zasobu architektonicznych idei. Dzień ten zamknęła dyskusja wokół ostatniego wydania Kwartalnika „Autoportret”, w której rozmówcami byli: Marta Karpińska, Kacper Kępiński, Dorota Leśniak-Rychlak, Łukasz Pancewicz.
Poniedziałek i wtorek (30 sierpnia i 1 września) były dniami pracy konceptualnej. Po projekcji filmu „Duch Bahausu” i dyskusji na temat wpływu awangardowej szkoły na współczesne projektowanie, rozpoczęto pracę warsztatową w sześciu grupach tutorskich. Pracę konceptualną wsparły spotkania z ekspertami: rozmowa z Pawłem Jaworskim – filozofem i urbanistą, na temat prawa do eksperymentowania, a także wykład dra hab. Jacka Gądeckiego na temat gentryfikacyjnych tendencji w Nowej Hucie. Dni pracy konceptualnej domykały wieczorne spotkania w nowohuckich lokalach, generujące nieformalne rozmowy z tutorami o architekturze, mieście i ludziach.
Środa (2 września) – jako półmetek warsztatów – przyjęła miano „Dnia Entropii”. Był to dzień podsumowania dotychczasowej pracy i próba spojrzenia na nie przez pryzmat innych dziedzin. Studenci wzięli udział w sześciu jednodniowych, interdyscyplinarnych warsztatach prowadzonych przez: MOCAK (dialog z przestrzenią); Dorotę Jędruch (Nowa Huta oczami Venturiego); Kaspra Jakubowskiego („czwarta przyroda”), Tomasza Mierzwę (eksploracja podziemnej Nowej Huty), Krzysztofa Ridana (spojrzenie na architekturę obiektywem kamery), Bartka Ostrowskiego (choreograficzne mapowanie przestrzeni miejskiej). Dzień ten pozwolił spojrzeć na architekturę z całkiem nietypowej perspektywy i uświadomił uczestnikom wielowątkowość dyskusji o mieście i przestrzeni.
i
W czwartek i piątek (3 i 4 września) uczestnicy intensywnie pracowali nad projektami. Prace nabrały pełnej formy, co pozwoliło skonfrontować je ze zdaniem użytkowników miasta podczas piątkowego „Prototypowania” – testowania ich w przestrzeni miejskiej. Był to nowy element włączony do warsztatów OSSA, a zarazem punkt kulminacyjny pracy grup tutorskich, którego celem było uwrażliwienie na społeczną odpowiedzialność architektonicznej dyscypliny.
W sobotę (5 września) na dużej scenie Teatru Łaźnia Nowa odbyła się gala wieńcząca 25. warsztaty OSSA. Owoce tygodniowej pracy każdej z grup podlegały dyskusji, do której zaproszone zostały: Dorota Leśniak-Rychlak (redaktorka naczelna kwartalnika „Autoportret”), Małgorzata Szymczyk-Karnasiewicz (aktywistka i propagatorka Nowej Huty), Joanna Wabik (artystka łącząca architekturę z muzyką i performensem), Małgorzata Tomczak i Aleksandra Kloc (członkinie redakcji magazynu A&B).
Ostatnimi elementami programu krakowskich warsztatów OSSA była moderowana dyskusja na temat edukacji architektonicznej na polskich uczelniach oraz akcja „Bądź turystą w naszym mieście!”, w której uczestnicy mieli okazję odwiedzić wystawy udostępnione przez partnerskie instytucje kultury.
OSSA – owoce warsztatów
W wyniku tygodniowych warsztatów powstało sześć prac silnie osadzonych w przestrzenno-ekonomiczno-społecznym kontekście Nowej Huty i nawiązujących do hasła „Eksperyment”.
Grupa pierwsza pracująca pod opieką Magdaleny Milert - znanej w social mediach jako „Pieing”, postawiła na brutalne zderzenie nowohuckiej przestrzeni i tożsamości z postępową rzeczywistością. Poprzez interwencję przestrzenną, jaką było szczelne owinięcie srebrną folią jednej z nowohuckich kiosków (nazywając go „Nh Donald’s”), grupa sprowokowała pytanie o możliwość przemiany socjalistycznego miasta w centrum komercyjnej machiny, a także o konsekwencje takiego procesu.
Grupa druga z przymrużeniem oka podeszła do tematu relacji miasta i natury. Uczestnicy zasymulowali działalność Towarzystwa Urbanistycznych Badań i Analiz (TUBA), które „przebadało” ekspansję zieleni w mieście. Poprzez stworzenie przestrzennej instalacji z roślin w centrum Nowej Huty, grupa zwróciła uwagę na silną symbiozę zieleni i życia mieszkańców, manifestując tym samym potrzebę „debetonizacji” polskich miast, a także ukłonu w stronę natury, jako żywiołu, od którego nie należy się odwracać. Grupa działała pod opieką Dominiki Wilczyńskiej i Barbary Nawrockiej z Miastopracowni.
i
Kolejna grupa, prowadzona przez Kubę Snopka zwróciła uwagę na kioski rozsiane po całym obszarze Nowej Huty. Wynikiem głębokich analiz i badań w terenie było odkrycie potencjału w tych obiektach, mogących pełnić rolę pawilonów służących integracji społecznej. Do celów prototypowania grupa Kuby Snopka zdecydowała się wykorzystać jeden z opuszczonych obiektów, obwołując go „Kioskiem Ludowym” i aranżując jego otoczenie na przestrzeń publiczną umożliwiającą integrację przy grze w bule. Kilkugodzinny happening przykuł uwagę mieszkańców i przechodniów, którzy podjęli interakcję ze studentami.
Grupa czwarta, pracująca pod okiem Gai Bieniasz i Marcina Kwietowicza, zaprojektowała „Strefę Róż”, której celem było przetestowanie możliwości indywidualnego aranżowania przestrzeni miejskiej w duchu idei „prawa do miasta”. Uczestnicy działali na terenie Placu Centralnego oraz we wnętrzu jednego z kwartałów. Spontanicznie zaaranżowane miejsca spotkań, złożone z przypadkowych mebli, stały się inspiracją do proponowanych przez nich działań, które zrealizowano na dwóch płaszczyznach: przestrzennej - odpowiedniego ukształtowania relacji między wytypowanymi przestrzeniami a zaprojektowanymi meblami oraz społecznej – badania reakcji osób na zaproponowane formy i zachęcenia do aranżowania przestrzeni publicznej na swój sposób.
Grupa piąta wraz z tutorem Łukaszem Pancewiczem postawiła pytanie: „Co by było gdyby Nowa Huta powstała w 2020 roku?”. Uczestnicy wcielili się w rolę architektów-planistów, przedstawiając alternatywną wersję nowohuckiego osiedla, projektując go według nagannych zachowań deweloperów. Eksperyment społeczny, mający na celu sprawdzenie reakcji mieszkańców Nowej Huty na kontrowersyjny projekt, miał na celu uświadomienie nowohucianom wartości przestrzeni, w której mieszkają.
Ostatnia z grup, pracująca pod okiem Kacpra Kępińskiego i Macieja Miłobędzkiego, podjęła się refleksji nad architektonicznymi i politycznymi eksperymentami, którym wielokrotnie poddawano Nową Hutę. Studenci skupili się na tzw. „miejscach fantomowych” – pustkach wołających o wypełnienie architektoniczną treścią. Wobec tego członkowie grupy szóstej stworzyli grę komputerową działającą na zasadach eksperymentu myślowego. Założeniem było zasymulowanie rzeczywistości w pozornie niemożliwych scenariuszach świata: posthumanistyczny, postpandemiczny, ruralistyczny i wysoce zindustrializowanego i tym samym „wypełnieniu” przestrzennych pustek nową materią.
Podsumowanie:
Tegoroczne warsztaty OSSA, mimo że przebiegające w cieniu pandemii koronawirusa, były kolejną okazją do interdyscyplinarnej dyskusji na temat architektury i miasta. Rocznica 70-lecia powstania Nowej Huty oraz 25. edycja Ogólnopolskiego Spotkania Studentów Architektury sprowokowały wiele kluczowych pytań o ich przeszłość i teraźniejszość. W kontekście tego szczególne podkreślenia jest interdyscyplinarny wymiar krakowskiej edycji OSSA, który szczególnie ujawnił się poprzez „Dzień Entropii” oraz „Prototypowanie”. Wszystko to przyniosły refleksję, iż wielowątkowości życia w zbiorowości nie pozwala kreować rzeczywistości bez sięgania do innych dyscyplin, kluczowych w dyskusji o mieście i architekturze. To zaś daje nadzieję, że kolejne spotkania studentów architektury pozwolą patrzeć jeszcze szerzej na tak drogą nam dyscyplinę.
opracowali: Marta Szar, Maciej Rodak
