Któż z nas nie zna historii o Alicji, która po wypiciu magicznego eliksiru zmniejsza się, wskakuje do króliczej nory i wyrusza w podróż po Krainie Czarów, gdzie wciąż toczy się walka dobra ze złem? Z pozoru ta opowieść wydaje się jedynie bajką, jakich wiele, gdy jednak przyjrzymy się jej dokładniej, może okazać się całkiem realna i bliska naszym doświadczeniom. Życie we współczesnym świecie już od dawna przypomina szalony bieg za Białym Królikiem, który w łapce trzyma tykający budzik. Zjawisko to tyczy się nie tylko dorosłych, ale i najmłodszych. Tempo życia, przeładowanie obowiązkami, ciągły stres, skutki pandemii czy zagrożenie konfliktem zbrojnym przyczyniły się do zatrważającej kondycji psychicznej i fizycznej polskiego społeczeństwa. Jednym z kluczowych czynników, które mogą wspomóc zatrzymanie lub odwrócenie tych procesów, są miejsca takie, jak wielopokoleniowa strefa rekreacji przy ulicy Frygijskiej w Warszawie, zwana placem zabaw Alicji z Krainy Czarów, do której prowadzą trzy bramy.
Brama pierwsza – Czas-Wyobraźnia-Marzenia – to przestrzeń nacechowana, mająca znaczenie w codziennym życiu lokalnej społeczności, którą świadomie wybiera się, by spędzić w niej czas. Takie miejsca są potrzebne każdemu człowiekowi do prawidłowego funkcjonowania, stają się podstawą w budowaniu relacji międzyludzkich i przyczyniają się do osiągnięcia dobrostanu psychofizycznego. Przestrzeń zlokalizowana jest na działce znajdującej się wewnątrz osiedla mieszkaniowego z lat 60., w bezpośrednim sąsiedztwie szkoły podstawowej i ośrodka wsparcia dla seniorów. Porośnięta pięknymi starymi drzewami, nieco wyniesiona ponad poziom ulicy, swoimi walorami zachęca do zatrzymania się, zwolnienia, odpoczynku. Jej przeznaczenie na cele rekreacyjne nie było ani oczywiste, ani pewne. Teren miał zostać sprzedany pod inwestycję mieszkaniową. W wyniku protestów mieszkańców oraz przychylności władz dzielnicy sprzedaż nie doszła jednak do skutku, a włodarze zdecydowali o ogłoszeniu przetargu na projekt i realizację strefy rekreacji.
i
Potrzeba było czasu, wyobraźni i marzeń – ze strony władz, projektantów, wykonawców i mieszkańców, aby blisko 1100 m2 wyasfaltowanego obszaru mogło stać się miejscem wyjątkowym. Brama druga – Wielowymiarowość. Strefa rekreacji składa się z placu zabaw, miejsc dla opiekunów, przestrzeni dla seniorów oraz niewielkiej ścieżki edukacyjnej dotyczącej historii bielańskiego osiedla Wrzeciono. Dzieci znajdą tu huśtawki, drabinki, bujaki i zjeżdżalnie, które umieszczono pod kapeluszami ogromnych muchomorów. Mogą również spędzić czas na tarasie wśród olbrzymich, drewnianych kwiatów lub biegać po szachownicowej posadzce. Opiekunowie odpoczną na ławkach wokół placu lub w strefie ze stołami do gry w szachy czy karty. Można tu także skorzystać z plenerowej siłowni lub oferty sąsiedzkiej biblioteczki.
Ciekawym elementem jest też niepełne, częściowo otwarte, niemalże symboliczne ogrodzenie, dzięki któremu strefa wydaje się jeszcze bardziej gościnna. A wszystko to w surrealistycznym klimacie inspirowanym książką autorstwa Lewisa Carrolla i kinematografią Tima Burtona, utrzymane w żywej, kontrastowej kolorystyce, zbudowane głównie z drewna z dbałością o detal i w ścisłym odniesieniu do postaci z bajki, co pozwala na oderwanie się od otaczającej rzeczywistości. Jednym mankamentem, jaki można by było wskazać, już na etapie formułowania treści zamówienia przetargowego, jest brak toalety publicznej. Nie wynika to ze złej woli władz dzielnicy, a z przyjętego założenia – strefa projektowana była jako przestrzeń o charakterze lokalnym, służąca najbliższym mieszkańcom. Jej wyjątkowy i niesztampowy charakter przyciąga jednak mieszkańców z całej Warszawy. Brama trzecia – tutaj czas nie istnieje. Niewątpliwie władzom dzielnicy, projektantom i wykonawcom udało się stworzyć miejsce, w którym czas płynie inaczej.
Strefa rekreacji jest przykładem realizacji szczególnej z kilku względów. Po pierwsze u podstaw jej powstania leży świadoma postawa mieszkańców, którzy wyraźnie zdefiniowali swoje potrzeby przestrzenne, występując przeciwko dogęszczeniu osiedla zabudową mieszkaniową. Po drugie władze miały odwagę postawić na symboliczny zysk społeczny, wynosząc go ponad korzyści finansowe. Dodatkowo w koncepcji zagospodarowania strefy oraz indywidualnym projekcie zabawek widać pasję i przyjemność, jakie płyną z wykonanej pracy. Wielopokoleniowa strefa jest z Krainy Czarów. Jeśli ktoś chciałby uciec przed wszystkim do króliczej nory, wystarczy, że przejdzie przez jedną z trzech bram na Bielanach...
i
Założenia autorskie
Założeniem projektowym było stworzenie unikalnej wielopokoleniowej strefy rekreacji o wysokich walorach estetycznych, zmniejszenie powierzchni utwardzonych, poprawa mikroklimatu i jakości środowiska miejskiego. W przypadku placu zabaw zależało nam na stworzeniu baśniowej przestrzeni, połączeniu surrealizmu z abstrakcją, miejsca wyróżniającego się spośród typowych przestrzeni dla dzieci. Istniejący drzewostan okalający zdewastowane boisko z asfaltobetonu oraz lokalizacja na niewielkim wzniesieniu miały tu duży potencjał. Urządzenia do zabaw inspirowane twórczością Tima Burtona i Alicją w Krainie Czarów zostały indywidualnie zaprojektowane przy ścisłej współpracy z firmą Braty i Kompany. To wymagało wielu rozmów, dyskusji, wymiany poglądów, szkiców.
Zależało nam, aby teren był ogólnodostępny i dostosowany dla osób z niepełnosprawnościami. Wszystkie zaprojektowane nawierzchnie (drewniane i bezpieczne) wykonane są w sposób tzw. bezprogowy. Zrealizowanie nawierzchni – biało-czarnej szachownicy – wzbudzało wiele kontrowersji i problemów technologicznych. Chcieliśmy, aby była ona nietypowa i dopełniała kontekst placu zabaw. Przy ścisłej współpracy z generalnym wykonawcą udało się to wykonać zgodnie z zamysłem projektowym.
Uzupełnieniem baśniowego charakteru są liczne nasadzenia o niebanalnym pokroju i charakterystycznym ulistnieniu. Strefę seniora umieszczono na drewnianej nawierzchni nawiązującej do przydomowych ogródków. Znajdują się tu ławki, stoły do szachów, pergole z pnączami oraz urządzenia typu senior fitness. Na chodniku przylegającym do placu zabaw, zaprojektowano tablice edukacyjne o historii osiedla Wrzeciono. Lidia Czarnecka-Prostko, Maciej Sikorski
i
Strefa mieści się wewnątrz osiedla mieszkaniowego z lat 60. w sąsiedztwie szkoły podstawowej i ośrodka wsparcia dla seniorów
Wielopokoleniowa strefa rekreacji Warszawa, ul. Frygijska Autorzy: LS-Project Maciej Sikorski, architekci krajobrazu Maciej Sikorski i Lidia Czarnecka-Prostko Współpraca autorska: Braty i Kompany Generalny wykonawca: Baobab Brandys Inwestor: Urząd Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy Powierzchnia terenu: ok. 2560 m2 Powierzchnia zabudowy (utwardzona): ok. 1060 m2 Powierzchnia biologicznie czynna ok. 1500 m2 Projekt: 2021 Realizacja: 2022 Koszt inwestycji: 1 930 890,27 zł brutto
i
Potrzeba było czasu, wyobraźni i marzeń – zarówno ze strony władz dzielnicy, projektantów, wykonawców, jak i mieszkańców – aby zaniedbana, asfaltowa dżungla przeistoczyła się w miejsce wyjątkowe
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
A vacant neglected concrete-and-asphalt lot in the middle of a 1960s housing estate in a northern district of Warsaw was to be sold to a developer, but estate inhabitants protested against increased development density. Local authorities supported the idea of a recreational zone for children and seniors located between a kindergarten and a Senior Club, surrounded by old trees. The project is composed of three parts: children’s playground, area for seniors, and an educational path. The playground’s theme was inspired by Alice in Wonderland and Tim Burton’s works, custom-designed and adapted for various age groups. Made mostly of wood, the play structures are complemented by checkered floors and plants with big flowers. The area for seniors is adapted for meetings and leisure. It contains benches, tables for chess games, pergolas and senior fitness appliances. Along the playground and the zone for seniors, an educational path is lined with boards with information on the local history and old photographs showing the origins estate.
