Pawilon do jogi / Prusewo

Zaledwie kilka kilometrów od plaż nadbałtyckich, w obrębie urokliwego założenia dworsko-parkowego i zabudowań popegeerowskich, w uspokajającej zieleni powstał obiekt skromny i szlachetny. Należałoby może dodać: nieoczywisty. Pawilon do jogi, o którym mowa, powstał w wyniku rewitalizacji zabudowań z lat 60., które pełniły funkcję warsztatu mechanicznego z przyległym zapleczem. Znajduje się on na terenie Dworu Prusewo mającego wśród stałych bywalców Białogóry czy Dębek swoją renomę. Letnicy przyjeżdżali od lat do tutejszej restauracji, żeby odpocząć od nadmorskiego zgiełku. Właściciele dworu decydując się na adaptację pomieszczeń do nowej funkcji skupili się na dyskretnym podkreśleniu cech charakterystycznych miejsca w sposób bezpretensjonalny. Wykorzystali istniejącą patchworkową zabudowę rolniczych, warsztatowych, gospodarczych i garażowych zabudowań, tworząc czytelne i spójne założenie korespondujące z dworem. Nową funkcję zdefiniowali w oparciu o powierzchnię i proporcje, relacje przestrzenne oraz układ budynków.

Fakt, że architektura może zmieniać znaczenie miejsc – nadawać nowe wartości, wykorzystywać ich potencjał i autentyczność, aż wreszcie kształtować je tak, by stawały się atrakcyjne w nowym kontekście – to stwierdzenie w XXI wieku już niemal oczywiste. Współczesna kultura zredefiniowała sposób, w jaki patrzymy na komunikowanie wartości. Ponadczasowość jako podstawowy wyznacznik architektury ustępuje zmienności, elastyczności, funkcjonalności, a starożytna tradycja „budowania na wieki” nowym technologiom, przemianom, mobilności. Tendencja do nadawania historycznym obiektom nowego znaczenia, dostosowywanie ich do aktualnych potrzeb społecznych, traktowanie jako bazy dla innej funkcji, która jest z nimi nierozerwalnie związania, nie jest już potrzebą, a koniecznością podyktowaną zarówno ekonomią, jak i codziennością. Najczęściej jednak podobne rewitalizacje polegają na łączeniu starego z nowym. W tym wypadku właściciele i architekci dostrzegli potencjał w zastanych obiektach gospodarczo-rolniczych, nie zważając na ich turpistyczny charakter. Do dyspozycji mieli kilka budynków okalających dziedziniec. Mogłoby się jednak wydawać, że chaos istniejącej zabudowy dawnego PGR-u to całkowite zaprzeczenie medytacyjnej architektury wschodniego ZEN. Należy pamiętać jednak, że filozofia buddyjska zakłada nie tylko minimalizm formy, ale też zamierzone zestawienie paradoksów – w tym wypadku przestrzennych.

Czytaj więcej: Elektrownia Powiśle: architektura i miasto według APA Wojciechowski Architekci |

Projekt pawilonu opiera się na trzech czytelnych założeniach. Wytypowaniu jednego przestronnego i obustronnie otwartego obiektu z domykającej dziedziniec główny zabudowy, uporządkowaniu i ujednoliceniu otworów oraz uzupełnieniu ubytków w ceglanej elewacji. Przestrzeń zaplecza wyposażono w łazienki i przebieralnie dostosowane dla osób niepełnosprawnych. Sala-pawilon to przestronne, doświetlone wnętrze bez zbędnych dekoracji, gdzie dominuje jasne drewno sosnowej posadzki, a zieleń parku wnika do środka. Czytelne jest, że z uwagi na piękny widok wprawiono tam duże okna o kwadratowych podziałach. Od architektury sprzyjającej wyciszeniu, przeznaczonej funkcji medytacyjnej oczekiwać należałoby może bardziej wystudiowanego detalu. Tymczasem okna mają grube aluminiowe ramy o kwadratowych, „tnących” widok podziałach, z szarą gipsową opaską. Ich współczesny charakter odcina się od nieregularnej ceglanej elewacji.

Z jednej strony to zabieg prosty, bezpretensjonalny, nawiązujący do postindustrialnego charakteru. Z drugiej jednak pozbawiający finezji, co budzi moją wątpliwość. Być może należało otwory potraktować jak „ekrany” kadrujące zieleń, starodrzew i ukryć grube ramy w murze tak, żeby szprosy nie były aż tak widoczne. Wtedy zieleń przenikałaby się z wnętrzem harmonijnie. Jednakże równowagę w relacji rewitalizowanego założenia i parku uzyskano za pomocą regularnego rytmu okien, delikatnego uporządkowania okładzin posadzki, złamanej bieli ścian i sufitu wewnątrz. Architekci zdecydowali się uzupełnić ubytki w cegle na elewacji oraz odróżnić skorygowane elementy od istniejącego wątku. To zabieg piękny w swojej autentyczności. Dzięki temu spotęgowano wrażenie, że obiekt z upływem czasu zyskał nowe warstwy.

Czytaj więcej: Adaptacja browaru i tkalni w Węgrowie |

W ostatnim roku, w czasach zmian i niepewności okazało się, że uważność na naturę i architekturę, w której można bezpiecznie doświadczyć fizycznego kontaktu z miejscem i ludźmi, to wartość nowa i niezwykle cenna. Prusewski pawilon tę możliwość z pewnością oferuje.

Założenia autorskie

Pod koniec lat 90. zakupiliśmy założenie dworsko-parkowe wraz z zabytkowym dworem we wsi Prusewo. Po trwających kilka lat pracach remontowo-adaptacyjnych otworzyliśmy obiekt dla gości z myślą o organizowaniu spotkań, szkoleń czy warsztatów jogi. Przez wiele lat zajęcia odbywały się we dworze. Jednak pomieszczenia nie w pełni spełniały potrzeby takich warsztatów. Kilka lat temu dokupiliśmy okoliczny dziedziniec, który kiedyś należał do folwarku, a w czasach PGR-ów stanowił bazę dla sprzętu rolniczego z garażami i warsztatami. Budynki te powstawały w latach 60. i 70. ubiegłego stulecia. Jeden z nich stojący na granicy parku, który pełnił funkcję warsztatu mechanicznego z zapleczem socjalnym, poddałam remontowi, by nadać mu nową funkcję – sali do jogi wraz z recepcją i zapleczem.

Postanowiłam pozostawić ceglaną elewację, która po drobnych naprawach dobrze wpisała się w industrialny charakter dziedzińca. W miejscach wrót garażowych wstawiłam aluminiowe okna w kolorze grafitowym z podziałem na dziewięć pól, oddzielając je od ceglanej ściany betonową opaską. Stare pokrycie dachowe z płyt eternitowych zostało zmienione na pokrycie z blachy na rąbek, również w kolorze grafitowym. Od strony parku, w miejscu małych okien warsztatowych, wstawiłam duże przeszklenia z tym samym podziałem, otwierając wnętrze na zieleń. W sali i pomieszczeniu recepcyjnym, na podłodze, położyłam sosnowe deski na legarach, które zostały wybielone i pokryte olejowoskiem. Wraz ze ścianami w jasnym kolorze i światłem wpływającym przez duże okna stworzyły czyste, jasne i przestronne wnętrze. Budynek osadziłam na podeście z kostki betonowej, a na placu pozostawiłam płyty jumbo, które przerasta trawa. Całość domknęłam szpalerem z brzóz. Wszystkiemu przygląda się majestatyczny dąb stojący na środku placu. Katarzyna Kilian

Przy realizacji pawilonu misternie wykorzystano patchworkową zabudowę rolniczych, warsztatowych, gospodarczych i garażowych zabudowań, tworząc czytelne i spójne założenie korespondujące z dworem