Wieża widokowa na Szachtach w Poznaniu

Mieszkańcy mieli do wyboru koło, kwadrat i trójkat. Wybrali trójkąt i był to bardzo dobry wybór. Na terenie zespołu dawnych glinianek, zwanym Szachtami lub po prostu Gliniankami, pomiędzy osiedlem Świerczewo i Fabianowo powstała w ramach projektu obywatelskiego wieża widokowa na planie trójkąta.

Zastosowanie tej formy pozwala na pełny ogląd pięknej panoramy. Północno-wschodni bok wieży otwiera się ku centrum miasta. Przedpole stanowi opanowany przez przyrodę teren stawów — dawnych glinianek powstałych wzdłuż potoku Junikowskiego. Są to pozostałości cegielni, których kilkanaście pracowało tu od XIX w., aż po lata 90 wieku XX.

Budowa wieży widokowej to kolejny krok w stronę udostępnienia walorów tego malowniczego miejsca. Pólnocno-wschodni bok wieży otwiera się ku centrum miasta, a przedpole tego widoku stanowią otoczone zielenią stawy. Boki trójkąta uciekają w tył zgodnie z regułą ostrych kątów. Dzięki temu sąsiednie krawędzie balustrady nie ograniczają panoramy, a tym samym otwierają szeroki widok pozbawiony zakłóceń. Idea otwartego widoku zdaje się przyświecać projektantom również w ogólnej koncepcji obiektu. Od momentu wejścia na pierwszy stopień schodów prowadzących na wieżę, prospekt nie zostaje zaburzony żadną przeszkodą. Wprowadzona do wewnątrz konstrukcja uwalnia zewnętrzny obrys od elementów pionowych mogących go przesłonić. Raz położywszy rękę na balustradzie, nie musimy jej odrywać, aż do wejścia na taras widokowy na szczycie i możemy tym samym chłonąć zmieniającą się perspektywę panoramy. Oprócz ujęcia horyzontalnego konstrukcja wieży oferuje również wgląd wertykalny. Ażurowa struktura schodów i spoczników, pozwalająca sięgnąć wzrokiem podstawy, stwarza intrygującą perspektywę podczas wejścia i zejścia z wieży. Pełna powierzchnia podłogi tarasu widokowego kończy ten dynamiczny spektakl i kieruje uwagę w stronę dalekiego widoku horyzontalnego. Wstęga balustrady oplatająca wieżę trzema bokami nadaje całości lekki charakter. Ażurowa forma zbudowana z pionowych listewek działa w dwójnasób. Z jednej strony buduje bezpieczną barierę, z drugiej zapewnia pewien stopień transparentności balustrady.

Miejsce lokalizacji wieży wyznaczył najpiękniejszy widok. Projektanci za pomocą drona przebadali dostępną przestrzeń pod względem zakresu panoramy. Analiza obrazów z „lotu ptaka” wskazała miejsce usytuowane na krawędzi zespołu stawów, pozwalające objąć wzrokiem cała ich powierzchnię. Wysokość 25 m powoduje, że wieża jest również widoczna z zewnątrz. Jawi się ona jako wertykalna, ażurowa rzeźba i stanowi nowy znak krajobrazowy zaznaczając w panoramie Poznania park Świerczewo-Glinianki. Forma obiektu widziana z daleka zapowiada przyjemny dotyk drewna, ale użytym materiałem okazuje się kompozyt drewnopodobny. Wybór trwalszego i tańszego materiału drewnopodobnego nie wymagającego konserwacji pozwolił dodatkowo wprowadzić wyposażenie korzystne z punktu widzenia dostępności obiektu, które umożliwia bezpieczne użytkowanie go przez całą dobę.

Wieża jest kolejnym elementem procesu udostępniania tego terenu do celów turystycznych i rekreacyjnych. Powstała tu ścieżka rowerowa, pomost nad Stawem Rozlanym, ławki kosze i nasadzenia drzew. Sukcesywna realizacja projektów różnych autorów pozbawia je niestety spójności estetycznej. Wątpliwości budzi również dobór i forma wprowadzonej wzdłuż ścieżek zieleni w postaci gęstego szpaleru utworzonego z jarzębu, nie występującego naturalnie na tym terenie. Zdecydowany charakter jaki kształtuje tu przyroda podkreślony niegdyś formami jej ochrony w postaci użytków ekologicznych powinien być w procesie adaptacji kontynuowany. Uzupełniające formy zieleni ze względów przyrodniczych i estetycznych należałoby dostosować do zastanych siedlisk wprowadzając spójne z obecnymi układy i gatunki.

Pomysł na zbudowanie wieży został zgłoszony przez radę osiedla do programu Poznański Budżet Obywatelski w 2016. Uzyskał wtedy prawie 3,5 tys. głosów, co świadczy o wielkim zaangażowaniu mieszkańców. Po wskazaniu do realizacji Zarząd Zieleni Miejskiej na podstawie przetargu wybrał projektantów. Przedstawiciele osiedli Świerczewo i Fabijanowo mieli możliwość konsultacji powstającego projektu, wielokrotnie spotykając się z projektantami. To jeden z wielu udanych projektów powstałych jako oddolna inicjatywa.

Dynamicznie rozwijająca się społeczność miejska dostrzega brak parków, ścieżek rowerowych i urządzonych miejsc rekreacyjnych. Projekty miejskie zgłaszane w całym kraju w ramach budżetów obywatelskich w wielu przypadkach dotyczą właśnie miejsc spędzania wolnego czasu na wolnym powietrzu. Poznański teren dawnych cegielni ma jeszcze wiele do zaoferowania. Dzisiaj, w większości zajęty przez przyrodę stanowi wielką szansę dla rozwoju ciągłego systemu zieleni miasta.

Założenia autorskie

Pomysł budowy wieży na Szachtach w Poznaniu był inicjatywą rad Osiedli Świerczewo i Fabianowo-Kotowo. Szachty to miejsce wyjątkowe, z bogactwem roślinności, stawów, ptactwa. Miejsce posadowienia wieży zostało wybrane po przeprowadzeniu analiz widokowych za pomocą drona. Powstało kilka koncepcji spośród których wybrano pomysł najbardziej wpasowujący się w kontekst otoczenia. Obiekt został wzniesiony na stalowej konstrukcji, na planie trójkąta równobocznego o długości boku 8 m. Całość opiera się na trzonie zlokalizowanym w centrum rzutu.

Całkowita wysokość wieży to 25.6 m, taras widokowy znajduje się na wysokości 22 m. Trzon i balustrady zostały wyłożone deskami kompozytowymi. Pionowy i półprzezierny układ desek sprawia, że wieża wtapia się w otoczenie. Równomierny, trójkątny układ dwunastu biegów ułatwia wspinaczkę po 120 stopniach wieży. Na szczycie znajduje się przestronny taras. Umożliwia obserwację licznych gatunków ptaków zamieszkujących tereny Szachtów. Z wieży widać również pozostałości po byłej cegielni, w której wypalano cegły do budowy „twierdzy Poznań”. Wieża jest w nocy oświetlona, wyposażona w miejski monitoring, a otoczenie wyłożono, w zgodzie z duchem miejsca, cegłami klinkierowymi. Za ten projekt Poznań otrzymał nagrodę w VIII edycji konkursu na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w Wielkopolsce, przyznawaną przez Towarzystwo Urbanistów Polskich. TOYA DESIGN