Warsztaty integracyjne Wydziału Architektury IE School w Segowii

Na zaproszenie Marthy Thorn, dyrektorki Nagrody Architektonicznej Pritzkera i dziekan IE School of Architecture and Design w Segowii, Konrad Grabowiecki i Jan Belina-Brzozowski z pracowni BBGK Architekci poprowadzili w styczniu 2021 warsztaty projektowe dla studentów Wydziału Architektury tamtejszej uczelni. Wybór tutorów był zróżnicowany i ciekawy, można było też skorzystać z zajęć realizowanych przez praktyków z pracowni Bak Gordon Arquitectos (Lizbona, Portugalia), i MEDIOMUNDOS arquitectos (Sewilla, Hiszpania). Warsztaty integracyjne są corocznym wydarzeniem organizowanym przez szkołę, wzięło w nich udział 90 studentów. To bardzo ciekawa formuła, warta do zaadaptowania na polskich uczelniach. Trudna sytuacja pandemiczna, pogorszona jeszcze utrudnieniami komunikacyjnymi wynikającymi z intensywnych opadów śniegu w Hiszpanii, sprawiła, że przeprowadzenie warsztatów na miejscu było niemożliwe. Od początku planowane były w sposób, który umożliwiłby pracę online. Tydzień intensywnego projektowania, w trybie zdalnym nie był łatwym przedsięwzięciem. Pomoc ze strony szkoły oferowali hiszpańscy prowadzący, szczególnie prof. David Goodman i Marcela Araguez Escobar.

Uprzemysłowienie a indywidualny wyraz budynku

Projektowanie architektoniczne to umiejętność analizy i syntezy ludzkich potrzeb, którego rezultatem jest trwała zmiana w otaczającej nas przestrzeni. Formy architektoniczne są scenerią naszego życia i nieodwołalnie zmieniają zastane środowisko. Ze względu na dynamikę urbanizacji budownictwo wyraźnie zagraża bioróżnorodności. Z drugiej strony człowiek wraz z jego potrzebami jest podmiotem myślenia architektonicznego. Sytuacja ta wymaga od projektanta dużo większej świadomości konsekwencji podejmowanych decyzji projektowych.

Głównym założeniem warsztatów było postawienie wyraźnej tezy, która mogłaby być analizowana przez studentów w toku zadań projektowych. Celem całego procesu było zbadania języka form architektonicznych w kontekście współczesnych narzędzi i przyszłych technologii. Towarzyszyło temu rozpoznanie możliwości łączenia uprzemysłowienia budownictwa z kształtowaniem indywidualnego wyrazu architektury. Znajomość znaczenia jej form pozwala na ich świadome stosowanie.

XXI wiek przynosi szybką zmianę zarówno narządzi, które wykorzystujemy do pracy projektowej (BIM, drukowanie modeli, fotorealistyczne filmy), jak i materiałów (recykling, kompozyty, efektywność energetyczna) oraz metod budowania (uprzemysłowienie budownictwa, prefabrykacja, personalizacja). Nigdy wcześniej architekt nie miał tak wielu danych, które mogłyby mu pomóc w jego pracy. Nowe technologie, jak każde narzędzie, ułatwiają pewne ścieżki projektowe, inne czyniąc trudniejszymi. Parametryzacja projektowania wyraźnie odczłowiecza architekturę, niesie ze sobą ryzyko zatracenia przez nią indywidualności, tak charakterystycznej dla aktywności ludzkiej.

Projekty pracowni BBGK Architekci mogą stanowić ilustrację dla różnych sposobów operowania formami architektonicznymi. Muzeum Katyńskie „pracuje” z emocjami wywołanymi u odbiorcy, budynek mieszkaniowy Sprzeczna to indywidualność wyrażona pomimo powtarzalności jej elementów składowych, projekt przeniesienia pawilonu Emilia obrazuje funkcjonalny modernizm realizujący idee niezależnie od kontekstu, projekt konkursowy Muzeum Wyspiańskiego pokazuje, jak elementy mogą być zintegrowane w jeden kompletny obiekt, a projekt budynku Uniwersytetu Warszawskiego bazuje na pragmatyzmie – elastycznej i otwartej do adaptacji strukturze. Projekty te używają elementów prefabrykowanych w różnych celach, osiągając różny wyraz architektoniczny.

Metodologia

Metoda warsztatu oparta była na rzemieślniczym podejściu do projektowania, rozumianego jako praktyczna umiejętność w odnajdywaniu formy, która ma zaistnieć w realnej przestrzeni. Studenci pracowali na wirtualnych makietach. Ze względu na pracę online, ujednolicone zostało narzędzie projektowania — program Sketchup, z odpowiednio ustawionym polem pracy (widokami, materiałami). Warsztat podzielono na trzy powiązane ze sobą fazy.

Faza I to studium prefabrykatu / zaprojektowanie elementu prefabrykowanego spełniającego konkretne funkcje – stworzenie elementów alfabetu architektonicznego (EAA).

W fazie II znalazł się studium wyrazu / ułożenie z elementów (EAA) form wyrażających szczególne emocje człowieka.

Do fazy III należało opracowanie studium miejsca / zaproponowanie w konkretnej przestrzeni Warszawy form architektury publicznej o szczególnych funkcjach i szczególnym wyrazie.

Praca projektowa studentów zaczęła się od studium prefabrykatu. Formie o wymiarach granicznych 3 m x 3 m x 3m został nadany materiał (z założenia miał to być beton z kruszywem z recyklingu) musiała zawierać co najmniej 2 punkty styku z określonym wymiarami sześcianem. Punktem wyjścia do projektu elementu była zadana cecha. Studenci w grupach dwu- i trzyosobowych opracowywali jeden element prefabrykowany o dwóch cechach, np. podpora + przegroda albo dach + otwarcie.W swoich pracach mieli wyrazić konkretną emocję - radość, tęsknotę, zaufanie lub oczekiwanie. Ten etap to ćwiczenie umiejętności analizy i syntezy, którego finałem było stworzenie elementów alfabetu architektonicznego (EAA), z którego studenci mieli korzystać podczas kolejnych etapów warsztatów. Udało się wykazać potencjał prefabrykacji, a ukształtowane elementy odnosiły się do archetypicznych form budowlanych.

Kolejnym etapem było studium wyrazu emocji poprzez formę architektoniczną. W zadanej przestrzeni abstrakcyjnej (wyznaczonej granicami przestrzeni osadzonej w pustce) należało zaproponować formę złożoną z od jednego do trzech elementów z katalogu EAA, która wyraziłaby jedną z emocji: radość, tęsknotę, zaufanie, oczekiwanie.

W etapie trzecim prowadzący zaprosili studentów do Warszawy i wybrali do pracy warsztatowej cztery charakterystyczne miejsca w mieście, związane z konkretnymi emocjami. Uczestnicy mieli dostosować swoje abstrakcyjne formy do kontekstu i funkcji publicznych. Wśród zadanych lokalizacji znalazły się : Łazienki Królewskie – radość, Getto – tęsknota, Plac Konstytucji – zaufanie, Bulwary Wiślane – oczekiwanie. Było to ćwiczenie umiejętności kontroli wyrazu architektonicznego projektowanych form złożonych. W odpowiedzi powstały bardzo różnorodne rozwiązania, były odpowiedzialne, uważne, inne wrażliwe lub dowcipne – zawsze jednak precyzyjne.

Rezultaty warsztatów najlepiej opisali sami studenci

Gloria Maria A.E.A. Schönburg: Zainteresował mnie proces zmiany uczuć w beton. Z początku zadanie sprawiało wiele trudności, ale z biegiem rozwoju myślenia o nim stało się bardzo przyjemne. Ciekawił mnie sposób, w jaki każda grupa przekazywała wybraną emocję, widać było jak różnorodne mamy doświadczenia i jak kształtują one nasz sposób widzenia świata.

Stworzenie kompaktowego, prefabrykowanego elementu betonowego okazało się być trudnym zadaniem właśnie dlatego, że jest ono takie proste. Sprawia mi dużą satysfakcję to, że za ostatecznym projektem stoi wiele przemyśleń.

María González: Podczas warsztatów Konrad i Jan kładli duży naciska na to, jakie uczucie będzie przekazywać projektowana przez nas architektura. To nietypowe podejście – trzeba odłożyć na bok program, konstrukcję, materiał oraz potrzeby użytkowników i skupić się na atmosferze tworzonej z prefabrykowanych elementów. Najbardziej podobały mi się wyniki naszej pracy. Różne grupy zaczynające od tego samego prefabrykatu potrafiły wyrazić różne charaktery przestrzeni. Stanowi to ciekawy i motywujący dowód na to, że standaryzacja i prefabrykacja mogą być traktowane jako coś indywidualnego, co ma duszę.

Miriam Otto: Warsztaty były bardzo ciekawym doświadczeniem, z jednej strony pozwoliły skupić się na emocji, którą wyrażał projekt i którą przekazywał odbiorcom, z drugiej przekazywały historyczne znaczenie konkretnych miejsc w Warszawie.

Maria Antonia Franco: Architektura emocji – pozwoliła nauczyć się wyrażania naszej wrażliwości w formie architektury, a praca z elementami prefabrykowanymi polegała na nadawaniu kształtu w ramach konkretnych ograniczeń. To była najtrudniejsza i najprzyjemniejsza część naszego zadania.

Lorenzo Uribe: Warsztaty były świetnym doświadczeniem, bardzo wymagającym i angażującym. Metoda była prosta i pozwalała nam dostrzec rozumowanie stojące za każdym krokiem projektowym, co było dla mnie bardzo wartościowe.

Słowa uznania należą się wszystkim studentom za zaangażowanie i aktywny udział w warsztatach. Szczególne podziękowania za zaproszenie, pomoc w organizacji zajęć kierujemy do Marthy Thorn, prof. Davida Goodmana, Marceli Araguez Escobar i całej IE School of Architecture and Design.

BBGK Architekci